Złotokap zwyczajny

	Złotokap zwyczajny
	Złotokap zwyczajny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Rodzaj	złotokap
Gatunek	złotokap zwyczajny
	Nazwa systematyczna
	Laburnum anagyroides Medik.; Vorles. Churpf. Phys. Ges. II. 367, 1787
Synonimy
	Cytisus laburnum L.; Cytisus alschingeri Vis.; Laburnum vulgare J. Presl;
	Cytisus laburnum L.; Cytisus alschingeri Vis.; Laburnum vulgare J. Presl;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Złotokap zwyczajny, z. pospolity (Laburnum anagyroides Medik.) – gatunek małego drzewa lub wysokiego krzewu należący do rodziny bobowatych. Pochodzi z południowo-wschodniej Europy. W Polsce uprawiany jako roślina ozdobna^[4]. Występuje również jako kenofit lokalnie zadomowiony na pojedynczych stanowiskach w lasach w zachodniej części kraju, np. w Wielkopolskim Parku Narodowym^[5]. Jest jednym z kilku najpospolitszych w Europie krzewów trujących^[6].

MorfologiaEdytuj

Pokrój: Wzniesione, wyprostowane gałęzie małego drzewa lub krzewu, dorasta do 7 m wysokości.
Liście: Trójlistkowe, długoogonkowe, owalne z szarym meszkiem od spodu, szczególnie młode, u starszych okazów meszek zanika. Pojedyncze listki mają długość 3–8 cm.
Kwiaty: Motylkowe, żółte, do 2 cm długości i tworzące luźno opadające grona do 20 cm długości. Bez zapachu. Kwitnie od kwietnia do czerwca.
Owoce: Strąki o długości ok. 5 do 6 cm, płaskie, suche, grubościenne. Nasiona koloru czarnego.

Pokrój
Kwiaty
Owoce i nasiona

BiologiaEdytuj

Wszystkie części rośliny zawierają trujące alkaloidy. Trucizna cytyzyna, paraliżująca nerwy, znajduje się przede wszystkim w kwiatach, nasionach i korzeniach; przy czym najwięcej jest jej w nasionach (1,5%), w liściach jest już pięciokrotnie mniej. Szczególnie wrażliwe na zatrucia są konie (dawka śmiertelna to 0,5 g na 1 kg masy zwierzęcia), odporne są natomiast owce, kozy i zające. Zatrucia zdarzają się też u ludzi, zwłaszcza zagrożone są dzieci. W ich przypadku śmierć może nastąpić po spożyciu 2-10 nasion złotokapu. Do zatruć dojść może też w przypadku spożycia miodu zbieranego przez pszczoły z kwiatów złotokapu^[7].

ZastosowanieEdytuj

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: Nasiona złotokapu – Citisi semen, ziele złotokapu – Citisi herba. Nasiona (skład frakcji alkaidowych w liściach i kwiatach jest zbliżony) zawierają alkaloidy chinolizydynowe do 3% cytyzyny, która stanowi 95% frakcji alkaloidów, pozostałe to pirolizydyny, metylocytozyna i lektyny.
Działanie: Dawniej medycyna ludowa wykorzystywała nasiona jako środek wymiotny i przeczyszczający przy zaparciach. Zewnętrznie stosowano w nerwobólach. Współcześnie lektyny pozyskiwane z nasion i ziela stosuje się w analityce klinicznej do oznaczania grup krwi A, B, i 0. Cytyzyna jest składnikiem preparatu Tabex, środka pomocniczego w zwalczaniu nikotynizmu^[8].

Roślina ozdobna: Uprawiana ze względu na efektowne kwiaty.

PrzypisyEdytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-22] (ang.).
↑ Laburnum anagyroides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
↑ Magdalena Hildebrand: Krzewy – Leksykon przyrodniczy. Warszawa: Świat Książki za zgodą Mosaik Verlag, 1998, s. 281. ISBN 83-7129-786-6.
↑ Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1985. ISBN 83-09-00682-9.
↑ www.doz.pl: Encyklopedia leków: Tabex (Cytisinum) (pol.). [dostęp 3 czerwca 2009].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-22] (ang.).

[iucn-3] Laburnum anagyroides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[A-4] W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.

[Obce2012-5] B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.

[C-6] Magdalena Hildebrand: Krzewy – Leksykon przyrodniczy. Warszawa: Świat Książki za zgodą Mosaik Verlag, 1998, s. 281. ISBN 83-7129-786-6.

[7] Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1985. ISBN 83-09-00682-9.

[doz.pl-8] www.doz.pl: Encyklopedia leków: Tabex (Cytisinum) (pol.). [dostęp 3 czerwca 2009].

[4]

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[7]

[8]