Anzelm Gostomski

Anzelm Gostomski
	; Nałęcz
Rodzina	Gostomscy herbu Nałęcz
Data i miejsce urodzenia	ok. 1508 ; Leżenice
Data śmierci	1588
Ojciec	Dobrogost
Żona	1. Narzymska,; 2. Małgorzata Bartnicka; 3. Zofia Tarłówna; 4. Zofia Szczawińska

Anzelm Gostomski z Leżenic^[1] herbu Nałęcz (ok. 1508 w Leżenicach, zm. 1588) – ekonomista, kalwinista, promujący sprawę pełnego równouprawnienia dla innowierców.

Życiorys

Syn Dobrogosta. W młodości pełnił służbę wojskową, później został dworzaninem królewskim. Dzięki przywilejom królewskim, nadawanym przez Zygmunta Augusta od roku 1552, dorobił się znacznej fortuny. Kasztelan wyszogrodzki od 1562, płocki od 1564, starosta rawski w latach 1565–1572. W roku 1572 odstąpił stanowisko starosty swemu pierworodnemu synowi Stanisławowi, gdy sam objął urząd wojewody rawskiego. Brał udział w wojnie z Rosją w 1564. W 1569, na sejmie lubelskim, jako kasztelan płocki złożył podpis pod Unią polsko-litewską. Podpisał Konfederację warszawską w 1573 - dotyczyła reformacji w Polsce - zapewnienie swobody wyznaniowej dysydenckiej szlachcie.

Osobny artykuł: Konfederacja warszawska (1573).

Był uczestnikiem zjazdu w Knyszynie 31 sierpnia 1572 roku^[2]. Podczas pierwszego bezkrólewia był zwolennikiem Henryka Walezego. W 1573 roku potwierdził elekcję Henryka III Walezego na króla Polski^[3]. Podczas drugiego - stronnikiem cesarza. W 1575 podpisał elekcję cesarza Maksymiliana II Habsburga^[4]. Jako zdeklarowany zwolennik cesarza nie wziął udziału w sejmie koronacyjnym Stefana Batorego 4 maja 1576. Po pogodzeniu się z Batorym należał do najaktywniejszych senatorów w czasach jego panowania. Wziął udział w sejmach z lat: 1576 w Toruniu, 1578, 1579/1580, 1581, 1582 oraz 1585^[5]. Na Mazowszu i Lubelszczyźnie miał 28 wsi. Miał też własny młyn we wsi Kamion u ujścia Bzury. Wyznawał kalwinizm i częstokroć występował w obronie innowierców polskich, m.in. na sejmie roku 1585. U współczesnych zasłynął głównie jako wzorowy gospodarz swych licznych majątków położonych w województwach: rawskim, mazowieckim, sandomierskim i płockim. Napisał „Gospodarstwo”, najpopularniejszą na przełomie XVI i XVII wieku, książkę rolniczą dającą rady jak prowadzić wielkie gospodarstwa rolne (folwarki). Wśród „rad” znalazła się i taka, cytuję:

podstawą dobrej gospodarki są dwie rzeczy - pańszczyzna i szubienica^[6].

.

Rodzina

Miał kolejno cztery żony:

Narzymska, kasztelanka płocka
Małgorzata Bartnicka
Zofia Tarłówna
Zofia Szczawińska, kasztelanka sochaczewska. Córka - katoliczka Elżbieta została żoną marszałka wielkiego koronnego Prokopa Sieniawskiego, fundatorką Kościoła św. Piotra i Pawła oraz klasztor Jezuitów we Lwowie^[7].

Dochował się 12 dzieci: cztery córki i ośmiu synów. Synowie Anzelma:

Stanisław zm. 1598
Hieronim zm. 1609
Jan Gostomski (zm. ok. 1590)
Mikołaj zm. 1581
Andrzej
Tomasz zm. 1624
Dobrogost
Jakub

Jedna z jego córek Anna, została żoną Jana Tarły (wojewody lubelskiego).

Twórczość

Gospodarstwo, Kraków 1588, drukarnia J. Siebeneicher; wyd. następne: Kraków 1606, Kraków 1619; pt. Oekonomija abo gospodarstwo ziemiańskie, Kraków 1644; przedr.: K.W. Wójcicki Biblioteka starożytna pisarzy polskich t. 3, Warszawa 1843; wyd. 2 Warszawa 1854; wyd. J. Radwański pt. Notaty gospodarskie, Kraków 1856; wyd. S. Inglot, Wrocław 1951, Biblioteka Narodowa seria I, nr 139

Utwór o autorstwie niepewnym

Gospodarstwo jezdeckie, strzelcze i myśliwcze, wyd. Poznań 1690; przedr. J. Rostafiński w książce „O myślistwie, koniach i psach gonczych”, Kraków 1914, BPP nr 64, (możliwość autorstwa Gostomskiego podał J. Rostafiński, natomiast według A. Brücknera aforyzmy gospodarcze, moralne w „Gospodarstwie...” pisał prawdopodobnie J. Żabczyc)

Materiały

Kwit na odbiór pensji, dat. w Poznaniu 12 listopada 1563, wyd. T. Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego, t. 1, Warszawa 1900, s. 118

Przypisy

↑ Leżenice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 195 .
↑ Karol Sienkiewicz, Skarbiec historii polskiej. t. II, Paryż 1840, s. 40.
↑ Świętosława Orzelskiego bezkrólewia ksiąg ośmioro 1572-1576, Kraków 1917, s. 149
↑ Leszek Kieniewicz, Senat za Stefana Batorego, Warszawa 2000, s. 299.
↑ Łukasz Wroniszewski, Elity szlacheckie na sejmie — frekwencja senatorska na sejmach Stefana Batorego (1576–1586) , w: Społeczeństwo Staropolskie. Seria Nowa, t. 5, Warszawa 2018, s. 71.
↑ Andrzej Leder: Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2014, s. 145. ISBN 978-83-63855-61-1.
↑ Kaniewska Irena. Sieniawsckа z Gostomskich Elżbieta Łucja (1573–1624) / Polski Słownik Biograficzny. – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1996.– t. XXXVII/1, zeszyt 152.– S. 87-90

Bibliografia

Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 211-212

Linki zewnętrzne

[1] Leżenice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 195 .

[2] Karol Sienkiewicz, Skarbiec historii polskiej. t. II, Paryż 1840, s. 40.

[3] Świętosława Orzelskiego bezkrólewia ksiąg ośmioro 1572-1576, Kraków 1917, s. 149

[4] Leszek Kieniewicz, Senat za Stefana Batorego, Warszawa 2000, s. 299.

[5] Łukasz Wroniszewski, Elity szlacheckie na sejmie — frekwencja senatorska na sejmach Stefana Batorego (1576–1586) , w: Społeczeństwo Staropolskie. Seria Nowa, t. 5, Warszawa 2018, s. 71.

[6] Andrzej Leder: Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2014, s. 145. ISBN 978-83-63855-61-1.

[7] Kaniewska Irena. Sieniawsckа z Gostomskich Elżbieta Łucja (1573–1624) / Polski Słownik Biograficzny. – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1996.– t. XXXVII/1, zeszyt 152.– S. 87-90

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Nałęcz
Rodzina	Gostomscy herbu Nałęcz
Data i miejsce urodzenia	ok. 1508 Leżenice
Data śmierci	1588
Ojciec	Dobrogost
Żona	1. Narzymska, 2. Małgorzata Bartnicka 3. Zofia Tarłówna 4. Zofia Szczawińska