Władysław Neubelt
Władysław Józef Neubelt (ur. 1 lutego 1879 w Elżbietowie lub 5 lutego 1879 w Warszawie, zm. 9 lipca 1965 w Krakowie[1][2]) – aktor i dyrektor sceniczny, powiązany z teatrami w Warszawie i Krakowie. Miał też kilka małych ról filmowych. Jest uważany za aktora, który zagrał w dwóch niemych filmach krótkometrażowych z 1902 roku, Przygoda dorożkarza i Powrót birbanta. Takowe filmy, autorstwa Kazimierza Prószyńskiego, są jednymi z najstarszych znanych produkcji filmowych wykonanych w Polsce.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód |
aktor, dyrektor |
Biografia edytuj
Władysław Józef Neubelt najprawdopodoniej urodził się 1 lutego 1879 w Elżbietowie, w Królestwie Polskim[1]. Niektóre źródła podają alternatywnie jego datę i miejsce narodzin jako 5 lutego 1879 w Warszawie[2]. Był synem Józefa Neubelta i Katarzyny Neubelt (z domu Czeszajko). Ukończył gimnazjum w Siedlcach, a w 1900 zdał szkole dramatyczną w Warszawie. Zadebiutował teatralnie 22 kwietnia 1900 roku w Teatrze Letnim w Warszawie. Podczas swojej kariery aktorskiej grał w różnych teatrach, głównie w Warszawie, ale także w Łodzi, Lublinie i Krakowie[1].
Neubelt również grał w filmach. Uważa się, że odegrał rolę dorożkarza w dwóch niemych filmach krótkometrażowych z 1902, zatytułowanych Przygoda dorożkarza i Powrót birbanta. Obie produkcje były wykonane przez Kazimierza Prószyńskiego, i są jednymi z najstarszych znanych filmów wykonanych w Polsce. To by oznaczało, że Neubelt, wraz z Kazimierzem Junoszą-Stępowskim, byli jednymi z pierwszych aktorów grających w polskiej produkcji filmowej[2][3][4]. Grał też w dwóch niemych filmach autorstwa Pawła Puszkina, którymi były: Uczta z 1904 i W Wilanowie z 1905[5]. Później, w latach 30., miał kilka mniejszych ról w produkcjach długometrażowych. Zagrał w filmach Dziesięciu z Pawiaka (1931), Księżna Łowicka (1932), Dziewczyna szuka miłości (1938) oraz Geniusz sceny (1939)[2][5].
Przestał grać wraz z wybuchem II wojny światowej we wrześniu 1939 roku. Podczas wojny pracował jako kelner w warszawskiej kawiarni. Po zakończeniu powstania warszawskiego przeprowadził się do Krakowa, gdzie od 1945 grał w Teatrze im. Juliusza Słowackiego. W tym samym roku przeprowadził się do Poznania, gdzie zaczął grać w Teatrze Polskim. W 1948 przeprowadził się z powrotem do Krakowa, gdzie dołączył do Miejskich Teatrów Dramatycznych. Grał w nich do 1958 roku, od kiedy to zaczął występować w Starym Teatrze im. Heleny Midzejewskiej[1].
W 1951 zagrał w filmie Młodość Chopina[2]. W latach 50. pracował też jako aktor radiowy[1].
Neubelt był członkiem Związku Artystów Scen Polskich, począwszy od jego założenia w 1918 roku. W 1959 otrzymał tytuł zasłużonego członka. Przeszedł na emeryturę w 1962[1]. Zmarł 9 lipca 1965 roku w Krakowie[1].
Życie prywatne edytuj
Był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była Antonina Neubelt, a drugą Klara Pachman, którą poślubił w 1934[1].
Filmografia edytuj
| Rok | Tytuł | Rola | Uwagi | Źródła |
|---|---|---|---|---|
| 1902 | Przygoda dorożkarza | Dorożkarz | Film niemy krótkometrażowy; udział niejasny | [5][2][6] |
| Powrót birbanta | ||||
| 1904 | Uczta | Film niemy krótkometrażowy | ||
| 1905 | W Wilanowie | |||
| 1931 | Dziesięciu z Pawiaka | Przewodniczący sądu | Niewymieniony w napisach | |
| 1932 | Księżna Łowicka | Dworzanin odczytujący dekret cara | ||
| 1938 | Dziewczyna szuka miłości | Uczestnik przyjęcia z kieliszkiem | ||
| 1939 | Geniusz sceny | Uczestnik wykładu | ||
| 1951 | Młodość Chopina | Sołtys | Niewymieniony w napisach |
Źródła edytuj
- ↑ a b c d e f g h Władysław Neubelt, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2023-11-01].
- ↑ a b c d e f Władysław Neubelt [online], filmpolski.pl (pol.).
- ↑ Stanisław Janicki: Polskie filmy fabularne 1902–1988. Warsaw: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1990, p. 9, ISBN 978-83-221-0503-0, OCLC 24209334. (in Polish).
- ↑ Zuzanna Ducka-Lubas, ‘Antoś w Warszawie’ – niezwykłe początki polskiego filmu [online], dziennik.com, 2011 (pol.).
- ↑ a b c Wladyslaw Neubelt [online], imdb.com (ang.).
- ↑ Władysław Neubelt [online], Filmweb [dostęp 2023-11-23] (pol.).