Ubiorek

Ubiorek
	; Ubiorek wiecznie zielony
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	ubiorek
	Nazwa systematyczna
	Iberis L.; Sp. Pl. 648. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Iberis semperflorens L.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ubiorek (Iberis L.) – rodzaj roślin z rodziny kapustowatych. Należy do niego ok. 27^[4]–28^[5] gatunków roślin zielnych i krzewinek. Występują one w południowej Europie, południowo-zachodniej Azji i Afryce Północnej^[6]^[5], a jako rośliny introdukowane także w środkowej i północnej Europie, na różnych obszarach Azji i Ameryki Północnej, w Ameryce Południowej i Nowej Zelandii^[5]. Największe zróżnicowanie gatunków występuje na Półwyspie Iberyjskim i w północnej Afryce^[7]. W Polsce spotykane są tylko w uprawie^[6]^[8]. Charakterystyczną cechą tych roślin są spłaszczone i zagęszczone na szczycie kwiatostany, wydłużające się w czasie owocowania^[7].

Niektóre gatunki są wykorzystywane lokalnie jako rośliny lecznicze, ale najczęściej uprawiane są jako rośliny ozdobne. Popularne są zwłaszcza ubiorek baldaszkowy I. umbellata oraz ubiorek wiecznie zielony I. sempervirens. Silnym aromatem kwiatów wyróżnia się ubiorek gorzki I. amara^[9].

Morfologia

Iberis spathulata

Pokrój: Rośliny jednoroczne lub byliny osiągające do 0,8 m wysokości, czasem u nasady drewniejące^[7].
Liście: Pojedyncze, okrągłe lub wąskie, zwykle ząbkowane^[7].
Kwiaty: Promieniste, 4-krotne, zebrane w spłaszczone od góry grona, z wyciągniętymi płatkami kwiatów na skraju grona. Działki bez woreczkowatych rozdęć. Płatki białe lub kremowe, zwężające się ku nasadzie. Pręcików 6, czterosilnych; 4 wewnętrzne dłuższe od 2 zewnętrznych. Zalążnia górna z długą szyjką słupka zwieńczoną główkowatym znamieniem^[7].
Owoce: Spłaszczona i oskrzydlona, okrągła łuszczynka z dwoma nasionami^[7].

Systematyka

Synonimy taksonomiczne^[3]

Arabis Adans., Biauricula Bubani

Homonimy taksonomiczne^[3]

Iberis J. Hill

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Iberideae z rodziny kapustowatych (Brassicaceae), rzędu kapustowców^[2]^[10]^[11].

Wykaz gatunków^[5]^[12]

Iberis amara L. – ubiorek gorzki
Iberis atlantica (Litard. & Maire) Greuter & Burdet
Iberis aurosica Chaix
Iberis balansae Jord.
Iberis bernardiana Gren. & Godr.
Iberis carica (Bornm.) Prain
Iberis carnosa Willd. – ubiorek sycylijski
Iberis ciliata All.
Iberis contracta Pers.
Iberis fontqueri Pau
Iberis gibraltarica L. – ubiorek gibraltarski
Iberis grosii Pau
Iberis gypsicola Yıld.
Iberis halophila Vural & H.Duman
Iberis linifolia L.
Iberis nazarita Moreno
Iberis odorata L.
Iberis pectinata Boiss. & Reut.
Iberis peyerimhoffii Maire
Iberis pinnata L.
Iberis procumbens Lange
Iberis runemarkii Greuter & Burdet
Iberis saxatilis L. – ubiorek skalny
Iberis semperflorens L.
Iberis sempervirens L. – ubiorek wiecznie zielony
Iberis simplex DC.
Iberis spathulata DC.
Iberis umbellata L. – ubiorek baldaszkowy, u. okółkowy^[12], u. tarczowy^[8]

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
↑ Ihsan A. Al-Shehbaz: Iberis Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-03-21].
↑ ^a ^b ^c ^d Iberis Dill. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-04].
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 170. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 101, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 460, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ List of Genera in BRASSICACEAE (not fully reorganized), [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2010-11-20] (ang.).
↑ Genus Iberis L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-09-04].
↑ ^a ^b Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].

[america-4] Ihsan A. Al-Shehbaz: Iberis Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-03-21].

[powo-5] Iberis Dill. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-04].

[E-6] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[philips-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 170. ISBN 0-333-74890-5.

[checklist-8] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 101, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[mabb-9] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 460, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[10] List of Genera in BRASSICACEAE (not fully reorganized), [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2010-11-20] (ang.).

[grin-11] Genus Iberis L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-09-04].

[gawrys-12] Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]

[9]

[10]

[11]

[12]