Bażanowice
Bażanowice (cz. Bažanovice, niem. Bazanowitz[4]) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Goleszów. Powierzchnia sołectwa wynosi 381 ha[5], a liczba ludności 1161, co daje gęstość zaludnienia równą 304,7 os./km².
| wieś | |
 „Zabudowania majątku Komory z I połowy XIX” w Bażanowicach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1255[2] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
43-440[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SCI |
| SIMC |
0052103 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego  | |
Położenie na mapie gminy Goleszów  | |
 49°44′16″N 18°42′18″E/49,737778 18,705000[1]
| |
Położenie
edytujMiejscowość położona jest na Pogórzu Śląskim, nad potokiem Bobrówką (Padonią), prawym dopływem Olzy, w historycznym regionie Śląska Cieszyńskiego. Na zachodzie sąsiaduje z Cieszynem (Gułdowy), na północy z Ogrodzoną, na wschodzie z Goleszowem, na południu z Dzięgielowem. Przez miejscowość przebiega droga powiatowa i linia kolejowa z Cieszyna do Goleszowa.
Historia
edytujBażanowice wzmiankowane były po raz pierwszy w 1523 jako Bazanowicze[6]. W urbarzu cieszyńskim z 1577 widnieje jako wieś książęca, z kolei w urbarzu z 1621 znajduje się informacja iż książę Fryderyk Wilhelm podarował ją w całości Maksymilianowi Precklowi, swemu ochmistrzowi[7]. Po wojnie trzydziestoletniej Bażanowice stały się własnością rodu Saint Genois d'Anneaucourt, którzy w końcu XVIII w. odsprzedali je księciu sasko-cieszyńskiemu Albertowi, który włączył ją do Komory Cieszyńskiej. Mieściła się tu również administracja klucza. 1 czerwca 1888 roku został otwarty szlak kolejowy austro-węgierskiej Kolei Miast Morawsko-Śląskich poprowadzonej z Bielska do Kojetina[8]. W miejscowości zlokalizowano przystanek kolejowy[9]. Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 61 budynkach w Bażanowicach na obszarze 382 hektarów mieszkało 488 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 127,7 os./km². z tego 154 (31,6%) mieszkańców było katolikami, 329 (67,4%) ewangelikami a 5 (1%) wyznawcami judaizmu, 467 (95,7%) było polsko- a 15 (3,1%) niemieckojęzycznymi[10]. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 65 a mieszkańców do 522, z czego 516 zameldowanych było na stałe, 135 (25,9%) było katolikami, 381 (73%) ewangelikami, 6 (1,1%) żydami, 489 (93,7%) polsko- a 27 (5,2%) niemieckojęzycznymi[4].
Po zakończeniu I wojny światowej tereny, na których leży miejscowość - Śląsk Cieszyński stał się punktem sporu pomiędzy Polską i Czechosłowacją. W 1918 roku na bazie Straży Obywatelskiej miejscowi Polacy utworzyli lokalny oddział Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego pod dowództwem ob. Niemca, który podlegał organizacyjnie 1 kompanii w Cieszynie[11].
W 1922 majątek przekazany został cieszyńskiej Państwowej Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego. W 1933 w XIX-wiecznych zabudowaniach gospodarczych byłej Komory Cieszyńskiej uruchomiła ona (z inicjatywy dra Tadeusza Rylskiego) eksperymentalną serowarnię, która podjęła prace nad wyrobem miejscowego sera typu ementalskiego. Po przeniesieniu PWSGW w 1950 do Olsztyna, powstał tu Zakład Doświadczalny Serowarstwa PAN.
W Bażanowicach urodził się Paweł Stalmach – czołowy polski działacz społeczny i narodowy Śląska Cieszyńskiego.
Zabytek i inne obiekty
edytuj- Według Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w miejscowości znajdują się dwa obiekty zabytkowe[12] – dawny folwark z przełomu XVIII i XIX wieku (jedyny budynek wchodzący w skład dawnego folwarku - tzw. „obora”, oraz piętrowy budynek mieszkalny - tzw. „zamek”, obora z 1839 roku, dwa budynki gospodarcze z 2 poł. XIX wieku i ogród. - oba budynki należą do Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Cieszynie[13].
- Przy drodze późnobarokowa, kamienna figura św. Jana Nepomucena z 1770.
- Współczesną architekturę prezentuje kościół ewangelicki z 1981 projektu Stanisława Kwaśniewicza i Karola Gasia. Przeszklony pawilon, wzniesiony na planie nieregularnego sześcioboku, jest okryty segmentowym dachem i posiada przystawioną wysmukłą dzwonnicę.
Turystyka
edytujPrzez miejscowość przechodzą trasy rowerowe:
czarna okrężna trasa rowerowa „Śladami Stroju Cieszyńskiego” (40 km)
zielona trasa rowerowa nr 13 - Ustroń - Jastrzębie-Zdrój - Rybnik (82 km)
Przemysł
edytujNa terenie Bażanowic znajduje się fabryka Pearl Stream oraz siedziba i hala produkcyjna firmy Mirometr, zajmującej się produkcją wodomierzy i systemami zdalnego odczytu, tzw. licznikami. Nowa hala działa w Bażanowicach od 16 sierpnia 2011 roku. Poprzednio firma znajdowała się na terenie byłego STW, w Cieszynie-Gułdowach przy ul. Harcerskiej. Od stycznia 2013 roku firma zatrudnia nieco ponad 200 osób.
Religia
edytujNa terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi filia parafii w Cieszynie Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. We wsi znajduje się również siedziba niezależnej społeczności chrześcijańskiej powstałej na bazie nauk Williama Branhama[14].
Komunikacja
edytujPrzez Bażanowice do 30 czerwca 2012 kursowały autobusy PKS w Cieszynie Sp. z o.o. w kierunku Cieszyna, Ustronia, Wisły, Jaworzynki i Koniakowa oraz obecnie autobusy prywatnego przewoźnika WISPOL na trasie do Cieszyna, Jaworzynki, Koniakowa, Ustronia, Wisły, Wisły Czarne, Wisły Malinki i w weekendy do Szczyrku na Salmopol. Przez wieś kursują również autobusy firmy TRANSKOM Skoczów sp. z o.o. na trasie Cieszyn - Ustroń Lipowiec Remiza.
Galeria
edytuj-
Chałupa z Bażanowic (1872 r.) znajdująca się w Górnośląskim Parku Etnograficznym w Chorzowie -
Kościół ewangelicki -
Szkoła Podstawowa im. Pawła Stalmacha -
OSP Bażanowice
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 3325
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 15 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
- ↑ Gmina Goleszów: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Goleszów na lata 2007-2013. [w:] www.goleszow.bip.net.pl [on-line]. 2007-03-21, 2007. [dostęp 2010-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-30)].
- ↑ Robert Mrózek: Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego. Katowice: Uniwersytet Śląski w Katowicach, 1984, s. 37. ISBN 82-00-00622-2.
- ↑ Idzi Panic: Śląsk Cieszyński w początkach czasów nowożytnych (1528-1653). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2011, s. 205. ISBN 978-83-926929-5-9.
- ↑ Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 28. ISBN 978-83-933109-3-7.
- ↑ Koleje Śląska Cieszyńskiego: Bażanowice. kolejcieszyn.pl. [dostęp 2015-01-04].
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
- ↑ Jerzy Szczurek 1933 ↓, s. 32-37.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ O ekozofii... - Ekozofia Niepełnosprawnych [online], www.ekozofia.ox.pl [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-07] (pol.).
- ↑ BSB. Beskidzkie Stowarzyszenie Biblijne w Bażanowicach k. Cieszyna. [dostęp 2016-02-01].
Bibliografia
edytuj- Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.
Linki zewnętrzne
edytuj- Opis Bażanowic na stronie gminy Goleszów
- Bażunowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 121.