Baciuty
Baciuty (białorus. Бацюты[6]) – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie białostockim, w gminie Turośń Kościelna[7][5].
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
120,5 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
85 |
| Kod pocztowy |
18-106[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BIA |
| SIMC |
0042458[5] |
Położenie na mapie gminy Turośń Kościelna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu białostockiego  | |
 53°03′15″N 22°59′11″E/53,054167 22,986389[1]
| |
Wieś duchowna położona była w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim województwa trockiego Wielkiego Księstwa Litewskiego[8]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.
W strukturach administracyjnych Kościoła rzymskokatolickiego wieś należała początkowo do parafii Choroszcz, obecnie należy do parafii niewodnickiej. Z kolei w strukturach administracyjnych Kościoła prawosławnego Baciuty podlegają parafii topileckiej.
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0042464 | Konczanie | część wsi |
| 0042470 | Wygoda | część wsi |
Historia
edytujPierwsza wzmianka o wsi Baciuty pochodzi z 1504. 15 września tego roku król Aleksander Jagiellończyk darował Józefowi Sołtanowi, biskupowi smoleńskiemu, 12 rodzin chłopskich w Topilcu, Baciutach i Piszczewie. W 1506 biskup Sołtan nadanie to w całości przekazał klasztorowi supraskiemu. W końcu XVIII wieku zaborcy pruscy przejęli je na rzecz skarbu królewskiego. Odtąd było to terytorium należące do państwa.
Następna wzmianka o Baciutach pochodzi z 1641. Jest to dokument umowy między archimandrytą supraskim ks. Nikodemem Szybińskim a ks. Adamem Moczarskim plebanem niewodnickim o wybudowanie grobli granicznej.
W czasie epidemii cholery w sierpniu 1831 w Baciutach zmarło 5 osób.
Według Powszechnego Spisu Ludności przeprowadzonego w 1921 roku wieś Baciuty liczyła 55 domów i zamieszkiwało ją 321 osób (175 kobiet i 146 mężczyzn). Większość mieszkańców zadeklarowała wyznanie prawosławne (276 osób), zaś pozostali podali wyznanie rzymskokatolickie (45 osób). Podział religijny mieszkańców Baciut niemal całkowicie odzwierciedlał ich strukturę narodowo-etniczną, bowiem większość mieszkańców miejscowości zadeklarowała narodowość białoruską (274 osoby - 85% mieszkańców Baciut), pozostali podali kolejno: narodowość polską (45 osób - ok. 14% mieszkańców wsi) i narodowość rosyjską (2 osoby - ok. 1%). W okresie dwudziestolecia międzywojennego wieś znajdowała się w gminie Choroszcz[9].
7 sierpnia 1931 około godziny 4:00, miała miejsce katastrofa kolejowa, w której zginęło 6 osób.
W 1980 r. w Baciutach dokonano badań dialektologiczno-językowych pod kierunkiem Janusza Siatkowskiego, w ramach których odnotowano, że: gwara białoruska utrzymuje się głównie wśród starszych wiekiem z dawna osiadłych mieszkańców, pozostali rozmawiają po polsku[10].
Zabytki
edytujW Baciutach znajduje się kapliczka z końca XVIII w. pod wezwaniem św. Barbary – początkowo unicka, obecnie prawosławna (należąca do parafii w Topilcu).
Nieopodal kaplicy, przy wjeździe do wsi, znajduje się kuty w metalu wotywny krzyż prawosławny na kamiennym postumencie z cyrylicznymi inskrypcjami. Krzyż pochodzi z 1912 r. i upamiętnia tragiczny pożar wsi[11].
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 1613
- ↑ Wieś Baciuty w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-11-17], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 10 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Бацюты, вёска. Radzima.net - Znajdź swoich przodków i krewnych na Białorusi i Litwie. [dostęp 2016-03-19]. (biał.).
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 96.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 19.
- ↑ Stanisław Glinka: Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980, s. 47. [dostęp 2020-04-25].
- ↑ Baciuty - kapliczka prawosławna z końca XVIII wieku. www.polskaniezwykla.pl. [dostęp 2015-12-08].
Bibliografia
edytuj- Wiśniewski J. Początki Białegostoku i okolicznego osadnictwa (w:) Studia i materiały do dziejów miasta Białegostoku. Białystok 1968 s.22
- Archeograficzeskij Sbornik dokumentov otnosjachszijsia k istorii Severozapadnoj Rusi. Wilno 1867. t.IX s.23, 171, 259