Batalion KOP „Nowe Święciany”
Batalion KOP „Nowe Święciany” – pododdział piechoty, podstawowa jednostka taktyczna Korpusu Ochrony Pogranicza pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-litewskiej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Nazwa wyróżniająca | |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Kryptonim |
14[a] |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Geneza edytuj
Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[2]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[3]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[4]. W Nowych Swiecianach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 43 batalionu celnego. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[5]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[6]. W rejonie odpowiedzialności przyszłego batalionu KOP „Nowe Świeciany” służbę graniczną pełniły pododdziały 43 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[7]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[8].
Formowanie i zmiany organizacyjne edytuj
Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21-22 sierpnia 1924, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza[9], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę[10]. W trzecim etapie organizacji KOP sformowano 6 Brygadę Ochrony Pogranicza, a w jej składzie 20 batalion graniczny. Podstawą formowania było rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych nr 1099 ze stycznia 1926[11]. Jednostką formującą był 85 pułk piechoty[12]. Macierzystym garnizonem batalionu były Nowe Święciany w powiecie święciańskim województwa wileńskiego. W skład batalionu wchodziło dowództwo i pluton łączności rozlokowane w Nowych Święcianach, trzy kompanie graniczne w Duksztach (1), Kozaczyźnie (2) i Kołtynianach (3) oraz kompanię szkolną w Ignalinie[13]. Długość ochranianego przez batalion odcinka granicy wynosiła 100 kilometrów, przeciętna długość pododcinka kompanijnego to 33 kilometry, a strażnicy 6 kilometrów. Odległość dowództwa batalionu od dowództwa brygady wynosiła 105 kilometrów[14].
W lipcu 1929 przyjęto zasadę, że bataliony przyjmą nazwę miejscowości będącej miejscem ich stacjonowania[15]. Obok nazwy geograficznej, do 1931 stosowano również numer batalionu[16]. W tym czasie batalion na uzbrojeniu posiadał 732 karabiny Berthier wz.1916, 52 ręczne karabiny maszynowe Chauchat wz. 1915 i 2 ciężkie karabiny maszynowe wz.1914[17].
W wyniku reorganizacji batalionu w 1931, w miejsce istniejących plutonów karabinów maszynowych, utworzono kompanię karabinów maszynowych. Rozwinięto też kadry kompanii szkolnej do pełnoetatowej kompanii odwodowej[18]. Po przeprowadzonej reorganizacji „R.2” batalion składał się z dowództwa batalionu, plutonu łączności, kompanii karabinów maszynowych, kompanii odwodowej i trzech kompanii granicznych[19]. W listopadzie 1936 batalion etatowo liczył 20 oficerów, 71 podoficerów, 27 nadterminowych i 561 żołnierzy służby zasadniczej[b].
Rozkazem dowódcy KOP z 23 lutego 1937 została zapoczątkowana pierwsza faza reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza „R.3”. Jej wynikiem było między innymi przeorganizowanie batalionu KOP „Nowe Święciany”[21] poprzez odebranie batalionowi charakteru jednostki administracyjnej z jednoczesnym zreorganizowaniem dowództwo batalionu[22]. Po rozformowaniu Brygady KOP „Wilno”, batalion wszedł w skład pułku KOP „Wilno”. jednostką administracyjną dla batalionu był pułk KOP „Wilno”, ale podkwatermistrzostwo batalionu zaopatrywało szwadron kawalerii KOP „Nowe Święciany”, posterunek żandarmerii KOP „Święciany” i komendę powiatu pw KOP „Święciany”[23]. Zarządzeniem dowódcy KOP gen. bryg. Jana Kruszewskiego w sprawie zmian w kwatermistrzostwie KOP, dniem 1 kwietnia 1939 zlikwidowane zostało podkwatermistrzostwo batalionu, a sformowano kwatermistrzostwo[24]. W związku ze zlikwidowaniem kwatermistrzostwa w pułkach „Wilno” i „Wilejka”, do batalionu przydzielono pod względem gospodarczym dowództwo pułku „Wilno”[24]. Tym samym zarządzeniem, z dniem 1 kwietnia 1939 utworzono w batalionie etat oficera ewidencyjno-personalnego w stopniu kapitana. Oficer ten był faktycznie oficerem mobilizacyjnym baonu[25]. Z dniem 15 maja 1939 batalion stał się oddziałem gospodarczym. Stanowisko kwatermistrza batalionu przemianowane zostało na stanowisko zastępcy dowódcy batalionu do spraw gospodarczych, płatnika na stanowisko oficera gospodarczego, zastępcy oficera materiałowego dla spraw uzbrojenia na zbrojmistrza, zastępcy oficera materiałowego dla spraw żywnościowych na oficera żywnościowego[26].
Służba graniczna edytuj
Batalion graniczny był podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej na powierzonym mu odcinku granicy polsko-litewskiej, wydzielonym z pasa ochronnego brygady. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[27][28]. Batalion graniczny KOP „Nowe Świeciany” w 1934 ochraniał odcinek granicy państwowej szerokości 106 kilometrów 110 metrów[29]. Po odtworzeniu w 1939, batalion ochraniał granicę długości 100 kilometrów 265 metrów[30].
Bataliony sąsiednie:
Działania batalionu w 1939 edytuj
Batalion był jednostką mobilizująca. W sierpniu 1939, zgodnie z planem mobilizacyjnym „W”, batalion sformował następujące pododdziały grupy „żółtej”[31].:
- I batalion 133 pułku piechoty,
- pluton pionierów 133 pp,
- pluton przeciwgazowy 133 pp,
- batalion KOP „Nowo Święciany”.
Ostatni z wymienionych pododdziałów mobilizował się według etatu pokojowego w składzie:
- dowództwo batalionu KOP „Nowo Święciany”,
- kwatermistrzostwo z plutonem gospodarczym,
- pluton łączności,
- kompania graniczna „Kołtyniany”,
- kompania graniczna „Kozaczyzna”,
- kompania graniczna „Dukszty”,
- kompania odwodowa „Ignalino”
- kompania karabinów maszynowych i broni towarzyszącej
Batalion KOP „Nowo Święciany” został podporządkowany tymczasowemu dowództwu pułku KOP „Wilno”. Po odtworzeniu batalion ochraniał granicę z Litwą o długości 100,265km[30]. Po 17 września 1939 odpierał agresję ZSRR na Polskę.
Ostatnim dowódcą był rtm. Stanisław Wyskota Zakrzewski, który wyszedł na wojnę 1939 jako dowódca 2 szwadronu 13 pułku ułanów z Nowej Wilejki.
Struktura organizacyjna batalionu edytuj
„Nowe Święciany” w 1931
Organizacja batalionu w 1934[29]:
- dowództwo batalionu
- pluton łączności
- kompania odwodowa − Ignalino
- kompania karabinów maszynowych − Ignalino
- 1 kompania graniczna KOP „Dukszty”
- 2 kompania graniczna KOP „Kozaczyzna”
- 3 kompania graniczna KOP „Kołtyniany”
Wykaz kompanii przed 1937 rokiem[32] (nie w pełni wiarygodne źródło):
Dowództwo batalionu KOP „Nowe Święciany”
- 1 kompania graniczna KOP „Orniany”
- 2 kompania graniczna KOP „Kołtyniany”
- 3 kompania graniczna KOP „Dukszty”
- 4 kompania graniczna KOP „Mieżany”
Z dniem 24 sierpnia 1938 dowódca KOP zarządzeniem nr L.5075/tj.og.org/38 przeniósł dowództwo 2 kompanii granicznej z Kozaczyzny do Ignalina.
Żołnierze batalionu edytuj
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| mjr | Kazimierz Stawiarski | 1925 – 1926[34] | |
| mjr | Adam Wilczyński | do 7 XII 1926[35] | dyspozycja dowódcy 83 pp |
| mjr / ppłk | Józef Kobyłecki | 5 V 1927 – 26 III 1931[13] | zastępca dowódcy 78 pp |
| mjr | Stefan Marceli Kotowski[36] | VII 1931[13] – 1933[37] | dowódca baonu 72 pp |
| ppłk | Antoni I Sikorski | 17 XII 1933[13][37] – 15 XI 1936 | zastępca dowódcy 34 pp |
| mjr / ppłk | Tadeusz Woleński | 15 XI 1936 – 31 VIII 1939 | dowódca 98 pp |
| kpt. | Stefan Korzeniewski[30] | 31 VIII - IX 1939 |
Obsada personalna we wrześniu 1928[13]:
- dowódca batalionu – mjr Józef Kobyłecki
- adiutant batalionu – kpt. Kamil Bril
- kwatermistrz – kpt. Wilhelm Wilczyński
- płatnik – por. Feliks Cebula
- oficer materiałowy – por. Wacław Kotołowski[38]
- oficer żywnościowy – por. Edward Sponar
- oficer wywiadowczy – por. Jan Brewiński
- oficer Łączności – por. Kazimierz Podhajski
- lekarz – por. Zygmunt Pruski
- dowódca 1 kompanii granicznej – kpt. Kazimierz Rutkowski
- dowódca 2 kompanii granicznej – p.o. por. Jakub Szutt
- dowódca 3 kompanii granicznej – kpt. Józef Bieniek
- dowódca kompanii szkolnej – p.o. por. Jan Rapcewicz
Obsada personalna w 1934[13]:
- dowódca batalionu – ppłk Antoni Sikorski
- adiutant batalionu – kpt. Marian Głut
- kwatermistrz – kpt. Bronisław Krakowski
- oficer materiałowy – por. Stanisław Więckowski
- płatnik – kpt. Feliks Cebula
- lekarz – kpt. Stanisław Rondomański
- dowódca plutonu łączności – kpt. Stanisław Krach
- dowódca kompanii odwodowej – kpt. Franciszek Polkowski
- dowódca kompanii karabinów maszynowych – kpt. Stefan Korzeniewski
- dowódca 1 kompanii granicznej – kpt. Piotr Wasilewski
- dowódca 2 kompanii granicznej – kpt. Antoni Melnarowicz
- dowódca 3 kompanii granicznej – kpt. Witold Świda
- komendant powiatowy PW pasa granicznego – por. Stefan Drabczyk
Obsada personalna batalionu w czerwcu 1939[39]:
- dowódca batalionu – ppłk Tadeusz Woleński[c]
- adiutant batalionu – kpt. Bolesław Jan Rudziński[d]
- dowódca 1 kompanii granicznej – kpt. Władysław Kabat[e]
- dowódca 2 kompanii granicznej – kpt. Jerzy Euzebiusz Bronikowski[f]
- dowódca 3 kompanii granicznej – kpt. Stanisław II Czerwiński[g]
- dowódca kompanii odwodowej – kpt. Włodzimierz Sławomir Kamiński[h]
- dowódca kompanii karabinów maszynowych – kpt. Leon Downar–Zapolski[i]
- dowódca plutonu łączności – kpt. Tadeusz Duński[j]
Żołnierze batalionu – ofiary zbrodni katyńskiej edytuj
Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[48]
| Nazwisko i imię | stopień | zawód | miejsce pracy przed mobilizacją | zamordowany |
|---|---|---|---|---|
| Czerwonko Wacław[49] | podporucznik rezerwy | leśnik | Leśnictwo Kukutele | Katyń |
| Szewczyk Konstanty[50] | porucznik rezerwy | nauczyciel | Szkoła Powszechna w Miadziole | Katyń |
| Paluch Stanisław | porucznik | dca pl kompanii odwodowej | BLK |
Uwagi edytuj
- ↑ Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP[1].
- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza[20].
- ↑ Tadeusz Józef Woleński, ppłk piech., w KOP od 1936. Do mobilizacji dowódca baonu KOP „Nowe Święciany”. We wrześniu 1939 dowódca 98 pułku piechoty[40].
- ↑ Bolesław Jan Rudziński, kpt. piech., w KOP od 1936. Do mobilizacji adiutant baonu KOP „Nowe Święciany”. Przydział mobilizacyjny nieznany[41].
- ↑ Władysław Kabat, kpt. piech., w KOP od 1936. Do mobilizacji dowódca 1 kompanii granicznej „Dukszty” baonu KOP „Nowe Święciany”. Przydział mobilizacyjny nieznany[42].
- ↑ Jerzy Euzebiusz Bronikowski (1905-1940), kpt. piech., w KOP od 1938. Do mobilizacji dowódca 2 kompanii granicznej „Kozaczyzna” baonu KOP „Nowe Święciany”. W odtworzonym baonie KOP „Nowe Święciany” pozostał na dotychczas zajmowanym stanowisku. Więzień obozu w Starobielsku. Zamordowany przez NKWD[43].??? Komendant Obwodu Troki AK[44][45].
- ↑ Stanisław II Czerwiński, kpt. piech., w KOP od 1937. Do mobilizacji dowódca 3 kompanii granicznej „Kołtyniany” baonu KOP „Nowe Święciany”. We wrześniu 1939 kwatermistrz batalionu fortecznego „Osowiec”[46].
- ↑ Włodzimierz Sławomir Kamiński, kpt piech., w KOP od 1938. Do mobilizacji dowódca kompanii odwodowej baonu KOP „Nowe Święciany”. We wrześniu 1939 dowódca 2 kompanii ckm II batalionu piechoty 1 pp KOP. W trakcie walk z Niemcami ranny 5 września 1939 pod Kasiną Wielką[42].
- ↑ Leon Downar–Zapolski kpt. piech., w KOP od 1937. Do mobilizacji dowódca kompanii ckm baonu KOP „Nowe Święciany”. Przydział mobilizacyjny nieznany[47].
- ↑ Tadeusz Duński, kpt. piech. Do mobilizacji dowódca plutonu łączności baonu KOP „Nowe Święciany”. We wrześniu 1939 na dotychczas zajmowanym stanowisku[42].
Przypisy edytuj
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 425.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 6.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
- ↑ Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
- ↑ Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 11-12.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 111.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 151, 152.
- ↑ Zarządzenie nr L.1600/o.de B./25 ↓.
- ↑ a b c d e f Obsada oficerska bg „Nowe Święciany” ↓.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 3/1928.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 34.
- ↑ Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 2.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 101.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 44.
- ↑ Zarządzenie nr L.dz.4160/Tjn.Og.Org/31 ↓, s. 3.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 371.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 157.
- ↑ Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 2.
- ↑ Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 1 i 3 zał. 47.
- ↑ a b Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 624.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 625.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 624 i 628.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 21.
- ↑ a b Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 292.
- ↑ a b c Prochwicz 2003 ↓, s. 169.
- ↑ Ryszard Rybka, Kamil Stepan, Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja, Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, Warszawa 2010, ISBN 978-83-86100-83-5, s. 167.
- ↑ Szubański 1993 ↓, s. 276.
- ↑ Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 10.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 34.
- ↑ Jaskulski 2013 ↓, s. 185.
- ↑ Stefan Marceli Kotowski [1].
- ↑ a b Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 2 z 26 stycznia 1934, s. 19.
- ↑ Muzeum Polskich Formacji Granicznych ↓.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 647.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 758.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 745.
- ↑ a b c Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 723.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 712.
- ↑ Bohdanowicz 1998 ↓, s. 117.
- ↑ Biogram Jerzego Bronikowskiego
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 714.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 715.
- ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 562.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3640.
Bibliografia edytuj
- Janusz Bohdanowicz: Brygada Wilhelma. Oddziały partyzanckie „Żuka” i „Gozdawy”. Gdańsk: Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej: Środowisko Wileńskie w Gdańsku, 1998. ISBN 83-909467-0-X.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. WarszawaPułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Waldemar Jaskulski: Generał brygady Józef Konstanty Olszyna-Wilczyński (1890-1939). Włocławek: Expol, 2013. ISBN 978-83-60541-09-8.
- Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
- Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 978-83-900217-9-9. OCLC 864242470.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Iwona Wiśniewska, Katarzyna Promińska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza «Wilno»”. Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2013.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Nowe Święciany” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie sformowania dowództw 4 i 5 brygady OP, 12-20 baonów i 12-20 szwadronów Ochrony Pogranicza nr L.1600/o.de B./25 z lutego 1925.
- Zarządzenie dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza R.142.R.2 w sprawie reorganizacji batalionów i Centralnej Szkoły Podoficerskiej („R.2”) nr L.dz.4160/Tjn.Og.Org/31 z 21 sierpnia 1931.
- Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937.
- Muzeum Polskich Formacji Granicznych – Wacław Kotołowski. [dostęp 2017-08-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-25)].