Knyszyn

miasto w województwie podlaskim
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Knyszyn (ujednoznacznienie).

Knyszyn – miasto w województwie podlaskim, w powiecie monieckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Knyszyn. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. białostockiego.

Knyszyn
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Ilustracja
Herb
Herb
Państwo  Polska
Województwo  podlaskie
Powiat moniecki
Gmina Knyszyn
Prawa miejskie 1538
Burmistrz Jarosław Antoni Chmielewski
Powierzchnia 23,68[1] km²
Wysokość 158,5 m n.p.m.
Populacja (31.12.2017)
• liczba ludności
• gęstość
2782[2][3]
117,5 os./km²
Strefa numeracyjna +48 85
Kod pocztowy 19-120
Tablice rejestracyjne BMN
Położenie na mapie gminy Knyszyn
Mapa konturowa gminy Knyszyn, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Knyszyn”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Knyszyn”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Knyszyn”
Położenie na mapie powiatu monieckiego
Mapa konturowa powiatu monieckiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Knyszyn”
Ziemia53°18′45″N 22°55′10″E/53,312500 22,919444
TERC (TERYT) 2008044
SIMC 0923213
Urząd miejski
Rynek 39
19-120 Knyszyn
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Według danych z 1 stycznia 2018 Knyszyn liczył 2 782 mieszkańców[2].

Knyszyn uzyskał lokację miejską w 1538 roku[4]. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[5], w starostwie knyszyńskim w ziemi bielskiej województwa podlaskiego w 1795 roku[6].

PołożenieEdytuj

Knyszyn leży przy drogach: krajowej nr 65 i wojewódzkiej nr 671.

DemografiaEdytuj

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku miasto zamieszkiwało 3.579 osób, wśród których 2.286 było wyznania rzymskokatolickiego, 20 prawosławnego, 38 ewangelickiego a 1.235 mojżeszowego. Jednocześnie 2.668 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 7 białoruską, 27 niemiecką, 876 żydowską i jeden rosyjską. W mieście było 541 budynków mieszkalnych[7].

Według danych z 30 czerwca 2012 roku miasto liczyło 2851 mieszkańców.

  • Piramida wieku mieszkańców Knyszyna w 2014 roku [8].


 

HistoriaEdytuj

 
Śmierć Zygmunta Augusta w Knyszynie – obraz Jana Matejki
 
Rynek w Knyszynie 1913 r.

W roku 1568 Knyszyn otrzymał prawa miejskie magdeburskie[9] od króla Zygmunta Augusta. „Czasy Zygmuntowskie” były złotym wiekiem dla Knyszyna. Wybudowano wówczas ratusz na rynku, cerkiew prawosławną, łaźnie, budynek wagi, wybrukowano ulice[10]. Udokumentowanych jest 19 pobytów króla w Knyszynie, łącznie około 500 dni, w latach 1533–1572. W Knyszynie król chętnie wypoczywał, stąd władał Królestwem Polskim i Wielkim Księstwem Litewskim. Podpisał wiele dokumentów m.in. pierwszą w Polsce Ustawę Morską i Leśną. Król Zygmunt August zmarł w Knyszynie 7 lipca 1572 roku. Zdarzenie to na swoim obrazie uwiecznił Jan Matejko.

Społeczność żydowska posiadała w mieście synagogę. Pierwsza, drewniana, spłonęła w 1915 podczas pożaru miasta w trakcie odwrotu wojsk rosyjskich. Usytuowana była przy ulicy Tykockiej. Druga, już murowana, powstała w latach 20. XX wieku. Została wybudowana pomiędzy ul. Grodzieńską, a Starodworną. Po wkroczeniu wojsk radzieckich do miasta, bożnica została zdewastowana i przeznaczoina na magazyn pasz. W latach 1982–1986 została rozebrana[11].

W lipcu 1941 Niemcy utworzyli w Knyszynie getto dla ludności żydowskiej[12]. Przebywało w nim ok. 2000 Żydów z Knyszyna, Trzciannego, Tykocina i Szczuczyna[12]. Getto zostało zlikwidowane 2 listopada 1942[12]. Większość osób wywieziono do obozu przejściowego w Białymstoku, a ponad 70 rozstrzelano na miejscu[12].

25 sierpnia 1944 samoloty niemieckie zbombardowały i ostrzelały wioskę. W czasie nalotu zginęło 10 osób. Spłonęły cztery gospodarstwa[13].

ZabytkiEdytuj

Zabytki w Knyszynie
 
Lamus plebański w Knyszynie z początku XIX wieku
 
Tablica informacyjna
 
Dom Klattów w Knyszynie - w stylu dworku mieszczańskiego z końca XVIII wieku
 
Dom Klattów w Knyszynie
 
Tablica informacyjna
 
Zabytkowy budynek szpitala w Knyszynie z 1910 r., położony przy ul. Grodzieńskiej 96
 
Tablica informacyjna
 
Kościół pw. św. Jana Apostoła i Ewangelisty
 
Stara kropielnica wykuta z jednego polnego kamienia przy Kościele św. Jana Apostoła w Knyszynie
 
Brama cmentarna
 
Tablica informacyjna cmentarza św. Marka
Osobny artykuł: Dwór królewski w Knyszynie.

Według rejestru zabytków NID'[14] na listę zabytków wpisane są obiekty:

Pozostałe obiekty:

  • pomnik króla Zygmunta Augusta na rynku miejskim
  • pozostałości założenia dworskiego z XVI w. (gdzie zmarł król Zygmunt August) przy ul. Białostockiej
  • pozostałości kirkutu przy ul. Białostockiej
  • cmentarz prawosławny z XIX w. (przy drodze do Krypna Kościelnego)[15]
  • cmentarz rzymskokatolicki z XIX wieku[16]
  • dom z XIX w. przy ul. Białostockiej – dawniej manufaktura tkacka, koszary, sąd, ostatnio internat
  • drewniana kapliczka słupowa z rzeźbą św. Jana Nepomucena na ul. Grodzieńskiej[17]

GaleriaEdytuj


PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 1.10.2009].
  2. ↑ a b Knyszyn w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
  4. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 40-41.
  5. ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
  6. ↑ Karol de Perthées , Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795
  7. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 10.
  8. ↑ Knyszyn w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  9. ↑ Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich w XVI-XVIII w., w: Maria Kwapień; Józef Maroszek; Andrzej Wyrobisz, Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV-XVIII w.), Wrocław 1976, s. 95.
  10. ↑ Michał Daniszewski: Knyszyńska cerkiew. Strona Urzędu Miejskiego w Knyszynie: knyszyn.pl, 14.02.2008. [dostęp 2015-10-19].
  11. ↑ Synagoga Orach Chaim (ul. Grodzieńska) | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-10].
  12. ↑ a b c d Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 236. ISBN 83-01-00065-1.
  13. ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 147.
  14. ↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo podlaskie. [dostęp 19 stycznia 2012].
  15. ↑ Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 32.
  16. ↑ Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 34.
  17. ↑ Michał Zalewski: Drewniana kapliczka słupowa ze św. Janem Nepomucenem w Knyszynie (pol.). kapliczki.org.pl. [dostęp 2020-03-15].

Zobacz teżEdytuj

Linki zewnętrzneEdytuj

  Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Knyszyn
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Knyszyn&oldid=63777692”