Zofia Berbecka
Zofia Berbecka (ur. 13 lipca[a] 1884 w Kowlu, zm. 8 lutego 1970 w Gliwicach) – polska nauczycielka, działaczka kobieca, polityk, posłanka na Sejm oraz senator w II RP.
| Data i miejsce urodzenia |
13 lipca 1884 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
8 lutego 1970 |
| Posłanka na Sejm III kadencji | |
| Przynależność polityczna | |
| Senator V kadencji (II RP) | |
| Przynależność polityczna | |
| Odznaczenia | |
    
| |
Życie i działalność edytuj
Urodziła się 13 lipca 1884 roku w Kowlu, w rodzinie pułkownika armii rosyjskiej, Nicefora Józefa Jacyna-Jatelnickiego i Anny z Wróblewskich. Jej młodszym bratem był Bolesław Jatelnicki-Jacyna (1890–1972). Po ukończeniu w 1901 roku gimnazjum w Siedlcach oraz kursów języka francuskiego przy uniwersytecie w Charkowie (1911) oraz w Alliance française w Paryżu (1914) podjęła studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego (1918–1922, nie uzyskała dyplomu) i kontynuowała je na Wydziale Humanistycznym tej uczelni (w 1929 i 1933, kiedy uzyskała absolutorium)[1].
Od 1901 roku pracowała jako nauczycielka, początkowo w Łucku, później (od 1906 roku) w Charkowie, od 1914 roku w Sosnowcu i wreszcie od 1917 w Warszawie. W 1906 roku w Charkowie zawarła związek małżeński z Leonem Piotrem Berbeckim (1874–1963). W czasie pobytu w Charkowie była członkinią kółek samokształceniowych Korporacji Studentów Polskich, działała w Domu Polskim i w Polskiej Partii Socjalistycznej – Frakcji Rewolucyjnej, współtworzyła drużyny skautowe i Związek Walki Czynnej.
W 1913 wraz z mężem przeniosła się do Sosnowca. W latach 1914–1916 współtworzyła Ligę Kobiet Pogotowia Wojennego w Zagłębiu Dąbrowskim[2], przewodniczącą koła w Sosnowcu. Członkini POW. Była również zaangażowana się w prace Towarzystwa Dobroczynnego i Uniwersytetu Ludowego w Sosnowcu.
Po I wojnie światowej wielokrotnie przeprowadzała się wraz z mężem, aby ostatecznie w 1928 roku osiąść w Warszawie. Była członkinią Stowarzyszenia „Rodzina Wojskowa” (mieszkając w Toruniu była od 1926 roku przewodniczącą jego oddziału toruńskiego), od 1928 roku była członkinią Zarządu Naczelnego. Pracowała jako członek prezydium Zarządu Głównego (od 1929 roku jako wiceprezes i od 1938 roku jako pierwszy wiceprezes) Polskiego Białego Krzyża. W 1933 roku organizowała stowarzyszenie „Rodzina Rezerwistów”. Była posłanką na Sejm III kadencji (1930–1935) (z listy państwowej nr 1)[b], gdzie pracowała w komisjach: petycyjnej i wojskowej[3]. Członkini Grupy Kobiecej w klubie BBWR[4]. W 1934 roku została wybrana radną m.st. Warszawy. W 1936 roku została członkinią prezydium Komitetu Pomocy Zimowej, a w 1937 roku – wiceprezesem Zarządu Naczelnego Towarzystwa Przyjaciół Młodzieży Akademickiej. W 1938 roku została senatorem V kadencji z województwa kieleckiego (1938–1939), gdzie zasiadała w klubie OZN. W senacie pracowała w komisji administracyjno-samorządowej oraz społecznej (której była sekretarzem)[5]. Zastępca członka Zarządu Koła Parlamentarnego Obozu Zjednoczenia Narodowego w 1938 roku[6].
W czasie okupacji mieszkała w Warszawie, mąż w tym czasie przebywał w niewoli niemieckiej. Była zaangażowana w działalność konspiracyjną, m.in. zbierała informacje na temat osób współpracujących z okupantem. W listopadzie 1943 aresztowana i więziona na Pawiaku przez 3 tygodnie. Po powstaniu warszawskim 28 września 1944 znalazła się w obozie w Pruszkowie. Po wydostaniu się z niego do wiosny 1945 mieszkała u rodziny Pawełczyńskich w Pruszkowie.
Od czerwca 1945 uczyła w Piotrowicach Małych k. Nałęczowa. Po powrocie męża, zamieszkali w Gliwicach. Od 1946 pracowała jako nauczycielka języka francuskiego i rosyjskiego w szkołach zawodowych w Gliwicach, Katowicach i Tarnowskich Górach. W latach 1947–1949 była dyrektorką Państwowej Szkoły Zawodowej Żeńskiej w Gliwicach. W latach 1946–1948 członkini Polskiej Partii Socjalistycznej, była m.in. członkinią Komitetu Miejskiego PPS w Gliwicach, a także radną w Radzie Miejskiej w Gliwicach (1947–1948). W 1948 wydalona z partii pod zarzutem obcości ideologicznej. Przez wiele lat opiekowała się kołem Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej i była kierowniczką zespołu nauczania języka rosyjskiego w okręgu katowickim. W 1962 przeszła na rentę[7].
Zmarła w Gliwicach, została pochowana wraz z mężem na Cmentarzu Centralnym w Gliwicach (kwatera B6-B-6)[8].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Niepodległości (20 lipca 1932)[9]
- Order Odrodzenia Polski
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 20 listopada 1928[10], 1957)
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (13 lipca 1955)[11]
Uwagi edytuj
- ↑ W niektórych źródłach jak np. w bazie Parlamentarzystów na stronie Sejmu RP [dostęp: 2013-01-01] jako data urodzenia podawany jest dzień 26 lipca 1884 r., czyli data określana według obowiązującego wówczas w zaborze rosyjskim kalendarza juliańskiego.
- ↑ Nie wiadomo kiedy otrzymała mandat – nie ma jej w wykazach posłów opublikowanych przez kancelarię Sejmu w 1930 roku druk nr 858 – zob. Skład osobowy Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 1 maja 1930, Warszawa 1930
Przypisy edytuj
- ↑ Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny, t. I, Warszawa 1998, s. 114.
- ↑ Mariola Kondracka, Posłanki i senatorki II Rzeczypospolitej, Warszawa 2017, s. 242.
- ↑ Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. nauk. Jacek M. Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana, Warszawa 1994, s. 496–497.
- ↑ Joanna Dufrat, W służbie obozu marszałka Józefa Piłsudskiego. Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet (1928–1939), Kraków 2013, s. 229, 394, biogram, ISBN 978-83-7730-952-0.
- ↑ Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej..., s. 497.
- ↑ Prace parlamentarne O.Z.N. 1938/39 r., Warszawa 1939, s. 39.
- ↑ Jarosław Maciej Zawadzki, Senatorowie losy wojenne i powojenne, Warszawa 2013, s. 390, 401–403.
- ↑ Cmentarze komunalne w Gliwicach - wyszukiwarka osób pochowanych [online], gliwice.grobonet.com [dostęp 2023-01-11].
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 167, poz. 198 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 272, poz. 670 „za zasługi na polu pracy narodowej i społecznej”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 125, poz. 1624 - Uchwała Rady Państwa z dnia 13 lipca 1955 r. nr 0/1116 - na wniosek Ministerstwa Transportu Drogowego i Lotniczego.
Bibliografia edytuj
- Zofia Berbecka. Nasze kandydatki do Sejmu, „Polska Zbrojna” Nr 286 z 18 października 1930 roku, s. 7.
- Sylwetka Zofii Berbeckiej w biblioteka sejmowa (Parlamentarzyści RP). [dostęp 2012-12-30].
- Anna Frątczak: Kobiety wobec polityki – kobiety w polityce: historia, realia, perspektywy. Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, 2009, s. 211–212.