Walery Łoziński

pisarz i publicysta polski

Walery Łoziński, ps. „Walenty ze Smolnicy” (ur. 15 stycznia 1837 w Mikołajowie[1], zm. 30 stycznia 1861 we Lwowie) – polski pisarz i publicysta.

Walery Łoziński
Ilustracja
Podobizna Walerego Łozińskiego z profilu - fragment nagrobka pisarza na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie
Data i miejsce urodzenia

15 stycznia 1837
Mikołajów[1]

Data i miejsce śmierci

30 stycznia 1861
Lwów

Narodowość

polska

Język

polski

Ważne dzieła
  • Zaklęty Dwór
  • Czarny Matwij
  • Szlachcic chodaczkowy
Grób Walerego Łozińskiego na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie (proj. Cyprian Godebski, wyk. Abel Marie Perier)
Nagrobek po pracach konserwatorskich z widocznym wizerunkiem zrekonstruowanego orła

Życiorys edytuj

Pochodził z rodziny drobnoszlacheckiej, syn Waleriana – poczmistrza i mandatariusza oraz Julii z Lewickich. Był bratem Władysława, późniejszego historyka i publicysty, a także kuzynem Karola Szajnochy. Rodzina przeprowadziła się do Smolnicy pod Samborem, uczęszczał do gimnazjum w Samborze, gdzie powstały jego pierwsze wprawki literackie. Pierwszym młodzieńczym utworem literackim, który nie ukazał się drukiem była powieść Kamień w Spasie (Kamień nad Spasem)[2][3]. Za działalność patriotyczną został w 1855 r. wyrzucony ze szkoły z wilczym biletem. Wówczas zaopiekował się nim jego kuzyn, Karol Szajnocha, który znalazł mu posadę w redakcji urzędowej „Gazety Lwowskiej”. Później był redaktorem związanym z grupą „Dziennika Literackiego”. Współredagował czasopismo „Dzwonek”, pisał także do „Czytelni dla Młodzieży”.

Do najbardziej znanych utworów Łozińskiego należą powieści: Zaklęty dwór (pierwsza część zaplanowanej trylogii – ukazała się jeszcze jej druga, mocno okrojona przez cenzurę część Dwie noce), Szlachcic chodaczkowy, Szaraczek i karmazyn, Czarny Matwij. Wszystkie powieści ukazywały się w odcinkach w gazetach lwowskich. Autor wykazał się w nich sporym talentem literackim, łącząc umiejętnie styl gawędy szlacheckiej z wątkami historycznymi, przygodowo-sensacyjnymi i romantycznymi. Poruszał w nich problematykę narodową, sięgając do krwawych wydarzeń z okresu rzezi galicyjskiej 1846 r. i Wiosny Ludów w Galicji. Z tego powodu jego utwory były poddawane ostrej cenzurze zaborcy. Łoziński nie pozostawał dłużny: w swej publicystyce na tyle, na ile mógł, atakował austriackie porządki i stojących na ich straży urzędników.

Dzięki swej twórczości Łoziński zyskał we Lwowie spory rozgłos i uznanie, również wśród miejscowej bohemy. Przyjaźnił się z literatem Brunonem Bielawskim[3]. Był też znany ze swej porywczości, z zamiłowania do libacji i awantur, a od pewnego momentu – również do pojedynków. Głośnym echem odbił się w Galicji w lutym 1860 r. jego niedoszły pojedynek z porucznikiem armii cesarskiej, Thelemem. 10 stycznia 1861 Łoziński stanął do pojedynku na szable z Karolem Cieszewskim – znanym i popularnym dziennikarzem lwowskim, swoim kolegą redakcyjnym z „Czytelni dla Młodzieży”[a][potrzebny przypis]. Poszło o kobietę – pracującą również w redakcji Anielę Przyłęcką. Łoziński został ranny w skroń i zmarł niespełna trzy tygodnie później na skutek pourazowego zapalenia opon mózgowych i zakażenia krwi (otworzyła mu się stara rana z poprzedniego pojedynku z Janem Dobrzańskim). Na krótko przed śmiercią do pisarza dotarła wiadomość o śmierci w pojedynku w Jassach przyjaciela – pisarza i poety Brunona Bielawskiego[3]. Literat, mocno zadłużony, został pochowany na koszt miasta. Jego pogrzeb, który odbył się 2 lutego, stał się wielką manifestacją patriotyczną, w której uczestniczyła cała polska inteligencja Lwowa. Nagrobek Łozińskiego został ufundowany m.in. dzięki sprzedaży egzemplarzy powieści Czarny Matwij[3], zachował się na Cmentarzu Łyczakowskim (pole 43, w pobliżu ul. Banacha).

Jego burzliwe życie opisał Adam Bar w książce Zapomniany powieściopisarz lwowski.

Twórczość edytuj

Literatura edytuj

Uwagi edytuj

  1. Wielu badaczy powiela błąd Adama Bara, tytułując czasopismo „Czytelnią Akademicką”, natomiast stowarzyszenie pod taką nazwą i wydawane przez nie czasopismo powstało dopiero w kilka lat po śmierci Walerego Łozińskiego.

Przypisy edytuj

  1. a b Mikołajów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 402.
  2. Za życiorysem autora, [w:] Pisma pomniejsze Walerego Łozińskiego. Z życiorysem autora. Lwów: Nakładem Karola Wilda, 1865, s. 483–484. OCLC 33031019.
  3. a b c d e Władysław Zawadzki Pamięci Walerego Łozińskiego, [w:] Album Lwowskie: Wydane przez Henryka Nowakowskiego. Lwów: drukarnia E. Winiarza, 1862, s. 345–349. OCLC 230753943.
  4. Według informacji na okładce Niebezpieczny człowiek i Verbum nobile [1].

Linki zewnętrzne edytuj