Jaskier skąpopręcikowy

Jaskier skąpopręcikowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	jaskier
Podrodzaj	włosienicznik
Gatunek	jaskier skąpopręcikowy
	Nazwa systematyczna
	Ranunculus trichophyllus Chaix ex Vill.; Hist. Pl. Dauphiné 1: 335 1786
Synonimy
	Batrachium aquatile subsp. caespitosum (Thuill.) Piper; Batrachium aquatile subsp. pantothrix (Brot.) Piper; Batrachium aquatile var. caespitosum (Thuill.) Cufod.; Batrachium aquatile var. flaccidum (Pers.) Cockerell; Batrachium aquatile var. trichophyllum (Chaix) Spach; Batrachium aspergillifolium Dumort.; Batrachium bipontinum F.W.Schultz ex Gren. & Godr.; Batrachium caespitosum F.W.Schultz; Batrachium divaricatum (Schrank) Wimm.; Batrachium drouetii (F.W.Schultz ex Godr.) Nyman; Batrachium flaccidum (Pers.) Rupr.; Batrachium heterophyllum f. dissectum Brenner; Batrachium jingpoense G.Y.Zhang, Chen Wang & X.Jun Liu; Batrachium kabulense Tamura; Batrachium lutulentum Nyman; Batrachium minimum Schur; Batrachium pantothrix (Brot.) Gray; Batrachium paucistamineum f. aspergillifolium (Dumrt.) A.Pihl; Batrachium paucistamineum F.W.Schultz; Batrachium paucistamineum subsp. flaccidum (Pers.) A.Pihl; Batrachium paucistamineum subsp. trichophyllum (Chaix) A.Pihl; Batrachium paucistamineum var. drouetii (F.W.Schultz ex Godr.) A.Pihl; Batrachium pectinatum Nyman; Batrachium pedunculare Greene; Batrachium radians Dumort.; Batrachium rigidum Dumort.; Batrachium saichinense Klinkova; Batrachium trichophyllum (Chaix) Bosch; Batrachium villosum F.W.Schultz ex Gren. & Godr.; Ranunculus affinis F.W.Schultz; Ranunculus aquatilis subsp. paucistamineus (Tausch) Tullb.; Ranunculus aquatilis subsp. trichophyllus (Chaix) Moore & A.G.Moore; Ranunculus aquatilis var. brachypus Hook. & Arn.; Ranunculus aquatilis var. caespitosus (Thuill.) DC.; Ranunculus aquatilis var. calvescens (W.B.Drew) L.D.Benson; Ranunculus aquatilis var. diffusus With.; Ranunculus aquatilis var. divaricatus (Schrank) A.Gray; Ranunculus aquatilis var. drouetii (F.W.Schultz ex Godr.) G.Lawson; Ranunculus aquatilis var. flaccidus (Pers.) Tullb.; Ranunculus aquatilis var. harrisii L.D.Benson; Ranunculus aquatilis var. lalondei L.D.Benson; Ranunculus aquatilis var. pantothrix (Brot.) Hartm.; Ranunculus aquatilis var. pantothrix (Brot.) W.D.J.Koch; Ranunculus aquatilis var. peduncularis (Greene) Jeps.; Ranunculus aquatilis var. trichophyllus (Chaix) Tullb.; Ranunculus aquatilis var. trichophyllus (Chaix) Van Heurck & De Beucker; Ranunculus aschersonii Freyn; Ranunculus brattius Beck; Ranunculus britannicus Rouy & Foucaud; Ranunculus caespitosus Thuill.; Ranunculus capillus-naidis Arv.-Touv.; Ranunculus cesatianus Caldesi; Ranunculus curvirostris Freyn; Ranunculus divaricatus Schrank; Ranunculus dolichopodus A.Kern. ex Freyn; Ranunculus drouetii F.W.Schultz ex Godr.; Ranunculus emporitanus Sennen; Ranunculus filicaulis Rouy & Foucaud; Ranunculus flaccidus Pers.; Ranunculus flaccidus var. drouetii (F.W.Schultz ex Godr.) Hegi; Ranunculus hydrocharis f. caespitosus (Thuill.) Hiern; Ranunculus hydrocharis f. drouetii (F.W.Schultz ex Godr.) Hiern; Ranunculus hydrocharis f. trichophyllus (Chaix) Hiern; Ranunculus hydrocharis var. caespitosus (Thuill.) Spenn.; Ranunculus jingpoensis (G.Y.Zhang, Chen Wang & X.Jun Liu) Luferov; Ranunculus leonardii Sennen; Ranunculus martini Lamotte; Ranunculus pantothrix Brot.; Ranunculus pantothrix var. caespitosus (Thuill.) DC.; Ranunculus pantothrix var. rigidus Gaudin; Ranunculus paucistamineus f. fluitans H.Lindb.; Ranunculus paucistamineus f. terrestris Porsild; Ranunculus paucistamineus subsp. sublaevis (Vierh.) Rech.f.; Ranunculus paucistamineus Tausch; Ranunculus paucistamineus var. drouetii (F.W.Schultz ex Godr.) H.Lindb.; Ranunculus paucistamineus var. trichophyllus (Chaix) Svanlund; Ranunculus peltatus f. dissectus (Brenner) Hjelt; Ranunculus peucedanoides Desf.; Ranunculus saichinensis (Klinkova) Luferov; Ranunculus trichophylloides Humn.; Ranunculus trichophyllus var. typicus W.B.Drew;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jaskier skąpopręcikowy, włosienicznik skąpopręcikowy^[5] (Ranunculus trichophyllus Chaix ex Vill.) – gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych. Występuje w Europie, Azji, północnej Afryce i Ameryce Północnej^[6]. W Polsce rośnie w rozproszeniu na obszarze całego kraju^[7]. Jest rośliną wodną, w Polsce objętą ochroną.

Morfologia edytuj

Łodyga: Dorasta do 1 m długości.
Liście: Wszystkie liście są podwodne z ogonkiem długości 2,5–4 cm, sztywne, owalne w zarysie, pocięte nitkowato, o odcinkach wszechstronnie skierowanych, po wyjęciu z wody nieskupiające się pędzlowato. Przylistki zrośnięte z ogonkami co najmniej do ⅔ swej długości^[8].
Kwiaty: Wyrastają pojedynczo na szypułkach dorastających w okresie owocowania do 5 cm długości. Kielich o 5 nietrwałych działkach długości 2,5–3 mm. Płatki korony szerokojajowate. Pręcików 10–20, dłuższych od słupków. Miodnik w postaci jajowatego dołka. Dno kwiatowe pokryte szczecinkami. Słupki liczne, owłosione^[9]^[8].
Owoc: Niełupki długości około 1,5 mm^[8], pokryte na grzbiecie licznymi szczecinkami.

Biologia i ekologia edytuj

Roślina jednoroczna lub bylina, hydrofit. Kwitnie od maja do sierpnia lub września^[10]^[8].

Rośnie w wodach stojących oraz w wolno płynących wodach mniejszych rzek^[8]. Gatunek charakterystyczny związku Ranunculion fluitantis oraz zespołu Ranunculetum fluitantis^[10].

Systematyka i zmienność edytuj

Gatunek klasyfikowany w nowszych ujęciach systematycznych do rodzaju jaskier Ranunculus z nazwą naukową Ranunculus trichophyllus Chaix ex Vill.^[3] W starszym ujęciu, dla którego utrwaliła się nazwa polska włosienicznik skąpopręcikowy, zaliczany był do rodzaju włosienicznik Batrachium z nazwą naukową Batrachium trichophyllum (Chaix) Bosch^[5].

Włosienicznik skąpopręcikowy tworzy mieszańce z innymi gatunkami zaliczanymi z rodzaju jaskier i podrodzaju włosienicznik^[8].

Zagrożenia i ochrona edytuj

Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową^[11]. W latach 2004–2014 gatunek podlegał ochronie ścisłej^[12]. Źródłem zagrożenia może być zanieczyszczenie wód^[8]. Umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[13].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2014-01-26] (ang.).
↑ ^a ^b Ranunculus trichophyllus Chaix. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-02].
↑ Ranunculus trichophyllus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 147, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Ranunculus trichophyllus. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. [dostęp 2014-01-26]. (ang.).
↑ Adam Zając, Maria Zając (red.): Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. II. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 89, seria: Flora Polski. ISBN 83-7073-444-8.
↑ W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969.
↑ ^a ^b W. Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-01-13520-4.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2014-01-26] (ang.).

[powo-3] Ranunculus trichophyllus Chaix. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-02].

[iucn-4] Ranunculus trichophyllus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 147, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[efloras-6] Ranunculus trichophyllus. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. [dostęp 2014-01-26]. (ang.).

[zajac-7] Adam Zając, Maria Zając (red.): Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.

[mirkowa-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. II. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 89, seria: Flora Polski. ISBN 83-7073-444-8.

[szafer-9] W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969.

[matuszkiewicz-10] W. Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-01-13520-4.

[rozp2014-11] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

[rozp2004-12] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).

[13] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[5]

[6]

[7]

[1]

[2]

[3]

[4]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]