Bessera

*Bessera*
	; Bessera elegans
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	szparagowate
Rodzaj	Bessera
	Nazwa systematyczna
	Bessera Schult.f.; Linnaea 4: 121 (1829)
	Typ nomenklatoryczny
	Bessera elegans Schult.f.
Synonimy
	Behria Greene; Pharium Herb;
	Behria Greene; Pharium Herb;
	Homonimy
	Bessera Spreng. = Flueggea Willd.; Bessera Schult. = Pulmonaria L.; Bessera Vell. = Pisonia L.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bessera Schult.f. – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych, obejmujący trzy gatunki, występujące w środkowym i północnym Meksyku w Ameryce Północnej^[3].

Nazwa naukowa rodzaju została nadana na cześć Willibalda Bessera^[5], absolwenta Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektora ogrodu botaniczniego w Krzemieńcu i profesora botaniki Uniwersytetu Kijowskiego^[6].

Morfologia edytuj

Bessera elegans

Pokrój: Wieloletnie rośliny zielne^[7].

Pęd: Podziemna bulwocebula pokryta błoniastą okrywą z równoległych włókien^[7].

Liście: Jeden lub dwa równowąskie, płasko-wypukłe lub obłe, puste w środku liście odziomkowe^[7].

Kwiaty: Zebrane w kwiatostan, który wyrasta na cylindrycznym i pustym w środku głąbiku. Okwiat jest dołączony przegubowo, czerwony lub fioletowy, o długości 18–35 mm. Nitki sześciu pręcików są osadzone w rurce okwiatu i zespolone ze sobą u nasady w rurkę, powyżej są wolne, dłuższe od listków okwiatu. Pylniki dołączone są grzbietowo. Szypułka podtrzymująca zalążnię zespolona jest z rurką okwiatu za pomocą trzech kołnierzy^[7].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna: Rodzaj z podrodziny Brodiaeoideae z rodziny szparagowatych Asparagaceae^[8].

Ujęcie historyczne: W Systemie Takhtajana z 1997 r. zaliczany do plemienia Milleae w podrodzinie czosnkowych w rodzinie czosnkowatych (Alliaceeae)^[9]. W systemie Kubitzkiego zaliczony do rodziny Themidaceae^[7].

Wykaz gatunków^[3]

Bessera elegans Schult.f.
Bessera tenuiflora (Greene) J.F.Macbr.
Bessera tuitensis R.Delgad.

Zastosowanie edytuj

Rośliny ozdobne: Bessera elegans jest uprawiana jako roślina ozdobna. Na pędzie kwiatostanowym o długości od 45 do 100 cm tworzy od 2 do 30 jaskrawoczerwonych (rzadziej różowych lub purpurowych) kwiatów. Wymaga gleby lekkiej, dobrze przepuszczalnej i stanowiska w pełnym słońcu. Kwitnie w połowie lata. W Polsce, z uwagi na niską mrozoodporność (strefy mrozoodporności: 9-11), bulwocebule wymagają wykopania na zimę^[10].

Rośliny lecznicze: Bulwocebule Bessera elegans zawierają 14 glikozydów steroidowych, izoflawonoidy, flawonoidy i lignany, z których niektóre wykazują działanie cytotoksyczne wobec komórek białaczki promielocytowej^[11].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-05] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-05] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
↑ Tropicos.org. Missouri Botanical Garden, 2020. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
↑ David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-511-47376-0.
↑ Besser, Wilibald Swibert Joseph Gottlieb von (1784-1842) on JSTOR. plants.jstor.org. [dostęp 2021-03-07].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e K. Rahn: Themidaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 437-439. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).
↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
↑ Brands, S.J. (ed.): The Taxonomicon. 1989–. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Yukiko Matsuo, Risa Kurihara, Nana Akagi, Yoshihiro Mimaki. Two New Homoisoflavonoids from the Bulbs of Bessera elegans. „Natural Product Communications”. 9 (12), s. 1725-27, 2014. DOI: 10.1177/1934578x1400901216.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-05] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-05] (ang.).

[kew-3] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).

[tropicos-4] Tropicos.org. Missouri Botanical Garden, 2020. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).

[nop-5] David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-511-47376-0.

[bes-6] Besser, Wilibald Swibert Joseph Gottlieb von (1784-1842) on JSTOR. plants.jstor.org. [dostęp 2021-03-07].

[kub-7] K. Rahn: Themidaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 437-439. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).

[grin-8] USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).

[tax-9] Brands, S.J. (ed.): The Taxonomicon. 1989–. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).

[bota-10] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[med-11] Yukiko Matsuo, Risa Kurihara, Nana Akagi, Yoshihiro Mimaki. Two New Homoisoflavonoids from the Bulbs of Bessera elegans. „Natural Product Communications”. 9 (12), s. 1725-27, 2014. DOI: 10.1177/1934578x1400901216.

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]