Ogrodzona (województwo śląskie)

wieś w województwie śląskim

Ogrodzona (cz. Ohrazená, niem. Ogrodzon) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Dębowiec. Wieś leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego. Powierzchnia sołectwa wynosi 695 ha[4], liczba ludności 861 (2008), co daje gęstość zaludnienia równą 123,9 os./km².

Ogrodzona
wieś
Ilustracja
Widok na Ogrodzoną z Godziszowa
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

cieszyński

Gmina

Dębowiec

Liczba ludności (2022)

822[2]

Strefa numeracyjna

33

Kod pocztowy

43-426[3]

Tablice rejestracyjne

SCI

SIMC

0051693

Położenie na mapie gminy Dębowiec
Mapa konturowa gminy Dębowiec, na dole znajduje się punkt z opisem „Ogrodzona”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Ogrodzona”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Ogrodzona”
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego
Mapa konturowa powiatu cieszyńskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Ogrodzona”
Ziemia49°46′12″N 18°43′38″E/49,770000 18,727222[1]
Strona internetowa
Nieoficjalny herb wsi Ogrodzona

Geografia edytuj

Miejscowość położona jest na Pogórzu Cieszyńskim nad rzeką Knajką. Przez najwyższe wzniesienie w Ogrodzonej (387 m) przechodzi wododział zlewisk Odry i Wisły.

Historia edytuj

Ogrodzona to jedna z najstarszych miejscowości na Śląsku Cieszyńskim. Miejscowość została po raz pierwszy wzmiankowana w dokumencie protekcyjnym biskupa wrocławskiego Wawrzyńca z dnia 25 maja 1223 roku wydanym na prośbę księcia opolsko-raciborskiego Kazimierza dla klasztoru premonstrantek w Rybniku, w którym to wymieniono około 30 miejscowości mających im płacić dziesięcinę. Pośród 14 miejscowości kasztelanii cieszyńskiej wymieniona jest również Ogrodzona jako Ogrozona[5][6]. Wieś politycznie znajdowała się początkowo w granicach piastowskiego (polskiego) księstwa opolsko-raciborskiego. W 1290 w wyniku trwającego od śmierci księcia Władysława opolskiego w 1281/1282 rozdrobnienia feudalnego tegoż księstwa powstało nowe księstwo cieszyńskie, w granicach którego znalazła się również Ogrodzona. Od 1327 księstwo cieszyńskie stanowiło lenno Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).

Miejscową parafię pw. św. Mateusza Ewangelisty założono w XIV wieku[7], w połowie XV wieku liczyła 90 parafian[8].

Od XIV wieku była to wieś szlachecka. W latach 70. XV wieku jej właścicielem Andrzej Pięćlat z Ogrodzonej. Zapewne pod koniec XV wieku trafiła w ręce książęce, kiedy to Machna z Ogrodzonej wraz z synem Staszkiem sprzedali Strumień Mikołajowi z Brodów[9].

Księga gruntowa wsi (Registra diedinna wsi Ohrazeney) powstała w 1616 roku.[10]

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 62 budynkach w Ogrodzonej na obszarze 691 hektarów mieszkało 417 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 60,3 os./km². z tego 265 (63,5%) mieszkańców było katolikami, 143 (34,3%) ewangelikami a 9 (2,2%) wyznawcami judaizmu, 409 (98,1%) było polsko-, 3 (0,7%) czesko- a 3 (0,7%) niemieckojęzycznymi[11]. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 63 a mieszkańców do 460, z czego 459 zameldowanych było na stałe, 266 (57,8%) było katolikami, 180 (39,1%) ewangelikami, 14 (3%) żydami, 449 (97,6%) polsko-, 5 (1,1%) niemiecko- a 5 (1,1%) czeskojęzycznymi[12].

Po zakończeniu I wojny światowej tereny, na których leży miejscowość - Śląsk Cieszyński stał się punktem sporu pomiędzy Polską i Czechosłowacją. W 1918 roku na bazie Straży Obywatelskiej miejscowi Polacy utworzyli lokalny oddział Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego pod dowództwem ob. Stańka, który podlegał organizacyjnie 1 kompanii w Cieszynie[13].

Zgodnie z danymi Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 1921 Ogrodzona liczyła 461 mieszkańców w 61 budynkach, z czego 262 katolików, 189 ewangelików i 10 żydów. 455 mieszkańców miejscowości podało narodowość polską, 3 – niemiecką, a 3 osoby były innej narodowości[14].

W 1945 w tutejszym lasku UB rozstrzelało reakcyjnych działaczy podziemia, nieznana jest ostateczna liczba ofiar. W miejscu zdarzenia dzięki staraniom Ogólnoświatowego Związku Byłych Żołnierzy AK postawiono pamiątkowy krzyż.

W latach 1945–1954 miejscowość była siedzibą gminy Ogrodzona, a w latach 1975–1998 położona była w województwie bielskim.

3 września 2006 w Ogrodzonej został poświęcony nowo wybudowany kościół ewangelicki, stanowiący kościół filialny Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Cieszynie[15].

Turystyka, zabytki i pomniki przyrody edytuj

Jednym z najstarszych budynków we wsi są Środowiskowy Ośrodek Kultury z 1778 roku oraz kościół św. Mateusza z 1855 wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego[16].

Znajdujący się na terenie miejscowości 150-letni buk zwyczajny (Fagus silvatica) o obwodzie 330 cm i wysokości 28 m uznany został za pomnik przyrody w 1953[17].

Przez miejscowość przechodzi trasa rowerowa:

Religia edytuj

 
Kościół ewangelicki w Ogrodzonej

Na terenie Ogrodzonej działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

Kultura edytuj

W Ogrodzonej mieści się filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Dębowcu, uruchomiona w 2013. Filia poza działalnością związaną z prowadzeniem i udostępnianiem księgozbioru prowadzi również organizację wydarzeń kulturalnych, jak odbywające się cyklicznie „Szkolno-Swojskie Klimaty”, czy wycieczki edukacyjne. Działa tu Koło Miłośników Biblioteki[20].

Edukacja edytuj

Na terenie miejscowości działalność prowadzi przedszkole publiczne[21], jak również szkoła podstawowa, stanowiąca filię Szkoły Podstawowej im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej w Dębowcu[22].

Transport edytuj

Przez Ogrodzoną przebiega droga ekspresowa S52. Przez wieś kursują autobusy autobusy DAS II do Cieszyna i Dębowca, busy Linea Trans do Bielska-Białej i Cieszyna, oraz busy WISPOL do Brennej, Strumienia, Wisły, Ustronia Cieszyna oraz Zebrzydowic.

Galeria edytuj

Przypisy edytuj

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 91594
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 855 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. Gmina Dębowiec: Plan Odnowy Miejscowości Ogrodzona. [w:] www.debowiec.bip.info.pl [on-line]. 2010-08-24. [dostęp 2011-12-12].
  5. Idzi Panic. Z badań nad osadami zanikłymi na Górnym Śląsku w średniowieczu. Uwagi w sprawie istnienia zaginionych wsi podcieszyńskich, Nageuuzi, Suenschizi, suburbium, Radouiza, Zasere, Clechemuje oraz Novosa. „Pamiętnik Cieszyński”, s. 29-37. Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Cieszynie. ISSN 0137-558x. [dostęp 2012-12-31]. 
  6. Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 294. ISBN 978-83-926929-3-5.
  7. I. Panic, 2010, s. 415
  8. I. Panic, 2010, s. 321
  9. I. Panic, 2010, s. 334
  10. Vincenc Prasek: Gruntovní a sirotčí registra na Těšínsku. In: Selský archiv, 1907 (6), nr 2, s. 98-99. (czes.)
  11. Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
  12. Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
  13. Jerzy Szczurek 1933 ↓, s. 32-37.
  14. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 i innych źródeł urzędowych., t. XII, Część II – Śląsk Cieszyński, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1925, s. 2.
  15. Ogrodzona, cieszyn.luteranie.pl [dostęp 2023-09-27].
  16. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  17. Wykaz pomników przyrody na terenie Śląska Cieszyńskiego. W: Henryk Mróz: Śląsk Cieszyński, Środowisko naturalne. Cieszyn: Macierz Ziemi Cieszyńskiej, 1997, s. 66. ISBN 83-903589-9-9.
  18. Ogrodzona, diecezja.bielsko.pl [dostęp 2023-09-27].
  19. Ogrodzona – kościół, luteranie.pl [dostęp 2023-09-27].
  20. Strategia Rozwoju Gminy Dębowiec na lata 2016-2025, Gmina Dębowiec, 2016, s. 39-40.
  21. Przedszkola, debowiec.cieszyn.pl [dostęp 2023-09-27].
  22. Szkoły podstawowe, debowiec.cieszyn.pl [dostęp 2023-09-27].

Bibliografia edytuj

  • Władysław Szweda: Z dziejów Ogrodzonej. Ogrodzona: 2008. ISBN 978-83-928082-0-6.
  • Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.