Knyszyn

miasto w województwie podlaskim

Knyszynmiasto w województwie podlaskim, w powiecie monieckim, nad rzeką Jaskranką[4], siedziba gminy miejsko-wiejskiej Knyszyn. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. białostockiego.

Knyszyn
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
ul. Kościelna
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

moniecki

Gmina

Knyszyn

Prawa miejskie

1538

Burmistrz

Krzysztof Chowański

Powierzchnia

23,68[1] km²

Wysokość

158,5 m n.p.m.

Populacja (31.12.2017)
• liczba ludności
• gęstość


2782[2][3]
117,5 os./km²

Strefa numeracyjna

+48 85

Kod pocztowy

19-120

Tablice rejestracyjne

BMN

Położenie na mapie gminy Knyszyn
Mapa konturowa gminy Knyszyn, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Knyszyn”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Knyszyn”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Knyszyn”
Położenie na mapie powiatu monieckiego
Mapa konturowa powiatu monieckiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Knyszyn”
Ziemia53°18′45″N 22°55′10″E/53,312500 22,919444
TERC (TERYT)

2008044

SIMC

0923213

Urząd miejski
Rynek 39
19-120 Knyszyn
Strona internetowa

Według danych z 1 stycznia 2018 Knyszyn liczył 2782 mieszkańców[2].

Knyszyn uzyskał lokację miejską w 1538 roku[5]. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[6], w starostwie knyszyńskim w ziemi bielskiej województwa podlaskiego w 1795 roku[7].

Demografia

edytuj

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku miasto zamieszkiwało 3579 osób, wśród których 2286 było wyznania rzymskokatolickiego, 20 prawosławnego, 38 ewangelickiego, a 1235 mojżeszowego. Jednocześnie 2668 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 7 białoruską, 27 niemiecką, 876 żydowską i jeden rosyjską. W mieście było 541 budynków mieszkalnych[8].

30 czerwca 2012 roku miasto liczyło 2851 mieszkańców.

  • Piramida wieku mieszkańców Knyszyna w 2014 roku[2].


 

Historia

edytuj
 
Śmierć Zygmunta Augusta w Knyszynie – obraz Jana Matejki
 
Rynek w Knyszynie w 1913 roku
 
Rosyjscy pancerniacy rozdają gazety propagandowe mieszkańcom Knyszyna po jego zajęciu w 1939 roku

W roku 1568 Knyszyn otrzymał prawa miejskie magdeburskie[9] od króla Zygmunta Augusta. „Czasy Zygmuntowskie” były złotym wiekiem dla Knyszyna. Wybudowano wówczas ratusz na rynku, cerkiew prawosławną, łaźnie, budynek wagi, wybrukowano ulice[10]. Udokumentowanych jest 19 pobytów króla w Knyszynie, łącznie około 500 dni, w latach 1533–1572. W Knyszynie król chętnie wypoczywał, stąd władał Królestwem Polskim i Wielkim Księstwem Litewskim. Podpisał wiele dokumentów m.in. pierwszą w Polsce Ustawę Morską i Leśną. Król Zygmunt August zmarł w Knyszynie 7 lipca 1572 roku. Zdarzenie to na swoim obrazie uwiecznił Jan Matejko.

Społeczność żydowska posiadała w mieście synagogę. Pierwsza, drewniana, spłonęła w 1915 podczas pożaru miasta w trakcie odwrotu wojsk rosyjskich. Usytuowana była przy ulicy Tykockiej. Druga, już murowana, powstała w latach 20. XX wieku. Została wybudowana pomiędzy ul. Grodzieńską, a Starodworną. Po wkroczeniu wojsk radzieckich do miasta, bożnica została zdewastowana i przeznaczoina na magazyn pasz. W latach 1982–1986 została rozebrana[11].

W lipcu 1941 Niemcy utworzyli w Knyszynie getto dla ludności żydowskiej[12]. Przebywało w nim ok. 2000 Żydów z Knyszyna, Trzciannego, Tykocina i Szczuczyna[12]. Getto zostało zlikwidowane 2 listopada 1942[12]. Większość osób wywieziono do obozu przejściowego w Białymstoku, a ponad 70 rozstrzelano na miejscu[12].

25 sierpnia 1944 samoloty niemieckie zbombardowały i ostrzelały wioskę. W czasie nalotu zginęło 10 osób. Spłonęły cztery gospodarstwa[13].

Transport

edytuj

Zabytki

edytuj
Zabytki w Knyszynie
 
Lamus plebański w Knyszynie z początku XIX wieku
 
Tablica informacyjna
 
Dom Klattów w Knyszynie - w stylu dworku mieszczańskiego z końca XVIII wieku
 
Dom Klattów w Knyszynie
 
Tablica informacyjna
 
Zabytkowy budynek szpitala w Knyszynie z 1910 r., położony przy ul. Grodzieńskiej 96
 
Tablica informacyjna
 
Kościół pw. św. Jana Apostoła i Ewangelisty
 
Stara kropielnica wykuta z jednego polnego kamienia przy Kościele św. Jana Apostoła w Knyszynie
 
Brama cmentarna
 
Tablica informacyjna cmentarza św. Marka

Według rejestru zabytków NID'[14] na listę zabytków wpisane są obiekty:

Pozostałe obiekty:

  • pomnik króla Zygmunta Augusta na rynku miejskim
  • pozostałości założenia dworskiego z XVI w. (gdzie zmarł król Zygmunt August) przy ul. Białostockiej
  • pozostałości kirkutu przy ul. Białostockiej
  • cmentarz prawosławny z XIX w. (przy drodze do Krypna Kościelnego)[15]
  • cmentarz rzymskokatolicki z XIX wieku[16]
  • dom z XIX w. przy ul. Białostockiej – dawniej manufaktura tkacka, koszary, sąd, ostatnio internat
  • drewniana kapliczka słupowa z rzeźbą św. Jana Nepomucena na ul. Grodzieńskiej[17]

Galeria

edytuj


Ludzie związani z Knyszynem‎ ‎

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Knyszynem‎‎‎.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-01].
  2. a b c Knyszyn w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
  4. Jaskranka, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-05-23].
  5. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 40–41.
  6. Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
  7. Karol de Perthées, Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795.
  8. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 10.
  9. Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich w XVI-XVIII w., w: Maria Kwapień; Józef Maroszek; Andrzej Wyrobisz, Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV-XVIII w.), Wrocław 1976, s. 95.
  10. Michał Daniszewski: Knyszyńska cerkiew. Strona Urzędu Miejskiego w Knyszynie: knyszyn.pl, 2008-02-14. [dostęp 2015-10-19].
  11. Synagoga Orach Chaim (ul. Grodzieńska) | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-10].
  12. a b c d Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 236. ISBN 83-01-00065-1.
  13. Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 147.
  14. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2023, s. 52 [dostęp 2024-02-10] [zarchiwizowane 2024-01-26] (pol.).
  15. Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 32.
  16. Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 34.
  17. Michał Zalewski: Drewniana kapliczka słupowa ze św. Janem Nepomucenem w Knyszynie. kapliczki.org.pl. [dostęp 2020-03-15]. (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj