Cretoprocirrus
Cretoprocirrus – wymarły rodzaj chrząszczy z rodziny kusakowatych i podrodziny żarlinków. Obejmuje tylko jeden opisany gatunek, C. trichotos. Żył w kredzie na terenie współczesnej Mjanmy.
| Cretoprocirrus | |
| Jenkins Shaw et Żyła, 2020 | |
| Okres istnienia: kreda późna | |
 Widok od góry | |
 Widok od spodu | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Podplemię | |
| Rodzaj |
Cretoprocirrus |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Cretoprocirrus trichotos Mnguni, McKay et Badenhorst, 2022 | |
Taksonomia
edytujKladogram Procirrina wg Shawa i innych (2022)[1]
|
Rodzaj i gatunek typowy opisane zostały po raz pierwszy w 2020 roku przez Josha Jenkinsa Shawa i Dagmarę Żyłę na łamach „Insects” w publikacji współautorstwa Bai Minga i Wang Bo. Opisu dokonano na podstawie inkluzji w bursztynie birmańskim, odnalezionej w dolinie Hukawng, w okolicy Noije Bum w gminie Tanai i dystrykcie Myitkyina na terenie birmańskiego stanu Kaczin. Skamieniałość datowana jest na wczesny cenoman. Nazwa rodzajowa to połączenie słowa cretaceous („kredowy”) z nazwą typowego dla plemienia rodzaju Procirrus. Epitet gatunkowy pochodzi od greckiego τριχωτóς (trichotós) i oznacza „włochaty”[1].
Cretoprocirrus jest jedynym znanym mezozoicznym przedstawicielem podplemienia Procirrina i jednym z dwóch, obok Afrinophilina, mezozoicznych przedstawicieli plemienia Pinophilini[1][2]. Według wyników morfologicznej analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez autorów publikacji z opisem znajduje się on wśród Procirrina w nierozwikłanej politomii z rodzajem Stylokyrtus i dwoma innymi kladami[1].
Morfologia
edytuj
Chrząszcz o mocno wydłużonym ciele długości około 13 mm i szerokości 1,8 mm. Głowa miała poprzeczne i wyłupiaste oczy, długie szczecinki na skroniach, jedenastoczłonowe czułki z pędzlem kolcowatych szczecin na szczycie, poprzeczną i pośrodku wykrojoną wargę górną, krzyżujące się żuwaczki, głaszczki szczękowe o rozszerzonym wierzchołkowo członie trzecim i toporowatym członie czwartym, trójczłonowe głaszczki wargowe. Przedplecze było wyraźnie dłuższe niż szerokie, po bokach porośnięte szczecinkami gęstymi i sterczącymi, a na dysku szczecinkami drobnymi. Tarczka była mocno wgłębiona. Wydłużone i słabo zwężające się ku tyłowi pokrywy miały bezładnie punktowaną, po bokach gęsto porośniętą szczecinkami powierzchnię i wcięcie pośrodku krawędzi tylnej. Poprzeczne żeberko przedpiersia było pośrodku zaostrzone. Odnóża miały gęsto porośnięte sterczącymi szczecinkami biodra, uda i golenie oraz pięcioczłonowe stopy. W przedniej i środkowej parze uda i golenie były zbliżonej długości. Przednią parę cechowały nerkowate krętarze. Tylna para wyróżniała się na tle podplemienia nierozszerzonymi goleniami z zewnętrznymi grzebieniami. Walcowaty odwłok gęsto obrastały sterczące szczecinki, miejscami długością niemal dorównujące długości tergitu. Największą szerokość osiągał na wysokości siódmego segmentu[1].
Paleoekologia
edytujSiedliskiem tego owada były gorące i wilgotne tropikalne lasy deszczowe o bujnej roślinności. Zdominowane były przez araukariowate, zwłaszcza z rodzaju agatis, ale występowały tu też sekwoje, metasekwoje, sosny, cedry i cyprysy. Piętro podszytu tworzyły głównie paprocie i widłaki właściwe. Pory roku determinowane były głównie przez opady[3]. Lasy te rosły nad brzegami rzek, jezior, lagun czy estuariów, o czym świadczy udział fauny słodkowodnej[4]. Nie były odległe od wybrzeży morskich, jako że w bursztynie birmańskim czasem spotkać można organizmy słonowodne, a zwłaszcza ślady ich działalności[5][6]. Biota lasów cechowała się dużą bioróżnorodnością; do 2022 roku stwierdzono w burmicie około 2390 gatunków, 1575 rodzajów i 689 rodzin organizmów lądowych i słodkowodnych, w tym ponad 2240 gatunków, 1445 rodzajów, 612 rodzin, 66 rzędów i 8 gromad stawonogów[7]. Faunę kusakowatych reprezentuje ponad 40 opisanych gatunków[1], przy czym same żarlinki oprócz C. trichotos reprezentowane są Diminudon kachinensis i Diminudon schomannae[8][2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Josh Jenkins Shaw, Bo Wang, Ming Bai, Dagmara Żyła. The Oldest Representative of the Rove Beetle Tribe Pinophilini (Coleoptera: Staphylinidae: Paederinae), from Upper Cretaceous Burmese Amber. „Insects”. 11 (174), s. 1–12, 2020. DOI: 10.3390/insects11030174.
- ↑ a b Sandiso Mnguni, Ian McKay, Shaw Badenhorst. Afrinophilina orapa: a new genus and species of Paederinae (Coleoptera: Staphylinidae) from Cretaceous lacustrine deposits at Orapa Diamond Mine, Botswana. „Authorea”. 1, 2022. DOI: 10.22541/au.167195421.11188098/v1.
- ↑ George Poinar, Roberta Poinar: What Bugged the Dinosaurs?: Insects, Disease, and Death in the Cretaceous. Princeton University Press, 2008, s. 17–36. ISBN 978-0691124315.
- ↑ Ivan N. Bolotov, Olga V. Aksenova, Ilya V. Vikhrev, Ekaterina S. Konopleva, Yulia E. Chapurina, Alexander V. Kondakov,. A new fossil piddock (Bivalvia: Pholadidae) may indicate estuarine to freshwater environments near Cretaceous amber-producing forests in Myanmar. „Scientific Reports”. 11 (1), 2021. DOI: 10.1038/s41598-021-86241-y. ISSN 2045-2322.
- ↑ Mao, Y.; Liang, K.; Su, Y.; Li, J.; Rao, X.; Zhang, H.; Xia, F.; Fu, Y.; Cai, C.; Huang, D.. Various amberground marine animals on Burmese amber with discussions on its age. „Palaeoentomology”. 1 (1), 2018. DOI: 10.11646/palaeoentomology.1.1.11.. ISSN 2624-2834.
- ↑ Yu, T.; Kelly, R.; Mu, L; Ross, A.; Kennedy, J.; Broly, P.; Xia, F.; Zhang, H.; Wang, B.; Dilcher, D.. An ammonite trapped in Burmese amber. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 116 (23), s. 11345–11350, 2019. DOI: 10.1073/pnas.1821292116. ISSN 0027-8424.
- ↑ Andrew J. Ross: Burmese (Myanmar) amber taxa, on-line supplement v.2022.1. 14-10-2022. [dostęp 2023-09-16].
- ↑ D. Żyła, S. Yamamoto, J. Jenkins Shaw. Total‐evidence approach reveals an extinct lineage of Paederinae rove beetles from Cretaceous Burmese amber. „Palaeontology”. 62 (6), s. 935-949, 2019.