Amphitrite (1930)
Amphitrite (Q159) – francuski dwukadłubowy okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z dziewięciu jednostek typu Diane. Okręt został zwodowany 20 grudnia 1930 roku w stoczni Chantiers et Ateliers Augustin Normand w Hawrze, a w skład Marine nationale wszedł 8 czerwca 1933 roku. Pełnił służbę na Morzu Śródziemnym i Atlantyku, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdował się pod kontrolą rządu Vichy. 8 listopada 1942 roku, w pierwszym dniu lądowania Aliantów w Afryce Północnej, „Amphitrite” została zatopiona w porcie w Casablance w wyniku ostrzału artyleryjskiego i ataków lotnictwa pokładowego.
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
8 sierpnia 1928 |
| Wodowanie |
20 grudnia 1930 |
 Marine nationale
| |
| Wejście do służby |
8 czerwca 1933 |
| Zatopiony |
8 listopada 1942 |
| Los okrętu |
złomowany w 1946 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Długość |
64,4 m |
| Szerokość |
6,2 m |
| Zanurzenie |
4,3 m |
| Zanurzenie testowe |
80 m |
| Rodzaj kadłuba | |
| Napęd | |
| 2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 1400 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1000 KM 2 śruby | |
| Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Zasięg |
powierzchnia: 4000 Mm przy 10 w. |
| Sensory | |
| hydrofony | |
| Uzbrojenie | |
| 1 działo kal. 75 mm, 1 wkm kal. 13,2 mm 9 torped | |
| Wyrzutnie torpedowe |
6 × 550 mm |
| Załoga |
41 |
Projekt i budowa
edytuj„Amphitrite” zamówiona została w ramach programu rozbudowy floty francuskiej z 1927 roku[1][2]. Okręt, zaprojektowany przez Marie-Augustina Normanda i Fernanda Fenaux, należał do ulepszonej w stosunku do 600-tonowych typów Sirène, Ariane i Circé serii jednostek o wyporności 630 ton[3][4][a]. Usunięto większość wad poprzedników: okręty charakteryzowały się wysoką manewrowością i krótkim czasem zanurzenia; poprawiono też warunki bytowe załóg[3].
„Amphitrite” zbudowana została w stoczni Augustin Normand w Hawrze[4][6]. Stępkę okrętu położono 8 sierpnia 1928 roku[7][b], a zwodowany został 20 grudnia 1930 roku[3][4].
Dane taktyczno-techniczne
edytuj„Amphitrite” była średniej wielkości okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej[3]. Długość między pionami wynosiła 64,4 metra, szerokość 6,2 metra i zanurzenie 4,3 metra[4][6][c]. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 571 ton, a w zanurzeniu 809 ton[3][4][d]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa czterosuwowe silniki wysokoprężne Normand–Vickers o łącznej mocy 1400 KM[2][4][e]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 1000 KM[3][4]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 14 węzłów na powierzchni i 9 węzłów w zanurzeniu[4][8][f]. Zasięg wynosił 2300 Mm przy prędkości 13,5 węzła w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 10 węzłów) oraz 82 Mm przy prędkości 5 węzłów w zanurzeniu[6][9][g]. Zbiorniki paliwa mieściły 65 ton oleju napędowego[4][h]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów[6].
Okręt wyposażony był w osiem wyrzutni torped: trzy stałe kalibru 550 mm na dziobie, jedną zewnętrzną kalibru 550 mm na rufie, podwójny zewnętrzny obracalny aparat torpedowy kalibru 550 mm oraz podwójny zewnętrzny obracalny aparat torpedowy kalibru 400 mm[3][6]. Łącznie okręt przenosił dziewięć torped, w tym siedem kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm[6]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kalibru 75 mm L/35 M1928 oraz pojedynczy wielkokalibrowy karabin maszynowy Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76[3][i]. Jednostka wyposażona też była w hydrofony[6].
Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 38 podoficerów i marynarzy[1][3][j].
Służba
edytuj„Amphitrite” weszła do służby w Marine nationale 8 czerwca 1933 roku[7]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q159[6]. W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Morzu Śródziemnym, wchodząc w skład 18. dywizjonu 2. Flotylli okrętów podwodnych w Oranie (wraz z siostrzanymi „Méduse”, „La Psyché” i „Oréade”)[10]. Dowódcą jednostki był w tym okresie kpt. mar. G. Saglio[10]. 1 września 1939 roku wszystkie okręty 18. dywizjonu opuściły Oran, udając się do Casablanki[10].
7 maja 1940 roku „Amphitrite” i „Méduse” wyszły z Oranu, następnego dnia przeszły przez Cieśninę Gibraltarską i dołączyły do eskortowanego przez awizo „L’Impétueuse” konwoju 23-RS, docierając do Brestu[11]. Po dotarciu do celu, oba okręty skierowano na remont stoczniowy[11]. W czerwcu 1940 roku okręt znajdował się w składzie 18. dywizjonu, przechodząc remont w Breście, a jego dowódcą był nadal kpt. mar. Saglio[12]. 18 czerwca, wobec zbliżania się wojsk niemieckich do portu w Breście, „Amphitrite” ewakuowała się do Casablanki (razem z okrętami podwodnymi „Casabianca”, „Sfax”, „Persée”, „Poncelet”, „Ajax”, „Circé”, „Thétis”, „Calypso”, „La Sibylle”, „Amazone”, „Antiope”, „Orphée” i „Méduse”)[13]. 11 września 1940 roku, przebywając na patrolu w pobliżu Casablanki, „Amphitrite” zauważyła brytyjski niszczyciel HMS „Vidette” (D48), który wcześniej ostrzelał wychodzący z portu francuski niszczyciel „Milan”, jednak dowódca nie zdecydował się na przeprowadzenie ataku[14]. W listopadzie 1940 roku „Amphitrite” stacjonowała w Casablance (wraz z okrętami podwodnymi „Sidi Ferruch”, „Méduse”, „Amazone”, „La Sibylle”, „Orphée”, „Antiope” i „Sfax”)[15].
W listopadzie 1942 roku, kiedy doszło do lądowania aliantów w Afryce Północnej, „Amphitrite” stacjonowała w Casablance (wraz z okrętami podwodnymi „Sidi Ferruch”, „Le Conquérant”, „Le Tonnant”, „Antiope”, „Amazone”, „Orphée”, „La Sibylle”, „Méduse”, „La Psyché” i „Oréade”)[16][17]. Rankiem 8 listopada stojące w porcie jednostki dostały się pod silny ogień artylerii amerykańskich okrętów: pancernika USS „Massachusetts” (BB-59) oraz ciężkich krążowników USS „Tuscaloosa” (CA-37) i USS „Wichita” (CA-45) oraz ataków samolotów z lotniskowca USS „Ranger” (CV-4)[18][19]. W wyniku ataku „Amphitrite” zatonęła na pozycji 33°06′30″N 7°36′58″W/33,108333 -7,616111[6][7]. Na pokładzie jednostki, dowodzonej przez kpt. mar. Rittiego, zginęło trzech marynarzy[20].
Po zdobyciu Casablanki okręt został podniesiony, po czym zezłomowany w maju 1946 roku[7].
Uwagi
edytuj- ↑ Także składającej się z trzech typów: Argonaute, Diane i Orion[5].
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 83 i Gogin 2020 ↓ podają, że stępkę okrętu położono w styczniu 1928 roku.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 82 podaje, że szerokość okrętu wynosiła 5,18 metra, a zanurzenie 3,91 metra.
- ↑ Identycznie podaje McMurtrie 1941 ↓, s. 193. Parkes 1934 ↓, s. 203 podaje wyporność nawodną od 558 do 571 ton, a podwodną 809 ton; Lipiński 1999 ↓, s. 540 podaje wyporność 571/787 ton, zaś Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 82 i Gogin 2020 ↓ podają 651/807 ton.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 82 podaje, że moc silników wysokoprężnych wynosiła 1300 KM.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 82 podaje, że okręt na powierzchni rozwijał prędkość 13,7 węzła, zaś w zanurzeniu 9,2 węzła.
- ↑ Parkes 1934 ↓, s. 203 i McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podają, że zasięg nawodny wynosił 3000 Mm przy prędkości 10 węzłów, zaś podwodny 78 Mm przy prędkości 5 węzłów.
- ↑ Gogin 2020 ↓ podaje, że okręt zabierał 39 ton paliwa, zaś Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 82 podaje, że zbiorniki miały pojemność 53 m³.
- ↑ Gogin 2020 ↓ podaje, że na okręcie zainstalowano karabin maszynowy kalibru 8 mm.
- ↑ McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podaje, że załoga okrętu liczyła 48 osób.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 83.
- ↑ a b Parkes 1934 ↓, s. 203.
- ↑ a b c d e f g h i Fontenoy 2007 ↓, s. 191.
- ↑ a b c d e f g h i Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 275.
- ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 191-192.
- ↑ a b c d e f g h i Gogin 2020 ↓.
- ↑ a b c d Helgason 2020 ↓.
- ↑ Lipiński 1999 ↓, s. 540.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 82.
- ↑ a b c Kindell 1939 ↓.
- ↑ a b Kindell 1940a ↓.
- ↑ Kindell 1940b ↓.
- ↑ Kindell 1940c ↓.
- ↑ Kindell 1940d ↓.
- ↑ Kindell 1940e ↓.
- ↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 370.
- ↑ Perepeczko 2002 ↓, s. 271.
- ↑ Perepeczko 2002 ↓, s. 270-271.
- ↑ Franz 2017 ↓, s. 28.
- ↑ Tony i Lettens 2017 ↓.
Bibliografia
edytuj- Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
- Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Aliancka ofensywa. T. 4. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65855-43-5.
- Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Ivan Gogin: DIANE 2nd class submarines (1932-1934). Navypedia. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
- Guðmundur Helgason: FR Amphitrite. Allied Warships. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
- Don Kindell: FRENCH, POLISH, GERMAN NAVIES, also US SHIPS IN EUROPE, SEPTEMBER 1939. Naval History Homepage. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, MAY 1940 (Part 1 of 4) Wednesday 1st – Tuesday 7th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
- Don Kindell: FRENCH NAVY SHIPS, JUNE 1940. Naval History Homepage. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 3 of 4) Saturday 15th - Friday 21st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, SEPTEMBER 1940 (Part 1 of 2) Sunday 1st – Saturday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1940 (Part 2 of 2) Friday 15th – Saturday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
- Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1971. ISBN 0-7110-0153-7. (ang.).
- Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
- Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
- Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1934. London: Sampson Low, Marston & Co., 1934. (ang.).
- Andrzej Perepeczko: Burza nad Atlantykiem. T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 2002. ISBN 83-86776-65-X.
- Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789–1942. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-372-1.
- Tony Allen, Jan Lettens: Amphitrite (Q-159) (+1942). Wrecksite. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).