Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kielcach

Bazylika katedralna Wniebowzięcia NMP – barokowa świątynia, z pozostałościami stylu romańskiego, zlokalizowana w centrum Kielc na "Wzgórzu Zamkowym", jeden z najcenniejszych zabytków miasta. Obecnie kościół, dzwonnica oraz wieże sąsiedniego Pałacu Biskupów Krakowskich górują nad niską zabudową śródmieścia (obok katedry ciągnie się czerwony szlak miejski prowadzący przez zabytkowe i ciekawe turystycznie miejsca Kielc.

Bazylika katedralna Wniebowzięcia NMP
A.322/1-3 z dnia 27.06.1932 r. oraz 15.02.1967 r.
kościół parafialny katedra
Katedra w Kielcach
Państwo	Polska
Miejscowość	Kielce
Adres	pl. Najświętszej Panny Marii 3
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Katedralna Wniebowzięcia NMP w Kielcach
Wezwanie	Wniebowzięcia NMP
Historia Data zakończenia budowy ok. 1171 Aktualne przeznaczenie diecezja kielecka
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • cios kamienny
Położenie na mapie Kielc Bazylika katedralna Wniebowzięcia NMP
Położenie na mapie Polski Bazylika katedralna Wniebowzięcia NMP
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Bazylika katedralna Wniebowzięcia NMP
50°52′08″N 20°37′44″E
Strona internetowa

Fasada katedry

Ołtarz główny z obrazem Szymona Czechowicza z 1730 roku

Świątynia, kaplica ogrójcowa z 1760 r. oraz dzwonnica z połowy XVII w. jako zespół katedralny zostały wpisane do rejestru zabytków nieruchomych.

Historia

• 1171 – bp krakowski Gedeon ufundował niewielki kościół w stylu romańskim. Według Jana Długosza świątynia wzniesiona z ciosów kamiennych posiadała dwie przylegające do prezbiterium wieże.
• 1213 – bp krakowski Wincenty Kadłubek przeniósł istniejącą od XI wieku parafię z kościoła św. Wojciecha do kolegiaty przy jednoczesnym poświęceniu świątyni.
• 1244 – przypuszczalne spalenie kolegiaty przez księcia Konrada mazowieckiego.
• po 1244 – odbudowa świątyni i prawdopodobnie wymiana posadzki z ornamentowanych płytek ceramicznych.
• 1260 – zniszczenie kolegiaty przez Tatarów.
• 1295 – po odbudowie ze zniszczeń, Kielce otrzymały przywilej na obwarowanie miasta (także kolegiaty).
• 1514 - bp Jan Konarski dobudował kamienną zakrystię.
• 1583 – bp krakowski Piotr Myszkowski ukończył przedłużanie nawy w kierunku zachodnim. Kościół zaczął przybierać formę krzyża, którego ramię poprzeczne stanowiły wieże z małymi nawami bocznymi.
• ok. 1600 – Wojciech Piotrowski, audytor sądu biskupiego (krakowskiego) ofiarował kościołowi obraz z wizerunkiem Matki Boskiej Łaskawej.
• 1632-1635 – okres prac budowlanych przy prezbiterium i przedłużaniu naw. Zbudowano nawy boczne. Utworzenie nowego wejścia do budynku od strony północnej oraz wykonano marmurowe portale. Portal zachodni ufundował Jan Albrecht Waza.
• 1636 – ks. Stanisław Pancerius ufundował sukienkę z klejnotami, zdobiącą obraz Matki Boskiej Łaskawej.
• 1642 – erygowano Arcybractwo Różańcowe.
• 1647 – sprowadzono z katedry wawelskiej w Krakowie renesansowy ołtarz, który w XVIII wieku został przeniesiony z Kielc do Bodzentyna (znajduje się tam do dziś).
• 1710 – budowa ołtarzy św. Jana Kantego i św. Antoniego.
• 1719 – bp krakowski Kazimierz Łubieński wydał polecenie rozbiórki dwóch średniowiecznych wież i rozpoczęcie prac nad przebudową kościoła. Jego ideę kontynuował brat Bogusław wraz z ks. kanonikiem Weysem. Wyrównano wysokość sklepień, ujednolicono wygląd naw bocznych, poszerzono i wydłużono prezbiterium dobudowując od południa zakrystię, a od północy kapitularz ze skarbcem; obłożono część zewnętrznych murów ciosem kamiennym ze starego romańskiego kościoła.
• 10 kwietnia 1728 – konsekracja kolegiaty oraz połączenie jej krytym przejściem z Pałacem Biskupów Krakowskich i kościołem św. Trójcy.
• 1730 – Szymon Czechowicz, artysta malarz, namalował obraz Matki Boskiej Wniebowziętej – centralną część ołtarza głównego.
• 1726-1765 – krakowscy rzeźbiarze wykonali ołtarz główny oraz większość ołtarzy bocznych, ławki, ambony i loże biskupie.
• 1793 – pierwsze, a zarazem ostatnie przed rozbiorami obrady Sejmiku Ziemskiego woj. Sandomierskiego, które wcześniej odbywały się w opatowskiej kolegiacie.
• 1805 – kolegiata podniesiona do godności katedry.
• 1818 – powrót do tytułu kolegiaty z dodatkiem "insignis".
• 1827 – Jan Paweł Woronicz, bp krakowski rozebrał okalające kościół mury oraz kryty korytarz prowadzący do pałacu.
• 1850 – ks. Majerczak zarządził wyzłocenie kościelnych ołtarzy.
• 1869-1872 – bp krakowski Majerczak i jego następca Tomasz Kuliński (od 1882 r. bp kielecki) przeprowadzili gruntowne prace budowlane według projektu Franciszka Ksawerego Kowalskiego. Przebudowie uległy dzwonnice, wzniesiono nową sygnaturkę oraz elewację zachodnią i szczyt wschodni kościoła, dzięki czemu nabrał barokowego wyglądu. We wnętrzu dotychczasową kaplicę chrzcielną zamieniono na kruchtę, oddzielając ją od nawy północnej przepierzeniem oraz położono nową posadzkę z marmurów słopieckich i brudzkowskich.
• 1870 – rozebranie dalszej części krytego korytarza, prowadzącej do kościoła św. Trójcy.
• 1873 – wydzielenie z diecezji krakowskiej nowej diecezji kieleckiej, której centrum była kielecka kolegiata.
• 1883 – kolegiata ponownie podniesiona do godności katedry.
• 1892 – Tomasz Kuliński (bp kielecki) przeprowadził gruntowny remont katedry. Usunięto zewnętrzne tynki, zstępując je nowymi o szlachetnej fakturze, przebudowano gzymsy i ozdobiono metodą sztukateryjną sklepienia w pierwszych trzech przęsłach naw. Podwyższono poziom ołtarza głównego. Antoni Strzałecki wraz z braćmi ozdobił świątynię polichromią.
• 1894-1895 – na przedłużeniu nawy północnej, wzniesienie kaplicy Pana Jezusa kosztem kapitularza.
• 1898 – krakowscy artyści Stefan Matejko, Franciszek Bruzdowicz, Kasper Żelechowski, Leonard Strojnowski i kierujący pracami Piotr Niziński pokryli wnętrza katedry polichromią.
• 1912-1914 – zainstalowano nowe organy, przebudowano chór muzyczny, sklepienia prezbiterium oraz położono w nim nową polichromię. Przemalowanie kaplicy Pana Jezusa (Franciszek Nowakowski).
• 1939 – pokryto część dachu świątyni blachą miedzianą.
• 1945-1948 – pokryto resztę dachu oraz wybito od południa nowe wejście i przyozdobiono go marmurowym portalem.
• 1949 – wzmocnienie absydy prezbiterium.
• 1950-1951 – konserwacja polichromii.
• 1953 – odnowiono ambonę i odnowiono ołtarz św. Jana Kantego.
• 1955 – przyozdobienie świątyni Tryptykiem Łagiewnickim.
• 28 września 1971 – uroczyste obchody 800-lecia świątyni. Nadanie jej honorowego tytułu bazyliki mniejszej oraz udostępnienie turystom skarbca i podziemia katedralnego.
• 1982 – bazylika katedralna uznana za Ogólnodiecezjalne Sanktuarium Maryjne.
• 1984-1986 – umieszczenie pamiątkowych tablic poświęconych ofiarom i uczestnikom ostatnich zmagań o utrzymanie i odzyskanie wolności w latach 1939-1945.
• 1990-1991- rozpoczęto prace przy urządzaniu pl. Jana Pawła II oraz odnowiono zewnętrzne lice ścian bazyliki katedralnej.
• 3 czerwca 1991 – koronacja obrazu Matki Boskiej Łaskawej przez papieża Jana Pawła II.
• 2007 – modernizacja pl. Jana Pawła II oraz budowa nowego ołtarza na tym placu; wymiana pokrycia dachowego świątyni.

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Katedry Kieleckiej
• Wirtualny spacer po Katedrze