Złotokap zwyczajny
Złotokap zwyczajny, z. pospolity (Laburnum anagyroides Medik.) – gatunek małego drzewa lub wysokiego krzewu należący do rodziny bobowatych. Pochodzi z południowo-wschodniej Europy. W Polsce uprawiany jako roślina ozdobna[2]. Występuje również jako kenofit lokalnie zadomowiony na pojedynczych stanowiskach w lasach w zachodniej części kraju, np. w Wielkopolskim Parku Narodowym[3]. Jest jednym z kilku najpospolitszych w Europie krzewów trujących[4].
| ||
| ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | różowe | |
| Rząd | bobowce | |
| Rodzina | bobowate | |
| Rodzaj | złotokap | |
| Gatunek | złotokap zwyczajny | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Laburnum anagyroides Medik. Vorles. Churpf. Phys. Ges. II. 367, 1787 | ||
| Synonimy | ||
|
Cytisus laburnum L., Cytisus alschingeri Vis., Laburnum vulgare J. Presl | ||
Spis treści
MorfologiaEdytuj
- Pokrój
- Wzniesione, wyprostowane gałęzie małego drzewa lub krzewu, dorasta do 7 m wysokości.
- Liście
- Trójlistkowe, długoogonkowe, owalne z szarym meszkiem od spodu, szczególnie młode, u starszych okazów meszek zanika. Pojedyncze listki mają długość 3–8 cm.
- Kwiaty
- Motylkowe, żółte, do 2 cm długości i tworzące luźno opadające grona do 20 cm długości. Bez zapachu. Kwitnie od kwietnia do czerwca.
- Owoce
- Strąki o długości ok. 5 do 6 cm, płaskie, suche, grubościenne. Nasiona koloru czarnego.
Pokrój
Kwiaty
Owoce i nasiona
BiologiaEdytuj
Wszystkie części rośliny zawierają trujące alkaloidy. Trucizna cytyzyna, paraliżująca nerwy, znajduje się przede wszystkim w kwiatach, nasionach i korzeniach; przy czym najwięcej jest jej w nasionach (1,5%), w liściach jest już pięciokrotnie mniej. Szczególnie wrażliwe na zatrucia są konie (dawka śmiertelna to 0,5 g na 1 kg masy zwierzęcia), odporne są natomiast owce, kozy i zające. Zatrucia zdarzają się też u ludzi, zwłaszcza zagrożone są dzieci. W ich przypadku śmierć może nastąpić po spożyciu 2-10 nasion złotokapu. Do zatruć dojść może też w przypadku spożycia miodu zbieranego przez pszczoły z kwiatów złotokapu[5].
ZastosowanieEdytuj
- Surowiec zielarski: Nasiona złotokapu – Citisi semen, ziele złotokapu – Citisi herba. Nasiona (skład frakcji alkaidowych w liściach i kwiatach jest zbliżony) zawierają alkaloidy chinolizydynowe do 3% cytyzyny, która stanowi 95% frakcji alkaloidów, pozostałe to pirolizydyny, metylocytozyna i lektyny.
- Działanie: Dawniej medycyna ludowa wykorzystywała nasiona jako środek wymiotny i przeczyszczający przy zaparciach. Zewnętrznie stosowano w nerwobólach. Współcześnie lektyny pozyskiwane z nasion i ziela stosuje się w analityce klinicznej do oznaczania grup krwi A, B, i 0. Cytyzyna jest składnikiem preparatu Tabex, środka pomocniczego w zwalczaniu nikotynizmu[6].
- Roślina ozdobna
- Uprawiana ze względu na efektowne kwiaty.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-12-22].
- ↑ W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
- ↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Srodowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
- ↑ Magdalena Hildebrand: Krzewy – Leksykon przyrodniczy. Warszawa: Świat Książki za zgodą Mosaik Verlag, 1998, s. 281. ISBN 83-7129-786-6.
- ↑ Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1985. ISBN 83-09-00682-9.
- ↑ www.doz.pl: Encyklopedia leków: Tabex (Cytisinum) (pol.). [dostęp 3 czerwca 2009].