Maksymilian II Habsburg

Święty Cesarz Rzymski

Maksymilian II Habsburg (ur. 31 lipca 1527 w Wiedniu, zm. 12 października 1576 w Ratyzbonie) – cesarz rzymski, król Czech, Węgier i Chorwacji w latach 15641576 z dynastii Habsburgów. Syn cesarza, króla Czech i Węgier Ferdynanda I Habsburga oraz Anny Jagiellonki, córki króla Czech i Węgier Władysława II Jagiellończyka.

Maksymilian II
Ilustracja
ilustracja herbu
Faksymile
Król Niemiec
Okres

od 28 listopada 1562
do 12 października 1576

Poprzednik

Ferdynand I Habsburg

Następca

Rudolf II Habsburg

Cesarz rzymski
Okres

od 13 czerwca 1564
do 12 października 1576

Poprzednik

Ferdynand I Habsburg

Następca

Rudolf II Habsburg

Król Węgier i Chorwacji
Okres

od 8 września 1563
do 12 października 1576

Poprzednik

Ferdynand I Habsburg

Następca

Rudolf II Habsburg

Król Czech
Okres

od 20 września 1562
do 12 października 1576

Poprzednik

Ferdynand I Habsburg

Następca

Rudolf II Habsburg

Arcyksiążę Austrii
Okres

od 25 lipca 1564
do 12 października 1576

Poprzednik

Ferdynand I Habsburg

Następca

Rudolf II Habsburg

Dane biograficzne
Dynastia

Habsburgowie

Data urodzenia

31 lipca 1527

Data śmierci

12 października 1576

Ojciec

Ferdynand I Habsburg

Matka

Anna Jagiellonka

Żona

Maria Hiszpańska

Dzieci

Anna
Ferdynand
Rudolf II Habsburg
Ernest Habsburg
Elżbieta Austriacka
Maria
Maciej Habsburg
Maksymilian III Habsburg
Albrecht VII Habsburg
Wacław
Fryderyk
Maria
Karol
Małgorzata
Eleonora

Odznaczenia
Order Złotego Runa (Austria) Order Podwiązki (Wielka Brytania)

Ojciec cesarzy Świętego Cesarstwa Rzymskiego: Rudolfa II Habsburga i Macieja Habsburga.

Panowanie

edytuj

W latach 1548–1550 był namiestnikiem w Hiszpanii w służbie stryja, cesarza rzymsko-niemieckiego i króla hiszpańskiego Karola V. W 1556 roku Karol abdykował, a ojciec Maksymiliana, Ferdynand objął tron cesarski. Choć początkowo Maksymilian interesował się wiarą protestancką, w 1562 r. zaprzysiągł wierność Kościołowi katolickiemu, aby zapewnić sobie przychylność rodziny i dziedzictwo po Ferdynandzie. W tym samym roku został, jeszcze za życia ojca (vivente imperatore) wybrany przez elektorów Rzeszy Niemieckiej na króla rzymskiego (niemieckiego). Także w 1562 roku Ferdynand polecił koronować Maksymiliana na króla czeskiego, a rok później na węgierskiego. Tytuł cesarski przypadł Maksymilianowi po śmierci ojca w 1564 roku.

 

Polityka religijna

edytuj

Później Maksymilian II przejawiał niewielkie zainteresowanie sporami religijnymi. Nie kontynuował kontrreformacyjnych działań ojca, ale z drugiej strony nie udzielał protestantom poparcia. Z czasem nabierał jednak sceptycyzmu względem reformacji i starał się hamować jej dalszy rozwój, mimo że nigdy nie posunął się do szerzej zakrojonych prześladowań. Tolerował inne wyznania dopóty, dopóki nie zagrażały one jego władzy i stabilności systemu politycznego. Wydał np. dekrety przeciw braciom czeskim, tradycyjnie nastawionym wrogo wobec Habsburgów.

Maksymilian II popierał też reformę Kościoła rzymskokatolickiego. Kiedy papież Pius IV i sobór trydencki wypowiedzieli się za celibatem księży i przeciw komunii pod obiema postaciami, cesarz zakazał publikowania uchwał soborowych (mimo że niemieccy katolicy przyjęli konstytucje soboru w 1566).

Szczególnie delikatna sytuacja w związku z podziałami religijnymi występowała w Rzeszy Niemieckiej. W 1566 na Sejmie Rzeszy w Augsburgu Maksymilian II zaatakował orędownika kalwinizmu palatyna reńskiego Fryderyka III Pobożnego, jednak w obliczu zdecydowanej opozycji książąt uznał faktycznie jego konfesję. Opracowane przez palatyna wyznanie wiary stało się podstawą dla Katechizmu Heidelberskiego wydanego w 1563. Nigdy jednak cesarz nie zgodził się na formalne rozszerzenie artykułów pokoju religijnego na kalwinizm. Opierał się również żądaniom luteranów dotyczącym zniesienia obowiązującego na mocy pokoju augsburskiego z 1555 roku reservatum ecclesiasticum, czyli reguły, według której po ewentualnym przejściu biskupa na protestantyzm jego ziemie pozostają w rękach Kościoła. Sprawa ta powracała systematycznie za panowania Maksymiliana.

W 1571 cesarz wydał „edykt asekuracyjny”, w którym zezwolił protestantom w Austrii na odprawianie nabożeństw w ich domach i prywatnych dobrach. W 1567 na żądanie czeskich luteranów anulował kompaktaty praskie, pochodzące jeszcze z czasów wojen husyckich. W 1575 przyrzekł sejmowi czeskiemu wydanie edyktu tolerancyjnego dla protestantów i utrakwistów (w zamian za co sejm czeski wybrał jego syna, Rudolfa, na króla), czego jednak nie zrealizował.

Wojna z Turkami

edytuj

Bezskutecznie walczył z Turkami na Węgrzech, w 1566 stracił twierdzę Szigetvár. W 1568 r. zawarł ośmioletni rozejm z rządem sułtana Selima II, na mocy którego Habsburgowie mieli płacić Porcie Osmańskiej trybut.

W 1570 r. zawarł w Spirze, za polskim pośrednictwem, traktat z księciem Siedmiogrodu Janem Zygmuntem Zapolyą. Postanawiał on, że Habsburgowie zostaną dziedzicami Siedmiogrodu w razie bezpotomnej śmierci Jana Zygmunta. Tak się jednak nie stało: tron siedmiogrodzki przejął Stefan Batory. Próby popierania zbrojnych wystąpień przeciw władzy Batorego nie przyniosły Maksymilianowi II żadnych korzyści. Nie czując się na siłach, by walczyć z Turkami popierającymi Batorego, cesarz nie zdecydował się na otwartą wojnę przeciw niemu.

Sprawy niemieckie

edytuj

Władcy niemieccy rozumieli, że walki Habsburgów z Imperium Osmańskim na Węgrzech to sprawa dotycząca także Niemiec. W 1566 roku Sejm Rzeszy w Augsburgu uchwalił podatki i wystawienie armii w celu obrony Cesarstwa przed Turkami. Książętom brakowało jednak konsekwencji, obawiali się wzrostu siły cesarza w Rzeszy. Kiedy w 1570 r. Maksymilian II zaproponował obradującemu w Spirze Sejmowi Rzeszy wzmocnienie obronności Cesarstwa, zwłaszcza wschodnich granic (co wiązało się właśnie z wojną z Turkami), Sejm zareagował uchwaleniem ustawy ograniczającej kompetencje cesarskie w sprawach wojskowych. Żadnych działań zmierzających do poprawy obronności Niemiec nie podjęto.

Starania o koronę polską

edytuj
Osobny artykuł: Elekcja 1575.
Zobacz też kategorię: Elektorzy Maksymiliana II Habsburga.

W 1573 r. kandydatem na tron polsko-litewski był arcyksiążę Ernest Habsburg, syn cesarza. W 1575 r., rywalizując ze Stefanem Batorym, Maksymilian II sam kandydował do korony Rzeczypospolitej. Po stronie Habsburga stanęli katoliccy magnaci polscy. 12 grudnia 1575 został ogłoszony przez prymasa Jakuba Uchańskiego królem Polski, lecz kandydatura jego przepadła niezaakceptowana przez rzeszę szlachecką.

Sam Maksymilian zresztą ociągał się z przyjęciem i zaprzysiężeniem przedstawionych mu pacta conventa, podpisał je dopiero 22 maja 1576 w Wiedniu. Tymczasem Batory, wybrany wraz z Anną Jagiellonką przez szlachtę przeciwną Habsburgom, ubiegł cesarza i dotarł szybciej do Krakowa. Pretensje do polskiej korony ostatecznie przekreśliła śmierć cesarza.

Pełna tytulatura

edytuj

Maksymilian, z Bożej łaski uświęcony i wybrany cesarz rzymski, po wieki August, król Niemiec, Węgier, Czech, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii, etc., etc. arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Brabancji, Styrii, Karyntii, Karnioli, margrabia Moraw, książę Luksemburga, Górnego i Dolnego Śląska, Wirtembergii, Teck etc. książę Szwabii, hrabia Habsburga, Tyrolu, Ferreti, Kyburga, Gorycji etc. landgraf Alzacji, margrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Burgau, Górnych i Dolnych Łużyc etc. pan Marchii Wendyjskiej, Salin, Port Naon, etc., etc.

Genealogia

edytuj
Filip I
Piękny

ur. 22 VI 1478
zm. 25 IX 1506
Joanna
Szalona

ur. 6 XI 1479
zm. 12 IV 1555
Władysław II
Jagiellończyk

ur. 1 III 1456
zm. 13 III 1516
Anna
de Foix-Candale

ur. 1484
zm. 26 VII 1506
         
     
  Ferdynand I
Habsburg

ur. 10 III 1503
zm. 25 VII 1564
Anna
Jagiellonka

ur. 23 VII 1503
zm. 27 I 1547
     
   

Maria
Habsburg

ur. 21 VI 1528
zm. 26 II 1603
OO   13 IX 1548
Maksymilian II
Habsburg

ur. 31 VII 1527
zm. 12 X 1576
                   
                   
                   
Anna
Habsburg

 ur. 2 XI 1549
 zm. 26 X 1580
 
Ferdynand
Habsburg
 ur. 28 III 1551
 zm. 25 VI 1552
 
Rudolf II
Habsburg

 ur. 18 VII 1552
 zm. 20 I 1612
 
Ernest
Habsburg

 ur. 15 VI 1553
 zm. 20 II 1595
 
Elżbieta
Habsburg

 ur. 5 VI 1554
 zm. 22 I 1592
 
                   
Maria
Habsburg
 ur. 27 VII 1555
 zm. 25 VI 1556
 
Maciej
Habsburg

 ur. 24 II 1557
 zm. 20 III 1619
 
Maksymilian III
Habsburg

 ur. 12 X 1558
 zm. 2 XI 1618
 
Albrecht VII
Habsburg

 ur. 13 XI 1559
 zm. 13 VII 1621
 
Wacław
Habsburg
 ur. 9 III 1561
 zm. 22 IX 1578
 
                   
Fryderyk
Habsburg
 ur. 21 VI 1562
 zm. 16 I 1563
 
Maria
Habsburg
 ur. 19 II 1564
 zm. 23 V 1564
 
Karol
Habsburg
 ur. 26 IX 1565
 zm. 23 V 1566
 
Małgorzata
Habsburg
 ur. 25 I 1567
 zm. 5 VII 1633
 
Eleonora
Habsburg
 ur. 4 XI 1568
 zm. 12 III 1580
 

Bibliografia

edytuj
  • W. Felczak, Historia Węgier, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1983.
  • J. Krasuski, Historia Niemiec, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 2002. ISBN 83-04-04422-6.
  • Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej, Józef Dobosz, Maciej Serwański, Ilona Czamańska, wyd. 2, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2002, ISBN 83-7177-118-5, OCLC 749651157.
  • H. Wereszycki, Historia Austrii, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1986.
  • Z. Wójcik, Historia powszechna XVI-XVII wieku, PWN, Warszawa 2001. ISBN 83-01-12920-4.

Linki zewnętrzne

edytuj