Ślazówka

Ślazówka
	; Ślazówka turyngska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	ślazowce
Rodzina	ślazowate
Rodzaj	ślazówka
	Nazwa systematyczna
	Lavatera L.; Sp. Pl. 690. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Lavatera trimestris L.
Synonimy
	Olbia Medikus; Stegia de Candolle;
	Olbia Medikus; Stegia de Candolle;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ślazówka (Lavatera L.) – rodzaj roślin z rodziny ślazowatych. Klasyfikacja taksonomiczna rodzaju jest kłopotliwa ze względu na nieprecyzyjny jego rozdział w stosunku do rodzaju ślaz (Malva). W zależności od ujęcia należy tu od 10^[5]–12^[4] do około 25 gatunków^[4]^[6]. Rośliny te występują w Makaronezji, obszarze Morza Śródziemnego, w Azji i Australii oraz Kalifornii^[7]. Rosną na klifach i innych terenach nadmorskich, na terenach skalistych i nieużytkach^[6]. W Polsce rośnie dziko ślazówka turyngska L. thuringiaca, a jako gatunek dziczejący (efemerofit) także ślazówka letnia, ś. trzymiesięczna (L. trimestris)^[8], poza tym kilka gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne^[7].

Nazwa naukowa upamiętnia Johana Heinricha Lavatera (1611–1691) – lekarza z Zurychu^[9].

Morfologia edytuj

Pokrój: Rośliny jednoroczne, byliny oraz krzewy, o pędach prosto wzniesionych, osiągających do 3 m wysokości, nagich lub gwiazdkowato owłosionych^[4]^[6].
Liście: Skrętoległe, długoogonkowe, z przylistkami^[7]. Przylistki szybko odpadające, wąskotrójkątne, lancetowate do równowąskich. Blaszka liściowa w zarysie lancetowata do jajowatej i zaokrąglonej, u nasady zaokrąglona lub zbiegająca, niepodzielona lub dłoniasto klapowana, z 3–7 klapami. Blaszka rzadko całobrzega, zwykle karbowana lub ząbkowana^[4]. Liście zwykle miękko owłosione^[7].
Kwiaty: Wyrastają pojedynczo lub w pęczkach w kątach liści tworząc długą wiechę w górnej części pędu. Pod kwiatem kieliszek z trzech jajowatych listków zrośniętych u nasady. Działek kielicha jest 5 i są one także zrośnięte. Pięć płatków korony ma barwę białą, różową do purpurowej^[7], zwykle z ciemniejszymi, czerwonymi żyłkami^[4], na szczycie płatki są tępe lub wycięte, u nasady zbiegają w krótki paznokieć. Pręciki są liczne, z nitkami zrośniętymi w kolumnę^[7]. Zalążnia dyskowata, górna, utworzona z wielu owocolistków ((9–) 12–22 (–40)^[4]), z licznymi szyjkami słupków zrośniętych w kolumnę w dolnej części^[6], na górze ze znamionami nitkowatymi^[7].
Owoce: Rozłupnie z jednym okółkiem jednonasiennych i niepękających rozłupek^[7]. Mają kształt kulistawy do spłaszczonego, z rozrośniętą stożkowato lub dyskowato nasadą słupkowia^[4]. Owoce otulone są trwałymi działkami kielicha^[6].

Systematyka edytuj

Rodzaj tradycyjnie odróżniany od podobnych roślin z rodzaju ślaz (Malva) na podstawie kubeczkowato zrośniętych listków kieliszka. Analizy molekularne w zasadzie nie wykazują podziału na te rodzaje^[4], a w każdym razie zrośnięcie kieliszka nie jest trafnym kryterium podziału^[10]. Z kryteriów morfologicznych użyteczne wydają się różnice w budowie owoców, przy czym postulowane jest przeniesienie części zaliczanych tu gatunków (zwłaszcza kalifornijskich i australijskich) do rodzaju Malva^[10]. W niektórych ujęciach cały rodzaj jest włączany do rodzaju Malva^[11].

Gdy rodzaj jest wyodrębniany, klasyfikowany jest do plemienia Malveae, podrodziny Malvoideae w rodzinie ślazowatych Malvaceae^[12].

Wykaz gatunków^[5]^[7]^[8]

Lavatera bryoniifolia Mill.
Lavatera cachemiriana Cambess.
Lavatera × clementii Cheek – ślazówka Clementa
Lavatera flava Desf.
Lavatera hispanica Mill. – ślazówka nadmorska
Lavatera oblongifolia Boiss.
Lavatera olbia L. – ślazówka olbijska
Lavatera punctata All.
Lavatera thuringiaca L. – ślazówka turyngska
Lavatera triloba L.
Lavatera trimestris L. – ślazówka letnia, ś. trzymiesięczna

Zastosowanie edytuj

Jako popularne rośliny ozdobne uprawiana jest ślazówka letnia, turyngska i olbijska oraz mieszańce międzygatunkowe^[7]^[6].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-07-02] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Steven R. Hill: Lavatera Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-07-05].
↑ ^a ^b Lavatera. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-07-05].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 176. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin tom II, K-Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 529. ISBN 978-83-7506-846-7.
↑ ^a ^b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 106, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 157. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b Malva. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-07-05].
↑ Lavatera L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-18].
↑ Genus Lavatera L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-10-28].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-07-02] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].

[america-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Steven R. Hill: Lavatera Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-07-05].

[tpl-5] Lavatera. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-07-05].

[philips-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 176. ISBN 0-333-74890-5.

[grabowska-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin tom II, K-Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 529. ISBN 978-83-7506-846-7.

[checklist-8] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 106, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[philips1-9] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 157. ISBN 0-333-73003-8.

[china-10] Malva. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-07-05].

[powo-11] Lavatera L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-18].

[grin-12] Genus Lavatera L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-10-28].

[5]

[4]

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]

[9]

[10]

[11]

[12]