Władysław Mieczysław Kozłowski

Władysław Mieczysław Kozłowski, (ur. 17 listopada 1858 w Kijowie, zm. 25 kwietnia 1935 w Konstancinie koło Warszawy) – polski filozof, socjolog, historyk i botanik.

Władysław Mieczysław Kozłowski

Data i miejsce urodzenia	17 listopada 1858 Kijów
Data i miejsce śmierci	25 kwietnia 1935 Konstancin
Zawód, zajęcie	filozof, socjolog, botanik

Życie

Pochodził ze szlacheckiej rodziny pieczętującej się herbem Jastrzębiec. Jego ojciec był bibliotekarzem Uniwersytetu Kijowskiego, należącym do organizacji dążącej do zniesienia pańszczyzny .

Władysław Mieczysław Kozłowski podczas pobytu na Syberii (1886).

Kozłowski ukończył gimnazjum w Nowoczerkasku (1876) i zaczął studia medyczne na Uniwersytecie w Kijowie. W tym okresie zaczął interesować się też botaniką i filozofią przyrody, oraz uwikłał się w działalność rewolucyjną. Studia zostały przerwane aresztowaniem (1880) i zesłaniem na Syberię. W 1883 sąd w Irkucku skazał go na bezterminowy pobyt na Syberii z pozbawieniem wszelkich praw. Ze zsyłki powrócił w 1889 w wyniku amnestii .

W 1890 na podstawie pracy Vergleichende Anatomie der Gattung Ephedra uzyskał tytuł kandydata nauk z botaniki na Uniwersytecie w Dorpacie, a następnie wyjechał do Warszawy. Nawiązał kontakt z czasopismem Wszechświat i przez kilka lat redagował dział botaniczny Wielkiej encyklopedii ilustrowanej. Zbliżył się do środowiska pozytywistów warszawskich związanych z czasopismem Prawda . Wykładowca Uniwersytetu Latającego w Warszawie.

W 1892 wyjechał do Dublan w Galicji, gdzie został zatrudniony jako asystent w Katedrze Botaniki Wyższej Szkoły Rolniczej, a później jako demonstrator przy Katedrze Chemii Rolniczej i Fizjologii Roślin Studium Rolniczego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie w latach 1896-1898 był lektorem wśród polonii. W 1899 obronił na Uniwersytecie Jagiellońskim doktorat z filozofii pt. O zasadniczych twierdzeniach wiedzy przyrodniczej w zaraniu filozofii greckiej. W 1900 na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie obronił pracę habilitacyjną z filozofii pt. Psychologiczne źródła niektórych zasadniczych praw przyrody, jednak minister oświaty w Wiedniu z powodów politycznych nie zatwierdził jego habilitacji .

W latach 1900–1934 był stałym uczestnikiem Międzynarodowych Kongresów Filozofii. W 1901 został wykładowcą na Université Nouvelle w Brukseli. Uzyskał też venia legendi na podstawie pracy La psychogenèse de l'étendu i wykładał jako mâitre de conférences na Uniwersytecie Genewskim. Następnie wykładał też École des hautes études en sciences sociales w Paryżu. W 1903 wyjechał po raz drugi do Stanów Zjednoczonych, a w 1904 na zaproszenie Polskiego Towarzystwa Filozoficznego przyjechał z cyklem wykładów na temat filozofii współczesnej do Lwowa. Zmieniona w wyniku rewolucji 1905 sytuacja w Królestwie Kongresowym pozwoliła mu przyjechać do Warszawy. W latach 1906–1918 był członkiem Towarzystwa Kursów Naukowych, od 30 XII 1908 do 14 XII 1909 także członkiem Zarządu TKN. Był także dziekanem Wydziału Humanistycznym TKN (1908-1916) na którym w latach 1906-1916 prowadził wykłady z historii filozofii od starożytności do Oświecenia a także podstawy filozofii współczesnej. Wykładał również logikę i metodologię nauk.

W 1910 Kozłowski wygłosił cykl wykładów na temat pragmatyzmu, a w 1912 napisał rozprawę konkursową, za którą otrzymał nagrodę paryskiej Akademii Nauk Moralnych i Politycznych. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wziął udział w organizacji szkolnictwa wyższego. Został zastępcą profesora Katedry Teorii i Metodologii Nauk Przyrodniczych i Humanistycznych na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Poznańskiego. W 1921 został profesorem zwyczajnym. Był założycielem i pierwszym prezesem Poznańskiego Towarzystw Filozoficznego, oraz członkiem Komisji Filozoficznej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk .

Zaczął się interesować socjologią i w 1928, po pozytywnej opinii Lévy-Bruhla, otrzymał główną nagrodę Akademii Nauk Moralnych i Politycznych w Paryżu. W 1928 przeszedł na emeryturę, prowadząc nadal aktywne życie naukowe, prowadząc liczne wykłady i wydając prace. Był członkiem m.in. Międzynarodowego Instytutu Socjologii w Paryżu, Société française de philosophie w Paryżu. Należał też do wolnomularstwa. Kozłowski działał na rzecz poprawy relacji polsko-czeskich, zajmował się też filozofią czeską. Był twórcą i pierwszym prezesem Towarzystwa Polsko-Czechosłowackiego .

Twórczość

Twórczość Kozłowskiego jest bardzo bogata i różnorodna. Obejmuje kilkaset prac o tematyce botanicznej, filozoficznej, socjologicznej i historycznej. W jej skład wchodzą zarówno prace naukowe, jak i popularyzatorskie czy publicystyczne. Jest też autorem wielu przekładów z języka francuskiego, niemieckiego i angielskiego .

Filozofia

W filozofii Kozłowski ulegał wielu wpływom, a poszczególne stanowiska nie zawsze łączone były w sposób spójny. Początkowo inspirował się pozytywizmem, z czasem jednak od niego odszedł, krytykując go za dogmatyzm i przestarzałość. Krytyka dokonywana była pod wpływem neokantyzmu i pragmatyzmu. W oparciu o pragmatyzm (którego był wczesnym zwolennikiem w kontynentalnej Europie), proponował swoistą koncepcję "filozofii polskiej", nawiązującej do romantyzmu, lecz bez jego religijnych elementów .

Upamiętnienie

W 1996 roku do Biblioteki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk trafił w darze jego księgozbiór liczący około 1400 woluminów (dar przekazany przez Stanisława Lisa-Kozłowskiego).

Dzieła

Najpełniejsza bibliografia dzieł Kozłowskiego została opracowana w: B.J.B.J. Gawecki B.J.B.J., Władysław Mieczysław K.1838-1935, Wrocław 1961 . Brak numerów stron w książce .

Beletrystyka

• 1903 Rycerz wolności : (Kazimierz Pułaski): szkic do powieści historycznej,

Książki naukowe i popularnonaukowe

• 1893 Dekadentyzm współczesny i jego filozofowie (Bourget i Nietzsche), Warszawa,
• 1894 Życie rośliny, Warszawa,
• 1895 Klasyfikacja umiejętności ze stanowiska potrzeb wykształcenia ogólnego, Warszawa,
• 1899 Historja naturalna: zoologja, botanika, mineralogja, gieologja według Bargiego, Lakowitza i innych, Warszawa,
• 1900 Co i jak czytać?: wykształcenie samego siebie i czytelnictwo metodyczne, Warszawa,
• 1900 Szkice filozoficzne, Warszawa,
• 1902 Z haseł umysłowości współczesnej: (szkice publicystyczne), Kraków,
• 1902 Jak jest za oceanem : urządzenia państwowe i życie społeczne Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, Warszawa,
• 1903 Zasady przyrodoznawstwa w świetle teorii poznania, Warszawa,
• 1904 Dekadentyzm współczesny. Jego geneza i filozofia (Fryderyk Nietzsche), Warszawa,
• 1906 Wykłady z filozofii współczesnej, Lwów,
• 1907 Autonomia Królestwa Polskiego (1815- 1831), Warszawa,
• 1908 Budowa i życie rośliny: wykład botaniki dla szkół wyższych i samouków, Warszawa,
• 1909 Przyrodoznawstwo i filozofia, Warszawa,
• 1909 Rok 1843. Obrazy z dziejów Polski, Warszawa,
• 1909 Jak czytać utwory piękna: literatura piękna, jako źródło wykształcenia, Warszawa,
• 1910 Historya filozofii w XIX wieku: od początku tego stulecia do chwili bieżącej, Warszawa,
• 1910 Historya filozoficzna powstania i rozwoju idei podstawowych umysłowości współczesnej, Warszawa,
• 1910 Historya rewolucyi francuskiej: według Aularda, Carnota, Baxa i innych, Warszawa,
• 1912 Budowa i życie rośliny: wykład botaniki dla szkół wyższych i samouków, Warszawa,
• 1913 Systemat wiedzy i klasyfikacya nauk jako wstęp do wykształcenia ogólnego, Warszawa,
• 1916 Podstawy logiki czyli zasady nauki, Warszawa,
• 1918 Krótki zarys logiki wraz z elementami ideografii logicznej, Warszawa,
• 1920 Powstanie wielkopolskie w roku 1848. Zarys historyczny, Warszawa.

Tłumaczenia

• 1894 Lucien Gerardin, Botanika ogólna, Warszawa,
• 1894 Albert Sattler, Fizyka, Warszawa,
• 1895 Richard Falckenberg, Historia filozofii nowożytnej, Warszawa,
• 1896 Albert Bernhard Frank, Wykład fizjologii roślin, Warszawa,
• 1899 Immanuel Kant, Marzenia jasnowidzącego objaśnione przez marzenia metafizyki, Warszawa,
• 1900 W.L. Sheldon, Ruch etyczny, Warszawa,
• 1901 Théodule-Armand Ribot, Współczesna psychologia niemiecka, Warszawa,
• 1902 Georg Simmel, Zagadnienia filozofii dziejów, Warszawa,
• 1903 Rochard Clarke Cabot, Dyskusya wojownicza i poszukiwanie prawdy, Warszawa,
• 1903 Wilhelm Wundt, Wstęp do filozofii, Warszawa,
• 1905 Richard Claverhouse Jebb, Historya literatury greckiej, Warszawa, [w: Podstawy wykształcenia współczesnego],
• 1905 Edward August Freeman, Polityka wyrównawcza, czyli instytucje polityczne Greków, Rzymian i Germanów,[w: Podstawy wykształcenia współczesnego, t, 11],
• 1906 William Basil Worsfold, O sądzie w literaturze, Warszawa, [w: Podstawy wykształcenia współczesnego t. 10],
• 1907 Alexis de Tocqueville, Dawne rządy i rewolucja, Warszawa, [w: Podstawy wykształcenia współczesnego],
• 1911 Ellick Morn, Zbudź się i walcz, Warszawa,
• 1911 William James, Dylemat determinizmu, Warszawa,
• 1911 William James, Pragmatyzm, Warszawa,
• 1914 Giuseppe Peano, Interlingua, "Myśl i Życie",
• 1915 John Locke, O rozumie ludzkiem, t.1, Warszawa,
• 1922 Jean de La Bruyère, Kobiety. Serce,
• 1931 Tomáš Masaryk, Rewolucja światowa, cz. 1-3, Warszawa.

Bibliografia

• B.J.B.J. Gawecki B.J.B.J., Władysław Mieczysław K.1838-1935, Wrocław 1961 . Brak numerów stron w książce
• Zenon E.Z.E. Roskal Zenon E.Z.E., Kozłowski Władysław Mieczysław, [w:] AndrzejA. Maryniarczyk (red.), Encyklopedia filozofii polskiej, t. I, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2011, s. 744-746 .

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia i rysunki wykonane przez Władysława Kozłowskiego podczas pobytu na Syberii. Wirtualne Muzeum Konstancina
• Kolekcja dzieł Władysława Mieczysława Kozłowskiego w bibliotece Polona