Łuskowcowate
Łuskowcowate[3], łuskowce, pangoliny (Manidae) – rodzina ssaków łożyskowych z rzędu łuskowców (Pholidota). Słowo "pangolin" pochodzi od malajskiego pengguling – coś co się zwija[4].
| ||
| Manidae[1] | ||
| J.E. Gray, 1821[2] | ||
 Przedstawiciel rodziny – łuskowiec jawajski (Manis javanica) | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ssaki | |
| Podgromada | żyworodne | |
| Infragromada | łożyskowce | |
| Rząd | łuskowce | |
| Rodzina | łuskowcowate | |
| Typ nomenklatoryczny | ||
|
Manis Linnaeus, 1758 | ||
| Rodzaje | ||
|
zobacz opis w tekście | ||
Zasięg występowaniaEdytuj
Rodzina obejmuje gatunki zamieszkujące tropikalne obszary Azji i Afryki[5][6].
CharakterystykaEdytuj
Ciało wydłużone, barwy brązowej lub żółtawej, o długości od 1 do 1,6 m, pokryte grubą skórą, z której wyrastają rogowe łuski tworzące rodzaj pancerza. Bardzo długi ogon stanowi do 2/3 długości całkowitej. Język łuskowcowatych dorasta do 40 cm długości, jego koniec jest spłaszczony i pokryty lepką śliną wydzielaną przez bardzo duże gruczoły. Głowa i oczy są małe, czaszka wydłużona, brak łuków jarzmowych. Kończyny pięciopalczaste, ze zredukowanym piątym palcem przedniej łapy, uzbrojone w silne pazury. Łuskowce nie mają zębów; ich zawiązki stwierdzono jedynie u zarodków. Funkcję zębów spełniają gromadzone w żołądku kamyki ocierające pokarm o zrogowaciałe ściany silnie umięśnionego żołądka. W razie zagrożenia zwierzęta te zwijają się w kłębek, wystawiając ostre krawędzie łusek na zewnątrz.
Łuskowcowate zasiedlają tereny otwarte lub zalesione. Są aktywne głównie w nocy. Poza okresem rozrodu prowadzą samotniczy tryb życia. Samica rodzi zwykle jedno młode w miocie. Nowo narodzony łuskowiec ma skórę pokrytą miękkimi łuskami, twardniejącymi po około 2 dniach od porodu. Młode wędruje z matką na jej grzbiecie.
Gatunki azjatyckie różnią się od afrykańskich obecnością małżowin usznych i włosów wyrastających u nasady ich łusek. Naziemne łuskowce sprawnie kopią nory, w których spędzają dzień. Gatunki nadrzewne mają chwytny ogon. Wykorzystują go do przytrzymywania się w czasie wspinaczki. Odpoczywają w dziuplach drzew.
Podział systematycznyEdytuj
Do rodziny należą następujące rodzaje[5][3]:
- Manis Linnaeus, 1758 – łuskowiec
- Smutsia J.E. Gray, 1865
- Phataginus Rafinesque, 1821
ZagrożeniaEdytuj
Łuskowcowate są łowione dla mięsa oraz łusek wykorzystywanych w azjatyckiej medycynie ludowej. Wszystkie osiem gatunków łuskowców zostało wpisanych do Czerwonej księgi gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody, w tym dwa gatunki w kategorii CR (krytycznie zagrożone wyginięciem).
PrzypisyEdytuj
- ↑ Manidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 305, 1821 (ang.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 134. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
- ↑ Ed Yong, Mikrobiom. Najmniejsze organizmy, które rządzą światem, wyd. I, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 10, ISBN 978-83-233-4358-5.
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 392. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.)
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Family Manidae (ang.). W: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-15].
BibliografiaEdytuj
- Kazimierz Kowalski: Ssaki. Zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
- Henryka Wojdowska, Kazimierz Kowalski (redaktorzy): Mały słownik zoologiczny. Ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
- Zwierzęta. Encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 83. ISBN 83-01-14344-4.
- Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.): Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) (ang.). Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 1 maja 2008].