Wikipedia

Torbik bambusowy

gatunek ssaka
(Przekierowano z Dromiciops gliroides)
To jest wersja przejrzana, która została oznaczona 27 paź 2024. Na przejrzenie oczekują zmiany w szablonach lub plikach, które są zawarte na tej stronie.

Torbik bambusowy[9], beztorbik bambusowy[10] (Dromiciops gliroides) – gatunek południowoamerykańskiego ssaka z rodziny torbikowatych (Microbiotheriidae).

Torbik bambusowy
Dromiciops gliroides
O. Thomas, 1894[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Nadgromada

żuchwowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Nadrząd

torbacze

Rząd

torbikowce

Rodzina

torbikowate

Rodzaj

torbik

Gatunek

torbik bambusowy

Synonimy
Podgatunki
  • D. g. gliroides O. Thomas, 1894
  • D. g. mondaca D’Elía, Hurtado & D’Anatro, 2016
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia

edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1893 roku chilijski botanik i zoolog Federico Philippi, nadając mu nazwę Didelphys australis[6], jednak nazwa ta okazała się młodszym homonimem nazwy Didelphys australis, którą utworzył w 1809 roku niemiecki paleontolog, zoolog i botanik Georg August Goldfuss (obecnie nazwa ta jest młodszym synonimem Pseudocheirus peregrinus). W 1894 roku angielski zoolog Oldfield Thomas opisał nowe zwierzę, nadając mu nazwę Dromiciops gliroides[1], która to nazwa obowiązuje obecnie (2023)[11][12][13]. Miejsce typowe to Huite, w pobliżu Ancud (41°52′S 73°50′W/-41,866667 -73,833333), północno-wschodnia część wyspy Chiloé, Chile[13][12][11][14]. Holotyp to skóra i czaszka dorosłego samca o sygnatorze BMNH 92.5.9.3 z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; odłowiony 20 maja 1868 roku przez szkockiego przyrodnika Roberta Olivera Cunninghama[14]. Podgatunek mondaca opisał w 2016 roku urugwajsko-peruwiański zespół zoologów (Urugwajczycy Guillermo D’Elía i Alejandro D’Anatro oraz Peruwianka Natalí Hurtado) jako odrębny gatunek i nadając mu nazwę Dromiciops mondaca[7]. Miejsce typowe to Fundo San Martín, Comuna de Mariquina (39°39′S 73°12′W/-39,650000 -73,193333), region Los Ríos, Chile[7]. Holotyp to skóra i czaszka dorosłego samca o sygnaturze UACH 690 z kolekcji Universidad Austral de Chile; odłowiony 26 września 1979 przez Pedro Muñoza[7].

Ostatnie prace molekularne i morfologiczne zidentyfikowały trzy klady w obrębie Dromiciops, którym nadano nazwy gliroides, bozinovici i mondaca[15]; od 2016 roku kiedy opisano taksony bozinovici i mondaca, przeprowadzono liczne badania, zarówno wspierające, jak i sprzeciwiające się uznaniu tych trzech gatunków na podstawie różnych linii dowodów[16][17][18][19]; analiza z 2022 roku, oparta na danych sekwencji genomowej, sugerowała model dwóch gatunków, traktując bozinovici i gliroides jako gatunki, a mondaca jako podgatunek gliroides[20]; w takim ujęciu D. gliroides dzielony jest na dwa podgatunki[20], chociaż systematyka w obrębie Dromiciops wciąż podlega znacznym zmianom[11].

Ewolucja

edytuj

Gatunek określa się jako żywą skamieniałość[21]. Badania wykazały, że torbik bambusowy jest bliżej spokrewniony z torbaczami australijskimi (Australidelphia) niż amerykańskimi (Ameridelphia). Jego pojawienie się na kontynencie Ameryki Południowej nie zostało bezsprzecznie wyjaśnione. Po odkryciu w Australii skamieniałości Djarthia murgonensis, który mógł być najprymitywniejszym przedstawicielem Australidelphia, najbardziej prawdopodobne wydawało się, że ta linia pochodzi z Australii, a przodkowie torbika trafili do Ameryki Południowej przez Antarktydę z Australii[22]. Badania oparte na insercji retropozonów (przy której nie powinny występować homoplazje), przeprowadzone w 2010, wskazują jednak, że najbardziej bazalne klady torbaczy, Didelphimorphia (dydelfokształtne), Paucituberculata (skąpoguzkowce) i Microbiotheria (torbikowce), żyją w Ameryce Południowej, więc prawdopodobne jest też, że przodkowie innych torbaczy mogli trafić do Australii w wyniku jednej migracji[23].

Etymologia

edytuj
  • Dromiciops: rodzaj Dromicia J.A. Gray, 1841 (pałaneczka); gr. ωψ ōps, ωπος ōpos ‘wygląd, oblicze’[24].
  • gliroides: łac. glis, gliris ‘koszatka’[25]; -οιδης -oidēs ‘przypominający’[26].
  • mondaca: Fredy Celedonio Mondaca, pracownik Instituto de Ciencias Ambientales y Evolutivas w Universidad Austral de Chile[27].

Zasięg występowania

edytuj

Torbik bambusowy występuje w gęstych, górskich lasach, zamieszkując w zależności od podgatunku[28]:

Morfologia

edytuj

Zwierzę to nie należy do dużych torbaczy. Wielkością ciała dorównuje myszy[29]. Długość ciała (bez ogona) 8,3–13 cm, długość ogona 9–13,2 cm; masa ciała 16–32 g[30], maksymalnie 50 g[29] (podgatunek nominatywny); długość ciała (bez ogona) około 20 cm, długość ogona około 11 cm; masa ciała około 15 g (podgatunek mondaca)[28].

Jego ciało pokrywa krótkie, jedwabiste futro, od grzbietu w odcieniu szarego brązu, od strony brzusznej białawe, czerwonobrązowe na torbie samicy[29].

Zwierzę cechuje się niewielkimi uszami, zaokrąglonymi w kształcie. Zwraca uwagę powiększona część słuchowa kości skroniowej. Występuje 50 zębów, siekacze górne i dolne kły przybierają kształt szpatułki. Na brzuchu samicy występuje torba (marsupium), a także 4 sutki. W obrębie ręki zwraca uwagę przeciwstawny kciuk, któremu w stopie odpowiada przeciwstawny paluch. Ogon torbik bambusowy wykorzystuje jako magazyn tłuszczu[29].

Tryb życia i pożywienie

edytuj

Jest to zwierzę nocne, wiodące samotny nadrzewny tryb życia, relacje społeczne nawiązuje tylko podczas rozrodu. Na wysokości 1–2 m nad ziemią sporządza sobie gniazdo z mchu i liści. W razie spadku temperatury poniżej 4 °C popada w odrętwienie, które może trwać do 2 miesięcy. Jest ono głębokie, ale nie musi koniecznie występować. W jego trakcie serce torbika zwalnia z około 230 do 30 uderzeń na minutę[31]. Temperatura ciała zwierzęcia waha się też w ciągu dnia, a jeszcze bardziej nocą[21]. Zasiedla lasy waldiwijskie, czyli umiarkowane lasy deszczowe, w których podszyciu występuje bambus[29][30].

Torbik bambusowy jest wszystkożerny. Spożywa głównie owady (najczęściej chrząszcze, świerszcze, motyle w stadium poczwarki), owoce czy nasiona, niekiedy jaja i pisklęta niewielkich ptaków[29]. Co jest rzadkie wśród torbaczy, torbik prawdopodobnie odgrywa istotną rolę w rozsiewaniu nasion. Badania przeprowadzone w niewoli wykazały, że przepuszczenie nasion przez układ pokarmowy torbika sprzyjało kiełkowaniu. Może to wiązać się z ubogą owocożerną ornitofauną lasów zamieszkiwanych przez torbacza[32].

Rozmnażanie

edytuj

Samica torbika bambusowego wydaje na świat jeden miot rocznie. Liczy on od dwóch do czterech młodych. Po krótkiej ciąży młode przedostają się do torby, w której przebywają kolejne dwa miesiące. W sumie opieka na młodymi po porodzie może rozciągnąć się na cztery miesiące i jest najdłuższa wśród dzisiejszych torbaczy Ameryki Południowej. Samiec tymczasem nie bierze udziału w wychowywaniu potomstwa[33].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Miejsce typowe: Valdivia, w pobliżu Unión (40°17′S 73°05′W/-40,283333 -73,083333), Chile[2]; holotyp: skóra i znajdująca się w jej wnętrzu czaszka dorosłego osobnika (Museo Nacional de Historia Natural)[3][4]; etymologia: łac. australis ‘południowy’, od auster, austri ‘południe’[5].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b O. Thomas. On Micoureus griseus, Desm., with the Description of a new Genus and Species of Didelphyidae. „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth series. 14 (81), s. 187, 1894. (ang.). 
  2. ↑ Hershkovitz 1999 ↓, s. 26.
  3. ↑ W.H. Osgood. The mammals of Chile. „Publication. Field Museum of Natural History”. Zoological Series. 30, s. 49, 1943. (ang.). 
  4. ↑ L.G. Marshall. Systematics of the South American marsupial family Microbiotheriidae. „Fieldiana Geology”. 10, s. 37, 1982. (ang.). 
  5. ↑ australis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-23] (ang.).
  6. ↑ a b F. Philippi. Ein neues Beutelthier Chiles. „Verhandlungen Deutsches Wissenschaft Verein zu Santiago de Chile”. 5, s. 318, 1893. (niem.). 
  7. ↑ a b c d D’Elía, Hurtado i D’Anatro 2016 ↓, s. 1144.
  8. ↑ G.M. Martin, D. Flores, P. Teta, Dromiciops gliroides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.1 [dostęp 2015-06-27] (ang.).
  9. ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 6. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  10. ↑ Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 70. ISBN 83-01-14344-4.
  11. ↑ a b c N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Dromiciops gliroides O. Thomas, 1894. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-23]. (ang.).
  12. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 56. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  13. ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Dromiciops gliroides. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-07-23].
  14. ↑ a b Hershkovitz 1999 ↓, s. 28.
  15. ↑ D’Elía, Hurtado i D’Anatro 2016 ↓, s. 1136–1152.
  16. ↑ A. Valladares-Gómez, J.L. Celis-Diez, R.E. Palma & G.S. Manríquez. Cranial morphological variation of Dromiciops gliroides (Microbiotheria) along its geographical distribution in south-central Chile: a three-dimensional analysis. „Mammalian Biology”. 87 (1), s. 107–117, 2017. DOI: 10.1016/j.mambio.2017.07.003. (ang.). 
  17. ↑ G.M. Martin. Variability and variation in Dromiciops Thomas, 1894 (Marsupialia, Microbiotheria, Microbiotheriidae). „Journal of Mammalogy”. 99 (1), s. 159–173, 2018. DOI: 10.1093/jmammal/gyx175. (ang.). 
  18. ↑ E.Y. Suárez-Villota, C.A. Quercia, J.J. Nuñez, M.H. Gallardo, C.M. Himes & G.J. Kenagy. Monotypic status of the South American relictual marsupial Dromiciops gliroides (Microbiotheria). „Journal of Mammalogy”. 99 (4), s. 803–812, 2018. DOI: 10.1093/jmammal/gyy073. (ang.). 
  19. ↑ A. Valladares-Gómez, J.L. Celis-Diez, C. Sepúlveda-Rodríguez, O. Inostroza-Michael, C.E Hernández & R.E. Palma. Genetic Diversity, Population Structure, and Migration Scenarios of the Marsupial “Monito del Monte” in South-Central Chile. „Journal of Heredity”. 110 (6), s. 651–661, 2019. DOI: 10.1093/jhered/esz049. (ang.). 
  20. ↑ a b J.F. Quintero-Galvis, P. Saenz-Agudelo, G.C. Amico, S. Vazquez, A.B. Shafer & R.F. Nespolo. Genomic diversity and demographic history of the Dromiciops genus (Marsupialia: Microbiotheriidae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 168, s. 107405, 2022. DOI: 10.1016/j.ympev.2022.107405. (ang.). 
  21. ↑ a b Francisco Bozinovic, Gricelda Ruiz, Mario Rosenmann, Energetics and torpor of a South American “living fossil”, the microbiotheriid Dromiciops gliroides, „Journal of Comparative Physiology B”, 174 (4), 2004, s. 293–297, DOI: 10.1007/s00360-004-0414-8 [zarchiwizowane z adresu 2021-07-19] (ang.).
  22. ↑ Robin M.D. Beck, Godthelp, Henk; Weisbecker, Vera; Archer, Michael; Hand, Suzanne J.. Australia's Oldest Marsupial Fossils and their Biogeographical Implications. „PLoS ONE”. 3 (3), s. e1858, 2008-03-26. Public Library of Science. DOI: 10.1371/journal.pone.0001858. PMID: 18365013. (ang.). 
  23. ↑ M.A. Nilsson, Churakov, G.; Sommer, M.; Van Tran, N.; Zemann, A.; Brosius, J.; Schmitz, J.. Tracking Marsupial Evolution Using Archaic Genomic Retroposon Insertions. „PLoS Biology”. 8 (7), s. e1000436, 2010-07-27. Public Library of Science. DOI: 10.1371/journal.pbio.1000436. PMID: 20668664. (ang.). 
  24. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 245, 1904. (ang.). 
  25. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 97.
  26. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 152.
  27. ↑ D’Elía, Hurtado i D’Anatro 2016 ↓, s. 1147.
  28. ↑ a b Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 42. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  29. ↑ a b c d e f Błaszak 2020 ↓, s. 77.
  30. ↑ a b E. Palma & A. Valladares-Gómez: Family Microbiotheriidae (Monito del Monte). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 207–208. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  31. ↑ Błaszak 2020 ↓, s. 78.
  32. ↑ Guillermo C. Amico, Mariano A. Rodrıguez-Cabal, Marcelo A. Aizen, The potential key seed-dispersing role of the arboreal marsupial Dromiciops gliroides, „Acta oecologica”, 35, Elsevier, 2009, s. 8–13 (ang.).
  33. ↑ Błaszak 2020 ↓, s. 77–78.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Torbik_bambusowy&oldid=75062661”