Knyszyn
Knyszyn – miasto w województwie podlaskim, w powiecie monieckim, nad rzeką Jaskranką[4], siedziba gminy miejsko-wiejskiej Knyszyn. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. białostockiego.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 ul. Kościelna | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Prawa miejskie | |||
| Burmistrz |
Jarosław Antoni Chmielewski | ||
| Powierzchnia |
23,68[1] km² | ||
| Wysokość |
158,5 m n.p.m. | ||
| Populacja (31.12.2017) • liczba ludności • gęstość |
|||
| Strefa numeracyjna |
+48 85 | ||
| Kod pocztowy |
19-120 | ||
| Tablice rejestracyjne |
BMN | ||
Położenie na mapie gminy Knyszyn  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu monieckiego  | |||
 53°18′45″N 22°55′10″E/53,312500 22,919444
| |||
| TERC (TERYT) |
2008044 | ||
| SIMC |
0923213 | ||
Urząd miejski Rynek 3919-120 Knyszyn | |||
| Strona internetowa | |||
Według danych z 1 stycznia 2018 Knyszyn liczył 2782 mieszkańców[2].
Knyszyn uzyskał lokację miejską w 1538 roku[5]. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[6], w starostwie knyszyńskim w ziemi bielskiej województwa podlaskiego w 1795 roku[7].
Demografia Edytuj
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku miasto zamieszkiwało 3579 osób, wśród których 2286 było wyznania rzymskokatolickiego, 20 prawosławnego, 38 ewangelickiego, a 1235 mojżeszowego. Jednocześnie 2668 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 7 białoruską, 27 niemiecką, 876 żydowską i jeden rosyjską. W mieście było 541 budynków mieszkalnych[8].
30 czerwca 2012 roku miasto liczyło 2851 mieszkańców.
- Piramida wieku mieszkańców Knyszyna w 2014 roku[2].
Historia Edytuj
.jpg)
W roku 1568 Knyszyn otrzymał prawa miejskie magdeburskie[9] od króla Zygmunta Augusta. „Czasy Zygmuntowskie” były złotym wiekiem dla Knyszyna. Wybudowano wówczas ratusz na rynku, cerkiew prawosławną, łaźnie, budynek wagi, wybrukowano ulice[10]. Udokumentowanych jest 19 pobytów króla w Knyszynie, łącznie około 500 dni, w latach 1533–1572. W Knyszynie król chętnie wypoczywał, stąd władał Królestwem Polskim i Wielkim Księstwem Litewskim. Podpisał wiele dokumentów m.in. pierwszą w Polsce Ustawę Morską i Leśną. Król Zygmunt August zmarł w Knyszynie 7 lipca 1572 roku. Zdarzenie to na swoim obrazie uwiecznił Jan Matejko.
Społeczność żydowska posiadała w mieście synagogę. Pierwsza, drewniana, spłonęła w 1915 podczas pożaru miasta w trakcie odwrotu wojsk rosyjskich. Usytuowana była przy ulicy Tykockiej. Druga, już murowana, powstała w latach 20. XX wieku. Została wybudowana pomiędzy ul. Grodzieńską, a Starodworną. Po wkroczeniu wojsk radzieckich do miasta, bożnica została zdewastowana i przeznaczoina na magazyn pasz. W latach 1982–1986 została rozebrana[11].
W lipcu 1941 Niemcy utworzyli w Knyszynie getto dla ludności żydowskiej[12]. Przebywało w nim ok. 2000 Żydów z Knyszyna, Trzciannego, Tykocina i Szczuczyna[12]. Getto zostało zlikwidowane 2 listopada 1942[12]. Większość osób wywieziono do obozu przejściowego w Białymstoku, a ponad 70 rozstrzelano na miejscu[12].
25 sierpnia 1944 samoloty niemieckie zbombardowały i ostrzelały wioskę. W czasie nalotu zginęło 10 osób. Spłonęły cztery gospodarstwa[13].
Transport Edytuj
- 65 Droga krajowa nr 65: granica państwa – Gołdap – Ełk – Białystok – Bobrowniki – granica państwa
- 671 Droga wojewódzka nr 671: Sokoły – Tykocin – Knyszyn – Korycin – Sokolany
Zabytki Edytuj
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.JPG)
Według rejestru zabytków NID'[14] na listę zabytków wpisane są obiekty:
- teren części miasta, XVI, nr rej.: 74 (80) z 10.01.1967
- kościół św. Jana Apostoła i Ewangelisty, 1520, 1710, nr rej.: 203 z 20.10.1966
- lamus plebański, drewn., pocz. XIX, nr rej.: 17 (23) z 22.01.1953
- budynek szpitalny, ul. Grodzieńska 96, 1910, nr rej.: A-225 z 19.03.2009
- dom Klattów, ul. Kościelna 6, drewn., 2 poł. XVIII, nr rej.: 389 z 14.02.1977
- pozostałości parku dworskiego, XVI, nr rej.: 637 z 25.11.1986
Pozostałe obiekty:
- pomnik króla Zygmunta Augusta na rynku miejskim
- pozostałości założenia dworskiego z XVI w. (gdzie zmarł król Zygmunt August) przy ul. Białostockiej
- pozostałości kirkutu przy ul. Białostockiej
- cmentarz prawosławny z XIX w. (przy drodze do Krypna Kościelnego)[15]
- cmentarz rzymskokatolicki z XIX wieku[16]
- dom z XIX w. przy ul. Białostockiej – dawniej manufaktura tkacka, koszary, sąd, ostatnio internat
- drewniana kapliczka słupowa z rzeźbą św. Jana Nepomucena na ul. Grodzieńskiej[17]
Galeria Edytuj
-
Pomnik Zygmunta Augusta
-
Pomnik Zygmunta Augusta
-
-
Rynek
-
-
Parowóz TKt48 na stacji kolejowej w Knyszynie
-
Zabytkowy dom z XVIII w. w Knyszynie
Zobacz też Edytuj
Przypisy Edytuj
- ↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-01].
- ↑ a b c Knyszyn w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
- ↑ Jaskranka, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-05-23].
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 40–41.
- ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
- ↑ Karol de Perthées, Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 10.
- ↑ Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich w XVI-XVIII w., w: Maria Kwapień; Józef Maroszek; Andrzej Wyrobisz, Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV-XVIII w.), Wrocław 1976, s. 95.
- ↑ Michał Daniszewski: Knyszyńska cerkiew. Strona Urzędu Miejskiego w Knyszynie: knyszyn.pl, 2008-02-14. [dostęp 2015-10-19].
- ↑ Synagoga Orach Chaim (ul. Grodzieńska) | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-10].
- ↑ a b c d Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 236. ISBN 83-01-00065-1.
- ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 147.
- ↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo podlaskie. [dostęp 2012-01-19].
- ↑ Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 32.
- ↑ Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 34.
- ↑ Michał Zalewski: Drewniana kapliczka słupowa ze św. Janem Nepomucenem w Knyszynie. kapliczki.org.pl. [dostęp 2020-03-15]. (pol.).
Linki zewnętrzne Edytuj
- Knyszyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 199.
- Historia miasta