Wybory do Sejmu Litwy Środkowej

Wybory do Sejmu Litwy Środkowej odbyły się 8 stycznia 1922 roku. Głosujący wybierali 106 posłów.

Wybory do Sejmu Litwy Środkowej
Państwo

 Litwa Środkowa

Rodzaj

wybory parlamentarne

Data przeprowadzenia

8 stycznia 1922

Data zarządzenia

30 listopada 1921
przez: gen. Lucjana Żeligowskiego

Podstawa prawna

Ordynacja wyborcza z 1 grudnia 1921

Ordynacja wyborcza

proporcjonalna

Głosowanie

Wybory zarządził 30 listopada 1921 gen. Lucjan Żeligowski. Odbyły się one w dziesięciu okręgach wyborczych według ordynacji z 1 grudnia 1921 roku wprowadzonej dekretem prezesa Tymczasowej Komisji Rządzącej[1], wzorowanej na ordynacji ogłoszonej przez Żeligowskiego 28 listopada 1920 roku[2]. Prawo głosowania mieli obywatele, którzy ukończyli 21 lat, urodzili się na Wileńszczyźnie i mieszkali na niej co najmniej przez pięć lat przed 1914 rokiem. W trakcie wyborów porządku w lokalach wyborczych mieli pilnować nie policjanci ani wojsko, tylko Związek Bezpieczeństwa Kraju (ZBK). Miało to uchronić organizatorów wyborów przed zarzutem wywierania nacisku na wyborców. W dniu wyborów wyprowadzono także z Wilna wojsko tam stacjonujące[3].

Sytuacja polityczna przed wyborami

edytuj

Siły polityczne działające na terenie Litwy Środkowej przedstawiały dzieliły się na dwa obozy. Pierwszy dążył do udziału w wyborach i do zapewnienia jak największej frekwencji. Do tych środowisk należały przede wszystkim partie polskie oraz białoruski „Związek Krajowy”[4]. Partie litewskie, żydowskie i część partii białoruskich zbojkotowały wybory. Nieliczna mniejszość rosyjska wystawiła w wyborach jedną listę w okręgu brasławskim. Inne mniejszości były raczej neutralne[5].

Okręgi wyborcze

edytuj
Numer Obszar Gminy Liczba posłów
1 Szyrwinty[a] Dukszty[b], Giedrojcie, Giełwany, Janiszki[b], Kukuciszki, Łyngmiany[b], Malaty, Muśniki, Owanta, Szyrwinty
2 Święciany Daugieliszki, Janiszki[b], Kiemieliszki, Łyngmiany[b], Łyntupy, Michałowo, Nowe Święciany, Święciany, Zabłociszki, Żukojnie 11
3 Komaje Dubatówka, Jasiew, Kobylnik, Komaje, Kukuciszki, Mielegiany, Szemetowszczyzna, Świr, Twerecz, Wiszniew, Wojstom, Zanarocze 8
4 Oszmiana Bienica, Dziewieniszki, Graużyszki, Holszany, Krewo, Kucewicze, Oszmiana, Polany, Smorgonie, Soły 11
5 Troki Landwarowo, Merecz[b], Olkieniki[b], Orany[b], Rudziszki, Troki (gmina wiejska), Troki 6
6 Wysoki Dwór[a] Butrymańce[b], Daugi[b], Hanuszyszki, Jewie, Merecz[b], Niedzingi, Olkieniki[b], Orany[b], Stokliszki[b], Sumiliszki, Wysoki Dwór
7 Wilno Północ Bystrzyca, Mejszagoła, Mickuny, Niemenczyn, Podbrzezie, Rzesza 8
8 Wilno Południe Rudomino, Rukojnie, Soleczniki, Szumsk, Turgiele, Worniany 10
9 Wilno – miasto Wilno 18
10 Lida Bielica[b], Bieniakonie, Dokudowo[b], Ejszyszki, Honczary[b], Lida (gmina wiejska), Lida, Poleckiszki, Raduń, Żyrmuny 12
11 Wasiliszki Lack, Lebioda, Myto, Nowy Dwór, Orla[b], Ostryna, Różanka, Sobakińce, Szczuczyn, Tarnowo, Wasiliszki, Zabłoć, Żołudek 13
12 Brasław Brasław, Dryświaty, Dukszty[b], Opsa, Plusy, Rymszany, Słobódka, Smołwy, Widze 9

źródło[6][7]

Przebieg wyborów

edytuj

Głosowanie przebiegało spokojnie. Wybory odbywały się w komisjach o zróżnicowanym tle narodowościowym. Niższa frekwencja mogła wynikać z faktu, że lokale wyborcze były zlokalizowano często w odległości kilku kilometrów od wsi i były zorganizowane w chatach chłopskich. Wybory odbywały się w styczniu - w warunkach pogodowych silnego mrozu. W wyborach mężczyźni i kobiety głosowały na równi, jednak w praktyce włościanki często zostawały w domu opiekując się dziećmi. Incydenty wyborcze były nieliczne. W Oszmianie aresztowano jedną osobę próbującą agitować w lokalu wyborczym. Podobne zajścia miały miejsce w obwodzie wielbutowskim w gminie Graużyskiej[8].

Wyniki wyborów i frekwencja

edytuj
 
Mapa frekwencji wyborczej w wyborach do Sejmu Litwy Środkowej w 1922 roku

Wyniki

edytuj
 
Lista Głosy w miastach Głosy na wsi Suma głosów % głosów Mandaty
Polski Centralny Komitet Wyborczy 39.287 50.342 89.629 36,29% 40
Rady Ludowe 2.085 57.433 59.518 24,10% 29
Polskie Stronnictwo Ludowe 1.667 22.705 24.372 9,87% 12
Blok Demokratyczny 434 19.732 20.157 8,16% 9
Polski Związek Ludowy „Odrodzenie” 745 21.268 22.013 8,91% 7
Listy Lokalne 3.001 18.264 21.265 8,61% 6
Polska Partia Socjalistyczna Litwy i Białorusi 5.451 60 5.511 2,23% 2
Polski Demokratyczny Komitet Wyborczy 2.558 255 2.813 1,14% 1
Związek Krajowy (Białoruskie Stronnictwo Ludowe) 10 1.702 1.712 0,69% 0
źródło[6] 55.238 191.761 246.990 100% 106

Największy sukces w wyborach odniosła lista Polskiego Centralnego Komitetu Wyborczego, która grupowała stronnictwa silnie powiązane z ogólnopolskim obozem endeckim i chadeckim, opowiadająca się za bezwarunkową i szybką inkorporacją regionu w skład RP, bez żadnej autonomii lokalnej dla Białorusinów i Litwinów. Posłowie z tej listy zasiedli w klubie Zespołu Stronnictw i Ugrupowań Narodowych. Na drugim miejscu uplasowały się Rady Ludowe z 29 wybranymi parlamentarzystami. Kolejne miejsca zajęła lista Polskiego Stronnictwa Ludowego (związana z PSL „Piast”) – 12 miejsc, Blok Demokratyczny (koalicja autonomistów i federalistów startująca w Lidzie i Wasiliszkach) – 9 miejsc, Polski Związek Ludowy „Odrodzenie-Wyzwolenie” (związany z PSL „Wyzwoleniem”) – 7, Listy Lokalne (startujące w Brasławiu) – 6, PPS Litwy i Białorusi (autonomiczna część Polskiej Partii Socjalistycznej) – 2, Polski Demokratyczny Komitet Wyborczy – 1 miejsce. Żadnych mandatów nie udało się zdobyć białoruskiemu Związkowi Krajowemu.

Frekwencja

edytuj

Frekwencja wyniosła 64,35% – największa była w okręgu Wilno Północ (78,85%), najmniejsza w Komajach – 52,36% i samym Wilnie (ze względu na bojkot ludności żydowskiej) – 54,80%[9].

Wśród Polaków głosowało 80,8% uprawnionych, Litwinów poszło do urn jedynie 8,2%, Żydów 15,3%, a Białorusini stawili się do urn w niecałej połowie – 41%[9].

Wybrani posłowie

edytuj

W Sejmie Litwy Środkowej posłowie należeli do następujących klubów:

 
Klub Liczba posłów
Zespół Stronnictw i Ugrupowań Narodowych 43
Rady Ludowe 27
Polskie Stronnictwo Ludowe Ziemi Wileńskiej 13
Grupa Włościańska 7
Związek Ludowy „Odrodzenie-Wyzwolenie” 6
Stronnictwo Demokratyczne 4
Związek Ludowy Odrodzenie 3
Polska Partia Socjalistyczna Litwy i Białorusi 3
źródło[10] 106
  1. a b wybory nie odbyły się
  2. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s częściowo

Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj

Wybory do sejmu w Wilnie 8 stycznia 1922: oświetlenie akcji wyborczej i jej wyników na podstawie źródeł urzędowych. Wilno: Generalny Komisarjat Wyborczy, 1922. (pol.).