Cedr libański
gatunek rośliny
Cedr libański (Cedrus libani A. Rich.) – gatunek zimozielonych drzew z rodziny sosnowatych.
Systematyka[1][2][3] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
cedr libański | ||
Nazwa systematyczna | |||
Cedrus libani A. Rich. Class. Hist. Nat. III. 299 (1823)[4] | |||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
Występowanie
edytujNaturalnie występuje w łańcuchach górskich Taurusu i Antytaurusu, na terenie Libanu, Syrii i Turcji. Rośnie w lasach na wysokości do 1300–1500 m n.p.m., wraz z jodłą syryjską (Abies cilicica) i jałowcem cuchnącym (Juniperus foetidissima)[6]. Od czasów starożytnych był intensywnie wycinany jako cenny materiał budulcowy, tak, że obecnie jest rzadki[7]. Jest uprawiany w wielu krajach świata, w Europie tylko w regionach o łagodnym klimacie, w Europie Zachodniej nieraz tworzy całe zagajniki[8]. Sprowadzony został do Europy w XVI wieku[9].
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Młode drzewa mają stożkową koronę, u starszych rozrasta się ona szeroko i górą jest raczej płaska. Drzewo osiąga wysokość do 42 m. Pędy bardzo delikatnie omszone, mniej, niż u cedru atlaskiego. Kora czarnobrunatna, gęsto spękana i pręgowana[9]. Może żyć 2–3 tysięcy lat, a średnica pnia może dochodzić do 2–3 m[7].
- Liście
- Ciemnozielone, bardzo miękkie, zebrane w pęczki po 10-20 sztuk. Wyrastają głównie na krótkopędach. Mają długość 1,5–3,5 cm[8].
- Kwiaty
- Rozdzielnopłciowe. Kwiaty męskie zebrane są wyprostowane, żółte kłosy, kwiaty żeńskie w jajowate wyprostowane kłosy o czerwonej barwie[8].
- Szyszki
- Beczułkowate, o długości 8–10 cm i dość płaskim wierzchołku[8].
Udział w kulturze
edytuj- W Biblii hebrajskie słowo erez wymienione jest kilkadziesiąt razy i badacze roślin biblijnych na ogół są zgodni, że oznacza ono cedr libański. Nie wykluczone jednak, że słowem tym opisano również niektóre inne rodzaje drzew iglastych: jałowca, jodłę, sosnę, czy nawet tamaryszka. W Księdze Izajasza (35,2) cedr nazywany był „chwałą Libanu”, w poezji symbolizował dostojeństwo, siłę i majestat (Ez 31,2-9). Najbardziej kojarzony z cedrem jest król Salomon, który rozprawiał o drzewach „od cedrów na Libanie aż do hizopu rosnącego na murze” (1 Krl 4,33). Do budowy Świątyni Jerozolimskiej sprowadził duże ilości drewna cedrów libańskich (1 Krl 5,20), a oprócz tego wzniósł budowlę z drewna cedrowego nazywaną „Domem Lasu Libanu” (1 Krl 7,2). Cedry nie rosły w Izraelu, kupował je od Hirama I, króla Tyru (1 Krl 5,1-10; 7,1-8) i płacił za nie pszenicą, jęczmieniem, oliwą i winem (2 Krn 2,14-15). Hareuveni twierdzi, że nie tylko do budowy świątyni użył drewna cedrów, ale także zasadził je na dziedzińcu świątyni, o czym świadczyć ma tekst w Księdze Psalmów (92,13-14): „Sprawiedliwy zakwitnie jak palma, rozrośnie się jak cedr na Libanie. Zasadzeni w domu Pańskim rozkwitną na dziedzińcach naszego Boga”[7].
- Cedr występuje w herbie Libanu[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-11] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-11] (ang.).
- ↑ M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
- ↑ a b The Plant List. [dostęp 2014-11-20].
- ↑ Cedrus libani, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Karel Šťastný, Vladimír Bejček: Życie w górach. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Delta W-Z, 1993. ISBN 83-85817-01-8.
- ↑ a b c Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
- ↑ a b c d Joachim Mayer, Heinz-Werner Schwegler: Wielki atlas drzew i krzewów. Oficyna Wyd. „Delta W-Z”. ISBN 978-83-7175-627-6.
- ↑ a b c Johnson Owen, Dawid More: Drzewa. Multico Oficyna Wydawnicza. ISBN 978-83-7073-643-9.
Identyfikatory zewnętrzne:
- EoL: 1061705
- EUNIS: 150651
- GBIF: 5284682
- identyfikator iNaturalist: 136150
- IPNI: 676705-1
- ITIS: 183406
- NCBI: 93692
- Plant Finder: 285042
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2707327
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:676705-1
- Tela Botanica: 14941
- identyfikator Tropicos: 24900697
- USDA PLANTS: CELI6
- CoL: S24H