Zamek na wzgórzu Grojec w Żywcu
Zamek na wzgórzu Grojec w Żywcu – zniszczony średniowieczny obiekt obronny (zamek[2]), położony na szczycie wzgórza Grojec w Żywcu, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego jako ruiny.
 nr rej. 836 z 22 listopada 1968 oraz A-383/80 z 29 grudnia 1980[1]
| |
 Wzgórze Grojec (2018) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku |
zamek |
| Zniszczono |
1477 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu żywieckiego  | |
Położenie na mapie Żywca  | |
 49°39′41″N 19°11′52″E/49,661389 19,197778
| |
Historia
edytujWzgórze Grojec (612 m n.p.m.) wznosi się w widłach Soły i Koszarawy; XIX-wieczne źródła podają, że w połowie XIII wieku na jego szczycie miał się znajdować zamek łowiecki[3]. Badania archeologiczne prowadzone w latach 1937 i 1983, skonfrontowane przez badaczy ze źródłami pisanymi, pozwoliły częściowo odtworzyć historię zamku:
- Początkowo na szczycie wzgórza Grojec znajdowała się wczesnośredniowieczna warownia; jej dokładne datowanie okazało się niemożliwe, gdyż duża część terenu została zniszczona w trakcie budowy telewizyjnej stacji przekaźnikowej po II wojnie światowej.
- Na początku XV wieku na szczycie wzniesienia powstał zamek Bożywoja i Włodka Skrzyńskich herbu Łabędź, znanych rycerzy rabusiów, lenników Księstwa Oświęcimskiego, poświadczony w źródłach pisanych.
- Później zamek ten przeszedł w ręce Komorowskich herbu Korczak. Komorowscy sprzyjali królowi Węgier Maciejowi Korwinowi, który sprzymierzył się z zakonem krzyżackim przeciwko Polsce, toteż w drugiej połowie lat 70. XV wieku król Kazimierz Jagiellończyk nakazał podjęcie przeciwko nim akcji zbrojnej i opanowanie należących do nich zamków. Według Jana Długosza zadanie to wykonały wojska królewskie pod dowództwem starosty krakowskiego Jakuba z Dębna, które w 1477 roku zdobyły trzy zamki kontrolowane przez Komorowskich: zamek w Barwałdzie, poprzednio również należący do Włodka Skrzyńskiego, zamek w Szaflarach i zamek w Żywcu; Długosz pisze, że zdobyte wówczas warownie były oblegane z użyciem „ogromnych dział” i że zamek w Żywcu został spalony[4]. Współczesna literatura przedmiotu podaje na podstawie danych archeologicznych, że w trakcie akcji wojsk królewskich przeciwko Komorowskim zniszczono dwa obiekty obronne w rejonie Żywca: pierwotny zamek usytuowany na terenie miasta, w miejscu obecnego Starego Zamku w Żywcu, i zamek na wzgórzu Grojec[5].
Badania archeologiczne na Grojcu podjęli w 1937 r. Tadeusz Reyman, Rudolf Jamka i Tadeusz Sulimirski. Najstarsze ślady osadnictwa odkryte przez archeologów na wzgórzu Grojec pochodziły z okresu łużyckiego. Na terenie majdanu zamkowego znaleziono szereg artefaktów metalowych (m.in. gwoździe, nóż, wędzidło końskie i grot bełtu do kuszy) oraz srebrny denar Władysława Jagiełły[6]. Materiał zabytkowy zgromadzony w trakcie tych wykopalisk, przechowywany w Muzeum Miejskim w Żywcu, zaginął podczas II wojny światowej.
Plan zamku
edytujSpłaszczony szczyt wzniesienia, na którym znajduje się grzebień nagich skałek, był otoczony suchą fosą i wałem wzniesionym na planie wydłużonego owalu o długości około 100 metrów i szerokości około 40 metrów, zbudowanym z gliny i dużych głazów z piaskowca. Na terenie majdanu odkryto szczątki drewnianej zabudowy[6].
Szlaki turystyczne
edytujPrzez szczyt wzgórza Grojec przebiega 
żółty szlak turystyczny z centrum Żywca przez Mały Grojec (422 m n.p.m.) do Żywca-Zabłocia.
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 142 [dostęp 2019-10-27].
- ↑ Klasyfikowany jako zamek m.in. w Katalogu grodzisk i zamczysk z terenu Małopolski (1983) G. Leńczyka.
- ↑ Grójec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 848. (W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wzgórze występuje pod nazwą „Grójec”)
- ↑ Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście, przeł. K. Mecherzyński, t. V, ks. 12, Kraków 1870, str. 622-623 [1]
- ↑ J. Marszałek, Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach, Wydawnictwo Stanisław Kryciński, Warszawa 1993, s. 264-266
- ↑ a b Gabriel Leńczyk: Katalog grodzisk i zamczysk..., s. 30-31
Bibliografia
edytuj- G. Leńczyk, Katalog grodzisk i zamczysk z terenu Małopolski, Muzeum Archeologiczne w Krakowie, Kraków 1983
- J. Marszałek, Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach, Wydawnictwo Stanisław Kryciński, Warszawa 1993