Wikipedia

Zimorodek madagaskarski

gatunek ptaka

Zimorodek madagaskarski[9] (Corythornis madagascariensis) – gatunek małego ptaka z podrodziny zimorodków (Alcedininae) w rodzinie zimorodkowatych (Alcedinidae). Ptak ten zamieszkuje Madagaskar, według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.

Zimorodek madagaskarski
Corythornis madagascariensis[1]
(Linnaeus, 1766)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

kraskowe

Rodzina

zimorodkowate

Podrodzina

zimorodki

Rodzaj

Corythornis

Gatunek

zimorodek madagaskarski

Synonimy
  • Alcedo madagascariensis Linnaeus, 1766[2]
  • Ceyx madagascariensis (Linnaeus, 1766)[3]
  • Dacelo ruffulus Lafresnaye, 1838[4]
  • Ispidina madagascariensis – Cassin, 1852[5]
  • Dacelo madagascariensis – Schlegel, 1866[6]
  • Ceycoides madagascariensis – Mathews, 1918[7]
  • Ispidina madagascariensis diluta Benson, 1974[3]
Podgatunki
  • C. m. madagascariensis (Linnaeus, 1766)
  • C. m. dilutus (Benson, 1974)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Zasięg występowania edytuj

Zimorodek madagaskarski występuje endemicznie na Madagaskarze, zamieszkując w zależności od podgatunku[10][11]:

  • C. madagascariensis madagascariensis – zach., płn. i wsch. Madagaskar (nieobecny w płd.-zach. części i na południu)
  • C. madagascariensis dilutus – znany tylko z jednego okazu pochodzącego z Sakaraha (Park Narodowy Zombitse-Vohibasia) w suchej, płd.-zach. części Madagaskaru

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1766 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz, nadając mu nazwę Alcedo madagascariensis[2]. Opis ukazał się w 12. edycji Systema Naturae[2]. Jako miejsce typowe autor wskazał Madagaskar (w oryg. łac. Habitat in Madagaſcar)[2]. Linneusz skorzystał z publikacji Brissona z 1760 roku, w której ptak ten został zilustrowany i opisany pod francuską nazwą Le Martin-pescheur de Madagascar i łacińską Ispida madagascariensis[2][12]. Podgatunek C. m. dilutus po raz pierwszy naukowo opisał w 1974 roku angielski ornitolog Constantine Benson, jako miejsce typowe wskazując Sakarahę w płd.-zach. Madagaskarze[13].

C. madagascariensis poprzednio umieszczany był w azjatycko-australoazjatyckim rodzaju Ceyx[1] lub w afrykańskim rodzaju Ispidina[14], lecz ostatnio przeprowadzone badania molekularne sugerują, że takson ten jest gatunkiem bazalnym afrykańskiego kladu tworzącego rodzaj Corythornis[15][16]. Podgatunek dilutus wymaga przeprowadzenia ponownych badań mających na celu potwierdzenie jego ważności[11]. Rozpoznano dwa podgatunki[10].

Etymologia edytuj

Nazwa rodzajowa Corythornis: gr. κορυς korus, κορυθος koruthos „hełm”; ορνις ornis, ορνιθος ornithos „ptak”[17]. Epitet gatunkowy: Madagaskar, od Madageiscar, błędnej XIII-wiecznej nazwy Mogadiszu (pers. ‏Maq’ad is-Shah‎ – siedziba króla), portu w Somalii, z którym Marco Polo pomylił wyspę[18]. Epitet dilutus: łac. dilutus „słaby, cienki, miękki”, od diluere „rozcieńczać”, od dis „oddzielny, osobny”; luere „być dobrym”[19].

Morfologia edytuj

Długość ciała około 13 cm; masa ciała samców 17–21 g, samic 17–22 g[11]. U obu płci podgatunku nominatywnego górne części ciała są koloru jasnorudego, zaś dolna część pleców, pokrywy nadogonowe i kark są podszyte kolorem liliowym; za pokrywami usznymi ciągnie się wąski, biały pas. Szyja, dolne części ciała i pokrywy podogonowe białe, lotki I rzędu czarne. Tęczówka ciemnobrązowa, dziób, nogi i stopy koloru pomarańczowoczerwonego[11]. Młode ptaki są bardziej matowe, liliowe rozmycie jest mniej widoczne, a dziób jest czarny z bladą końcówką[11]. Podgatunek dilutus jest bledszy i brak mu liliowego rozmycia[11].

Ekologia edytuj

Zimorodek madagaskarski jest najprawdopodobniej gatunkiem osiadłym, zamieszkującym suche zarośla, lasy sawannowe i ich obrzeża oraz wnętrze mokrego, zimozielonego lasu[11]. Występuje do wysokości 1500 m n.p.m.[11] Nie jest zależny od wody[11]. Odzywa się wysokim piskiem brzmiącym „treet treet”; gdy jest zaniepokojony, wydaje wysokie, ostre tony brzmiące „chweip” lub „treeeee”[a] w locie[11].

Zimorodek madagaskarski poluje głównie na płazy bezogonowe; spożywa również owady, w tym prostoskrzydłe (Orthoptera), chrząszcze (Coleoptera), skorki (Dermaptera), mrówki (Formicidae) i różnego rodzaju larwy, czasami żywi się również pająkami, krewetkami, niewielkimi tarczogonowatymi (Uroplattidae) i kameleonami (Chamaeleonidae)[11]. Na zdobycz czatuje, siedząc na niskiej gałęzi w gęstych zaroślach; gdy zauważy zdobycz, rzuca się w dół, chwyta ją na ziemi i wraca z powrotem na gałąź, gdzie przed połknięciem swojej ofiary uderza nią o gałąź[11].

Sezon lęgowy przypada na okres od października do stycznia, głównie od listopada do grudnia[11]. Tunelowe gniazdo jest o długości 30–35 cm i średnicy 5 cm, wykopane na brzegu w ziemi, często na skraju leśnego szlaku[11]. W zniesieniu 4 jaja, wysiadują je oboje rodzice[11]. Brak innych informacji[11].

Status, zagrożenia i ochrona edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern „najmniejszej troski”)[8]. Globalna wielkość populacji nie jest znana, ale podgatunek nominatywny uważa się za dość pospolity i szeroko rozpowszechniony[8][11]. Drugi z podgatunków znany jest tylko z jednego okazu znalezionego w lesie Sakaraha, dlatego zachodzi potrzeba dalszych poszukiwań na tym obszarze rzadko odwiedzanym przez ornitologów, aby potwierdzić jego przetrwanie[11]. Zagrożeniem dla tego gatunku jest ciągłe niszczenie jego siedliska[8].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Pisownia angielska.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Ceyx madagascariensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2017-04-22] (ang.).
  2. ↑ a b c d e C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 12. T. 1. Holmiae: Impensis direct. Laurentii Salvii, 1766, s. 179. (łac.).
  3. ↑ a b D. Lepage, Madagascar Pygmy-Kingfisher Corythornis madagascariensis, [w:] Avibase [online] [dostęp 2023-09-27] (ang.).
  4. ↑ F. de Lafresnaye. Oiseaux nouveaux. „Revue Zoologique”. 1, s. 224, 1838. (fr.). 
  5. ↑ J. Cassin: Catalogue of the Halcyonidæ in the collection of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia. Philadelphia: 1852, s. 13. (ang.).
  6. ↑ H. Schlegel. New animals from Madagascar. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 34, s. 421, 1866. (ang.). 
  7. ↑ G.M. Mathews: The birds of Australia. Cz. 7. London: H.F. & G. Witherby, 1918, s. 98. (ang.).
  8. ↑ a b c d BirdLife International, Corythornis madagascariensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2016-3 [dostęp 2017-04-22] (ang.).
  9. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Alcedininae Rafinesque, 1815 – zimorodki (wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-13].
  10. ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Rollers, ground rollers, kingfishers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-07-13]. (ang.).
  11. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r P.F. Woodall: Madagascar Pygmy-kingfisher (Corythornis madagascariensis), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2017. DOI: 10.2173/bow.mapkin1.01. [dostęp 2020-05-11]. (ang.).
  12. ↑ M.J. Brisson, Ornithologia sive Synopsis methodica sistens avium divisionem in ordines, sectiones, genera, species, ipsarumque varietates, t. 4, Paryż 1760, 508 + pl. XXXVIII fig. 1 (fr. • łac.).
  13. ↑ C.W. Benson. Une race nouvelle du Martin-chasseur malgache. „L’Oiseau et la Revue Francaise d’Ornithologie”. 44 (2), s. 186–187, 1974. (fr.). 
  14. ↑ J.L. Peters: Check-list of birds of the world. Cz. 5. Cambridge: Harvard University Press, 1945, s. 178. (ang.).
  15. ↑ B.D. Marks & D.E. Willard. Phylogenetic relationships of the Madagascar Pygmy Kingfisher (Ispidina madagascariensis). „The Auk”. 122 (4), s. 1271–1280, 2005. DOI: 10.1642/0004-8038(2005)122[1271%3APROTMP]2.0.CO%3B2. (ang.). 
  16. ↑ R.G. Moyle, J. Fuchs, E. Pasquet & B.D. Marks. Feeding behavior, toe count, and the phylogenetic relationships among alcedinine kingfishers (Alcedininae). „Journal of Avian Biology”. 38 (3), s. 317–326, 2007. DOI: 10.1111/J.2007.0908-8857.03921.x. (ang.). 
  17. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Corythornis.
  18. ↑ Jobling 2021 ↓, s. madagascariensis.
  19. ↑ Jobling 2021 ↓, s. dilutus.

Bibliografia edytuj

  • James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Laboratory of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zimorodek_madagaskarski&oldid=72990941”