Andrzej Grodek
Andrzej Grodek (ur. 30 listopada 1901 w Łodzi, zm. 23 listopada 1959 w Warszawie) – polski ekonomista, historyk gospodarki i nauczyciel akademicki. Przez całe życie był związany z Wyższą Szkołą Handlową (i jej powojenną spadkobierczynią, Szkołą Główną Planowania i Statystyki), w latach 1946–1949 oraz 1956–1959 był jej rektorem. Przez wiele lat kierował także biblioteką uczelni, jednocześnie w latach 1953–1956[1] był przewodniczącym Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
| Data i miejsce urodzenia |
30 listopada 1901 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
23 listopada 1959 |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość |
polska |
| Rodzice |
Jan i Anna z Prostnaków |
| Dzieci |
Anna Pawlak, Zofia Grodek-Milczarek |
| Odznaczenia | |
   
| |
W pracy naukowej skupiał się na historii gospodarczej Polski i badaniach nad historią myśli gospodarczo-ekonomicznej[1][2].
Życiorys
edytuj
Urodził się w rodzinie Jana, prowizora farmacji, i Anny z Prostnaków. Naukę rozpoczął w łódzkim Gimnazjum Polskim „Uczelnia”, a następnie uczęszczał do wydziału handlowego Szkoły Realnej Zgromadzenia Kupców[2]. Podczas wojny 1920 roku służył w 201. ochotniczym pułku piechoty, podczas walk w okolicach Modlina był ranny[3]. W 1921 roku zdał egzamin maturalny i rozpoczął studia w Wyższej Szkole Handlowej (poprzedniczce SGH). Po dwóch latach studiów zmuszony został, ze względu na trudną sytuację materialną, do przerwania studiów i podjęcia pracy w biurze Tomaszowskiej Fabryki Sztucznego Jedwabiu w Warszawie, gdzie pracował w latach 1923–1924[2]. Następnie pracował jako nauczyciel na kursach handlowych w Wieruszowie (1925–1926). W 1925 roku wrócił na studia; przedstawił pracę dyplomową, napisaną pod kierunkiem profesora Ludwika Krzywickiego, Pieniądze papierowe podczas insurekcji 1794 r., za którą uzyskał dyplom zawodowy WSH w Warszawie. Autor przy pisaniu tej pracy oparł się przede wszystkim na materiałach archiwalnych, w mniejszym stopniu na dość ubogiej podówczas literaturze przedmiotu. Jako że wiele z tekstów źródłowych uległo zniszczeniu w czasie powstania warszawskiego, współcześnie praca Andrzeja Grodka uznawana jest za jedyne naukowo wiarygodne opracowanie tego zagadnienia[2].
We wrześniu 1926 roku uzyskał stanowisko asystenta przy Katedrze Historii Handlu. W roku akademickim 1926/1927 kontynuował naukę w Wyższej Szkole Handlowej. Asystenturę łączył latach 1927–1928 z pełnieniem funkcji sekretarza Towarzystwa Ekonomistów i Statystyków oraz pracując w kwartalniku „Ekonomista”. W 1929 roku został powołany do służby wojskowej, a po jej odbyciu wyjechał na studia do Francji dzięki stypendium Funduszu Kultury Narodowej. Tam studiował przez ponad półtora roku na Wydziale Prawa Uniwersytetu Paryskiego. W trakcie pobytu we Francji napisał również pracę magisterską Zagadnienie emisji znaków pieniężnych w Księstwie Warszawskim (1806–1813). Po powrocie do kraju w 1931 roku zdał wymagane regulaminem studiów egzaminy i uzyskał tytuł magistra[2].
W tym samym roku został mianowany asystentem naukowym Biblioteki WSH, prowadzonej od 1919 roku przez prof. Konstantego Krzeczkowskiego. Andrzejowi Grodkowi powierzono opracowanie katalogu rzeczowego zbiorów biblioteki, która w tym czasie obejmowała 90 000 woluminów i była największym polskim księgozbiorem z zakresu nauk społeczno-ekonomicznych. Zadanie obejmowało tłumaczenie i adaptację tablic klasyfikacyjnych Biblioteki Kongresu, sklasyfikowanie całości zbiorów i opracowanie indeksów przedmiotowych[4][2].
W 1935 roku uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych za pracę Piotr Maleszewski (1767–1828) i jego nauka społeczna. W 1936 roku na podstawie pracy Idea Banku Narodowego (geneza Banku Polskiego) 1763–1828 uzyskał stanowisko docenta i prawo do samodzielnego prowadzenia wykładów z historii handlu. Wykładał w Instytucie Pedagogicznym Związku Nauczycielstwa Polskiego i działał w Instytucie Gospodarstwa Społecznego. W okresie przedwojennym opublikował także kilkadziesiąt haseł w Polskim Słowniku Biograficznym i Encyklopedii Nauk Politycznych[2]. Nie zerwał też kontaktów z biblioteką. Niezależnie od prac naukowych i zajęć dydaktycznych przygotował i oddał do druku w 1939 roku Katalog Biblioteki SGH, obejmujący zasadniczy zrąb księgozbioru (Nauki ekonomiczne i handlowe). Katalog posiadał kilkadziesiąt tysięcy pozycji z obszernym indeksem autorsko-tytułowym. Wydrukowane tuż przed wybuchem i na początku II wojny światowej (druk zakończono w lutym 1940), gotowe egzemplarze ukryto przed Niemcami i wydano dopiero w połowie 1945 roku[4][2].
W 1939 roku Andrzej Grodek zgłosił się do Robotniczych Batalionów Obrony Warszawy. Po kapitulacji Warszawy i aresztowaniu dyrektora biblioteki Konstantego Krzeczkowskiego przejął odpowiedzialność za bibliotekę. Okupant zlikwidował SGH, a w jej miejsce powstała Miejska Szkoła Handlowa, która nie miała formalnie żadnego prawa do biblioteki. Dzięki staraniom Andrzeja Grodka i dyrektora Biblioteki Narodowej Józefa Grycza zbiory nie zostały zabrane z siedziby uczelni przy ul. Rakowieckiej. Biblioteka została potraktowana jako zbiór zabezpieczony pod zarządem II Oddziału Staatsbibliothek Warschau, a Andrzej Grodek został kierownikiem zbiorów i – wbrew wprowadzonemu przez hitlerowców zakazowi udostępniania książek – robił to wypożyczając potajemnie książki. Gmach biblioteki stał się również miejscem spotkań i dyskusji naukowców i polityków[2].
Gmach biblioteki w czasie wojny nie został spalony i ocalał jej księgozbiór. W dniu wyzwolenia Warszawy Andrzej Grodek jako pierwszy był już na zdewastowanym terenie uczelni i z gronem kilku współpracowników rozpoczął prace nad zabezpieczeniem księgozbioru, gmachów i mienia uczelni. W latach 1945–1947 pełnił funkcję dyrektora biblioteki i zarazem prorektora SGH, a na lata 1947/1948 i 1948/1949 został wybrany rektorem tej uczelni[2]. Jednocześnie w 1945 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego[2]. Po upaństwowieniu uczelni i przemianowaniu jej na Szkołę Główną Planowania i Statystyki został usunięty ze stanowiska rektora – zastąpił go Czesław Nowiński[2].
Po odsunięciu od zarządzania uczelnią skupił się na własnej pracy naukowej, zarządzaniu biblioteką i pracą w Katedrze Historii Gospodarczej[2]. Jego sytuacja zmieniła się w 1952 roku, gdy nowym rektorem uczelni został Oskar Lange, ekonomista i działacz państwowy mało zainteresowany codziennym funkcjonowaniem SGPiS, który wybrał Grodka na stanowisko prorektora ds. nauki i to jemu delegował wiele z najważniejszych decyzji[2]. Ostatecznie w 1956 roku ponownie wybrany został na stanowisko rektora uczelni. W 1958 roku Andrzej Grodek przygotował projekt reorganizacji uczelni z zachowaniem jej akademickiego charakteru, jednak jej wdrożenie przerwała jego śmierć[2].
Mąż Marii Kazimiery z Królikowskich (1904–1985)[5], ojciec dr Zofii Grodek-Milczarek i Anny po mężu Pawlak (zm. 1988)[6].
Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B 2-13-15)[5].
W 1963 roku pośmiertnie opublikowano wybór pism Andrzeja Grodka wraz z pełną bibliografią prac[1][7].
Materiały archiwalne Andrzeja Grodka znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-81[8].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Order Sztandaru Pracy II klasy
- Krzyż Komandorski Order Odrodzenia Polski (13 lipca 1955)[9]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (19 sierpnia 1946)[10]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[11]
Upamiętnienie
edytuj- W 50. rocznicę śmierci profesora w Bibliotece SGH zorganizowano wystawę na podstawie materiałów dostarczonych przez jego córkę, dr Zofię Grodek-Milczarek. Zaprezentowano na niej zdjęcia z dzieciństwa, młodości, dokumentów, legitymacji, dyplomów[12].
- Uchwałą Nr 307 z dnia 28 czerwca 2023 roku Senat SGH ustanowił rok 2024 w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie „Rokiem Profesora Andrzeja Grodka”[13].
- W roku 2024 Bibliotece Szkoły Głównej Handlowej nadano imię Profesora Andrzeja Grodka[14].
- 10 stycznia 2024 roku w Auli Spadochronowej SGH zostało odsłonięte popiersie prof. Andrzeja Grodka[15].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Grodek Andrzej, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-03-13].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Zbigniew Landau, Andrzej Grodek (1901-1959) [pdf], „Gospodarka Narodowa”, 2006 (5–6), 2006, s. 93–107 [dostęp 2017-12-27].
- ↑ O Katedrze Historii Gospodarczej i Społecznej | SGH | Szkoła Główna Handlowa w Warszawie [online], www.sgh.waw.pl [dostęp 2024-02-15] (pol.).
- ↑ a b Hanna Uniejewska, Andrzej Grodek jako bibliotekarz i bibliograf, „Przegląd Biblioteczny”, 2, 1960, s. 160–166.
- ↑ a b Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2020-05-16].
- ↑ Spis zmarłych. Nazwiska z zakresu Paś-Pawluk » Lista zmarłych « www.nekrologi-baza.pl [online] [dostęp 2024-02-15] (pol.).
- ↑ H. Uniejewska, A. Miłaszewska, Bibliografia prac prof. dr Andrzeja Grodka, [w:] Andrzej Grodek, Wybór pism, tom II, Studia nad Rozwojem Kapitalizmu w Polsce, Warszawa 1963, s. 469–484.
- ↑ Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-02-28].
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1164 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy zawodowej w dziedzinie szkolnictwa wyższego”.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 52, poz. 366 „za zasługi na polu działalności oświatowej i kulturalnej”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
- ↑ Strona główna [online], biblioteka.sgh.waw.pl [dostęp 2018-04-13] (pol.).
- ↑ Profesor Andrzej Grodek będzie Patronem Roku 2024 w SGH | Gazeta SGH [online], gazeta.sgh.waw.pl [dostęp 2024-02-15] (pol.).
- ↑ Uchwała Senatu Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie nr 342 z dnia 29 listopada 2023 r. w sprawie nadania Bibliotece SGH imienia Profesora Andrzeja Grodka [online], bap.sgh.waw.pl [dostęp 2024-06-25].
- ↑ Odsłonięcie popiersia prof. Andrzeja Grodka [online], gazeta.sgh.waw.pl [dostęp 2024-02-15] (pol.).