103 Pułk Lotniczy
103 Pułk Lotniczy NJW MSW (JW 1159) – pułk lotniczy wchodzący w skład Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych podległych Ministerstwu Spraw Wewnętrznych, który w latach 1965–2001 stacjonował na lotnisku Warszawa–Bemowo, koszary na ulicy Kocjana 3.
| |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1974 |
| Rozformowanie |
2001 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Ostatni |
płk dypl. pil. Zbigniew Mrozek |
| Organizacja | |
| Numer |
1159 |
| Dyslokacja |
Warszawa - Bemowo |
| Rodzaj wojsk |
lotnictwo |
| Podległość | |
Historia edytuj
_(13409370814).jpg)
.jpg)
Po przekazaniu w 1965 r. wojsk KBW z MSW do MON w gestii MSW pozostała 9 Eskadra Lotnictwa Łącznikowego[1], została podporządkowana dowódcy Nadwiślańskiej Brygady MSW im. Czwartaków AL.
Eskadra powstała 1 kwietnia 1944 r. jako 103 Eskadra Lotnictwa Łącznikowego (nazywana też 103 Samodzielna Eskadra Lotniczej Łączności), która odbyła szlak bojowy z 1 Armią WP od Ałatyru do miasta Rhinow za Berlinem[2]. W grudniu 1945 roku przemianowano 103 Eskadrę na 9 Eskadrę Lotnictwa Łącznikowego Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego[3] (określana też jako 1 Eskadra Lotnictwa Transportowo-Łącznikowego)[4]. Na miejsce stacjonowania wyznaczono jej lotnisko Warszawa – Bemowo (Bielany)[5].
Po rozbudowie Nadwiślańskiej Brygady w 1974 r. i reorganizacji Eskadra otrzymała nazwę 103 Pułk Lotniczy MSW (JW 1159), który podlegał dowódcy Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych[1].
Dokonano wówczas podziału sprzętu pomiędzy powołanym 36 Specjalnym Pułkiem Lotnictwa Transportowego na Okęciu[6] i 103 Pułkiem MSW. 36 SPLT miał na stanie wyłącznie samoloty, natomiast 103 Pułk Lotniczy MSW przejął na stan wyłącznie śmigłowce[7].
103 Pułk Lotnictwa Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW był jednym z najstarszych zespołów lotnictwa polskiego. Z uwagi na wydzielenie go ze struktury organizacyjnej Wojsk Lotniczych, przez przekazanie pod komendę dowództwa Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW, był on wymieniany na marginesie działalności Polskiego Lotnictwa Wojskowego. 1 kwietnia 2015 roku przy ul. Kocjana 3 na Warszawskim Bemowie odbyła się uroczystość odsłonięcia tablicy upamiętniającej stacjonowanie 103 Pułku Lotnictwa Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[2].
W 2001 roku, 103 Pułk Lotniczy MSW został rozformowany[8]. Jego sprzęt rozdysponowano do 36 SPLT, Straży Granicznej i Policji, która przejęła 11 śmigłowców[7][8].
Zadania edytuj
.jpg)
103 Pułk Lotniczy wykonywał zadania głównie na rzecz resortu spraw wewnętrznych. Zakres zadań był urozmaicony: od lotów dyspozycyjnych, lotów o kryptonimie „ważny” czy okresowo pełnionych dyżurów z bazowaniem w terenie działań, do wielkich operacji transportowych jak np. jednoczesne użycie całości sił pułku do przerzutu oddziałów funkcjonariuszy podczas pobytu Papieża w Krakowie. Za jedną z pierwszych akcji Pułku Lotniczego MSW z powietrza uznaje się poderwanie w 1965 roku śmigłowców Mi-4 oraz SM-1, wykorzystanych do poszukiwań zbiegłych z więzienia w Krośnie przestępców[4]. Realizował też zadania cywilne i państwowe, np. brał udział w transmisjach telewizyjnych z Wyścigu Pokoju[2].
W dniach od 2 do 10 czerwca 1979 roku, w związku z pierwszą pielgrzymką do Polski papieża Jana Pawła II, 3 śmigłowce Mi-8 S przemalowano na biało i umieszczono na nich symbole PLL LOT, ale śmigłowce nadal miały wojskowe numery identyfikacyjne pułku. Tymi śmigłowcami Jan Paweł II odbywał podróże między poszczególnymi miastami (miejscami) pielgrzymkowymi. Załogami śmigłowców byli piloci ze 103 Pułku MSW. Podobnie było podczas kolejnych pielgrzymek Jana Pawła II do Polski[7].
Do 1995 roku, 103 Pułk Lotniczy MSW samodzielnie zabezpieczał całą działalność lotniczą w resorcie, wykonując w pełnym zakresie również zadania policyjne. Od 1995 roku zaczęły powstawać lokalne ośrodki lotnicze Policji w Krakowie i Poznaniu[4]. Funkcjonowanie pułku w strukturach MSW stawiało przed nim wiele zadań zarówno typowych dla lotnictwa wojskowego, jak i specyficznych, wynikających z usługowej roli w stosunku do służb resortu: Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, BOR i Jednostek Nadwiślańskich, a także zadań na rzecz gospodarki narodowej i innych instytucji państwowych jak Sejm, Rada Ministrów oraz społeczności miasta Warszawy[2].
Dowódcy edytuj
- płk pil. Ryszard Karal,
- ppłk pil. Henryk Agnieszczak,
- płk pil. Bolesław Balwierczak,
- płk dypl. pil. Jan Urbaniak,
- płk pil. Józef Pęcko (1991–1992)[9],
- płk dypl. pil. Zbigniew Mrozek (1992–2001)[10].
Wypadki edytuj
W dniu 12 listopada 1968 r. o godz. 18.46 w czasie kiedy pilot wykonywał lot po trasie śmigłowcem PZL SM-2 w NTWA (nocnych trudnych warunkach atmosferycznych), śmigłowiec zderzył się z ziemią w rejonie miejscowości Pokrzywnica[11]. Zginęli wówczas: ppłk pil. Michał Grudziński[11] i kpt. lek. Henryk Henczka[11].
W dniu 12 listopada 1985 roku w miejscowości Piecki koło Mrągowa zginął porucznik pilot inżynier Mirosław Karpiński, pełniąc obowiązki pilota w 103 Pułku Lotnictwa Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW. W trakcie lotu nastąpiło nagłe załamanie pogody. Pilot zameldował o zmianie kierunku lotu, po czym dowódcy stracili z nim kontakt radiowy. Okazało się, że śmigłowiec uległ wypadkowi rozbijając się w lesie[12].
10 stycznia 1991 śmigłowiec Mi-8T ze 103 Pułku Lotniczego uległ wypadkowi, gdy transportował do Cisnej ekipę telewizyjnego programu „Magazyn Kryminalny 997”. Przyczyną były złe warunki atmosferyczne. Śmigłowiec leciał na wysokości ok. 40 m nad dnem rzeki Solinki. Pilot zbyt późno wprowadził śmigłowiec na wznoszenie, co spowodowało jego przeciągnięcie. Śmigłowiec uderzył belką ogonową o wierzchołki drzew, stracił sterowność i zderzył się z ziemią. W wypadku zginęło 10 osób, w tym 3 członków załogi i 7 funkcjonariuszy Policji[13].
Umundurowanie edytuj
Pułk, mimo podległości pod MSW, zachował umundurowanie Wojsk Lotniczych, czyli szaro-stalowe mundury, czarne pasy, czarne buty, czapki okrągłe z czarnym otokiem i orłem wojsk lotniczych[14].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Informator o zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej. Jerzy Bednarek, Rafał Leśkiewicz (red.). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2009, s. 42. ISBN 978-83-7629-068-3. [dostęp 2022-11-17]. Cytat: Po likwidacji KBW w gestii ministra spraw wewnętrznych pozostawała Nadwiślańska Brygada MSW im. Czwartaków AL (w korespondencji jawnej określana jako Nadwiślańska Jednostka MSW), zorganizowana Zarządzeniem Nr 0103 Ministra Spraw Wewnętrznych z 1 października 1965 r. oraz kilka innych podporządkowanych jej jednostek wojskowych (batalion łączności, ośrodek szkolenia rezerw, 9 Eskadra Lotnictwa Łącznikowego). 1 września 1974 r. Nadwiślańską Brygadę MSW przekształcono w Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe MSW.
- ↑ a b c d Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Tablica upamiętniająca stacjonowanie 103. Pułku Lotnictwa Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW [online], Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji [dostęp 2023-02-02] (pol.).
- ↑ Izydor Koliński: Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego (lotnictwo), s. 273.
- ↑ a b c Stołeczny Magazyn Policyjny, Podniebne patrole – historia współczesna [online], Stołeczny Magazyn Policyjny [dostęp 2023-02-12] (pol.).
- ↑ Izydor Koliński, Przejście lotnictwa polskiego na stopę pokojową w latach 1945–1947, s. 16.
- ↑ Krzysztof Komorowski: Kronika Wojska Polskiego 2007. Warszawa: 2008, s. 49–50.
- ↑ a b c Karol Placha, 103 Pułk Lotniczy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie. 1944r.-2001r. [online], www.polot.net [dostęp 2023-02-02] (pol.).
- ↑ a b Dz.U. z 2001 r. nr 27, poz. 298. W dokumencie wyznaczono ostateczną datę likwidacji NJW MSWiA. Ich rozformowanie zakończone zostało 31 grudnia 2001 r., następnie żołnierze, z którymi nie rozwiązano stosunku służbowego, przeszli do dyspozycji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji lub Ministra Obrony Narodowej.
- ↑ płk dypl. pil. Józef Pęcko – infolotnicze.pl [online] [dostęp 2023-02-03] (pol.).
- ↑ Kłosiński, Paweł. Dwadzieścia lat po igiełce. „Skrzydlata Polska nr 6/2015”. s. 8.
- ↑ a b c Galeria miejsc pamięci [online], www.zzwp.pl [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Uczcili pamięć lotnika [online], polska-zbrojna.pl [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Jan Andrzej (1951-1996) (red) Stepek, Nowiny. Gazeta codzienna. 1990/1991, nr 264, nr 1-22 (grudzień/styczeń), Wyd. Prasowe, 1991 [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Mundur. „Zarządzenie Ministrów Spraw Wewnętrznych i Obrony Narodowej w sprawie zasad i sposobu noszenia umundurowania i oznak wojskowych przez żołnierzy pełniących służbę w jednostkach resortu spraw wewnętrznych”, s. 35, 36, 25 października 1972.
Bibliografia edytuj
- Wejner E., Wojsko i politycy bez retuszu, Toruń: Adam Marszałek, 2006, ISBN 83-7441-420-0, ISBN 978-83-7441-420-3, OCLC 76325172.
- „Polskie Lotnictwo Wojskowe 1945-2010” – Bellona 2011 r.
- Inwentarz archiwalny (ipn.gov.pl) IPN BU 01014/18 Dowództwo Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW w Warszawie 1974-Tytuł: Zarys historii Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW.
- Izydor Koliński. Przejście lotnictwa polskiego na stopę pokojową w latach 1945–1947. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 1, 1984. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.