Dywizjon 315
315 Dywizjon Myśliwski „Dębliński” – dywizjon lotnictwa myśliwskiego Polskich Sił Powietrznych.
| |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Święto | |
| Rodowód |
Eskadra 112 |
| Organizacja | |
| Numer |
PK |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Formacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość |
styczeń 1941 – październik 1943 – Fighter Command; |
_Squadron;_in_the_background_a_Bristol_Blenheim_M_H9179.jpg)
Formowanie i walki
edytuj- Dywizjon został sformowany 8 stycznia 1941 na lotnisku w Acklington. Personel pochodził przeważnie z Centrum Wyszkolenia Lotnictwa w Dęblinie. Dywizjon został wyposażony w samoloty typu Hawker „Hurricane” Mk-I.
- Gotowość bojową dywizjon osiągnął 13 marca 1941. W tym dniu został przeniesiony na lotnisko w Speke. Tam przystąpił do pełnienia dyżurów bojowych i osłony konwojów morskich na Morzu Irlandzkim[2].
- 27 marca, w czasie wykonywania zadań zderzyli się por. pil. Władysław Szulkowski i sierż. pil. Edward Paterek. Obaj piloci zginęli. Z lotu nad morzem nie wrócił do bazy ppor. pil. Tadeusz Hojden, a por. pil. Kazimierz Woliński zmuszony był do wodowania. Tego ostatniego uratowano.
- 14 lipca dywizjon został przeniesiony na lotnisko w Northolt. Tam otrzymał samoloty typu Supermarine „Spitfire” Mk-II i wszedł w skład 1 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego.
- Zmienił się też charakter zadań. Dywizjon zaczął odbywać loty ofensywne nad Francję i Belgię.
- 9 sierpnia, w dwóch kolejnych lotach zaczepnych, nad Francją stoczono walki z niemieckimi myśliwcami. Piloci dywizjonu 315 zestrzelili na pewno dwa, prawdopodobnie trzy i uszkodzili trzy Me-109. W walkach zginęli ppor. pil. Jerzy Czerniak i sierż. pil. Andrzej Niewiara.
- 14 sierpnia, w czasie lotu ofensywnego nad St. Omer doszło do walki z około 30 Messerschmittami. Piloci dywizjonu zestrzelili na pewno siedem, prawdopodobnie jednego i jednego Me-109 uszkodzili. Strat nie poniesiono. 1 września przydzielono dywizjonowi samoloty typu Supermarine Spitfire Mk-VB. W tym okresie dosyć często dochodziło do walk z niemieckimi myśliwcami.
- 21 września został zestrzelony nad Francją i dostał się do niewoli dowódca dywizjonu mjr pil. Stanisław Pietraszkiewicz.
- 8 listopada kolejny dowódca dywizjonu, mjr. pil. Władysław Szcześniewski także dostał się do niewoli[3].
- 1 kwietnia 1942 dywizjon został przeniesiony na odpoczynek na lotnisko w Woodvale. Na lotnisko w Northolt wrócił dopiero 5 września. Tam wszedł z powrotem w skład 1 Skrzydła Myśliwskiego i rozpoczął loty ofensywne poza Kanał La Manche.
- Z początkiem października otrzymał bardziej nowoczesne samoloty typu Supermarine Spitfire Mk-IX[4].
- 2 czerwca 1943 dywizjon przeniesiono na lotnisko w Hutton Cranswiok, a już 6 lipca przeszedł na lotnisko Ballyhalbert w Irlandii Północnej. Stąd osłaniał konwoje na Morzu Irlandzkim oraz pełnił dyżury bojowe. Piloci latali wtedy na samolotach typu Spitfire Mk-V.
- 13 września dywizjon został przeniesiony na lotnisko w Heston i włączony w skład polskiego 133 Skrzydła Myśliwskiego w 18 Sektorze 84 Grupy Myśliwskiej 2 TAF z przeznaczeniem do działań na kontynencie europejskim.
- 15 sierpnia jednostkę wizytował Naczelny Wódz PSZ gen. Kazimierz Sosnkowski[5].
- W miesiącach jesienno-zimowych dywizjon szkolił się w zadaniach współpracy z wojskiem lądowym. Brał udział w licznych ćwiczeniach, ale i latał w osłonie bombowców, które to bombardowały wyrzutnie „V-1” oraz węzły kolejowe we Francji i Belgii[4].
- 26 marca 1944 dywizjon otrzymał samoloty typu North American Mustang Mk-III, a 1 kwietnia przeniósł się na lotnisko polowe w Coolham. Lotnisko miało trawiasty pas startowy wyłożony stalową siatką, a samoloty były maskowane pod drzewami i przykrywane sztucznymi siatkami maskującymi.
- 6 czerwca dywizjon osłaniał wojska inwazyjne lądujące na plażach Normandii. Osłaniał też amerykańskie dywizje powietrznodesantowe w rejonie na północ od ujścia Vire, u nasady półwyspu Cotentin.
- 7 czerwca, w rejonie na zachód od Paryża, aż czterokrotnie napotkano niemieckie myśliwce. Piloci dywizjonu zestrzelili na pewno pięć Me-109 nie ponosząc strat.
- 12 czerwca, na południu od Caen, klucz dywizjonu zaskoczył siedem FW-190 i cztery z nich zestrzelił.
- 13 czerwca pewne zwycięstwo odniósł por. pil. Stefankiewicz, który zestrzelił jednego FW-190.
- 22 czerwca por. Stefankiewicz został zestrzelony przez niemiecką obronę przeciwlotniczą. Pilot zginął w nurtach Kanału.
- W tym też dniu zestrzelony został przez niemiecką artylerię i przymusowo wylądował w błotnistym terenie koło Cherbourga w/o Tadeusz Tamowicz. Dowódca dywizjonu kpt. Horbaczewski zaryzykował lądowanie na nie wykończonym jeszcze lotnisku amerykańskim, potem odszukał pilota, przetransportował na lotnisko i przewiózł cało do Anglii[6].
- 24 czerwca dywizjon napotkał niemiecką formację FW-190. W czasie walki piloci zestrzelili na pewno trzy samoloty i trzy uszkodzili. Zginął chor. Adamiak[7].
- W związku z nasilaniem się niemieckiego ataku bomb latających „V-1” na Londyn, 133 Skrzydło zostało wycofane z 2 TAF i skierowane do Air Defence of Great Britain – ADGB, a 315 dywizjon przeszedł na lotnisko w Brenzett. W sumie piloci dywizjonu zestrzelili 53 sztuki Fieseler Fi 103.
- W tym okresie wykonywano też loty na korzyść wojsk walczących na kontynencie. Dywizjon osłaniał wyprawy bombowe i zwalczał nieprzyjacielskie cele naziemne zarówno bombami, jak i z broni pokładowej.
- 30 lipca osłaniał wyprawę 48 „Beaufighterów” lecących do Norwegii. W odległości około 50 kilometrów od fiordów piloci zauważyli i zaskoczyli szyk niemieckich myśliwców Me-109 i FW-190. Po krótkiej walce zestrzelono sześć Me-109 i jednego FW-190 bez strat własnych. Jeden z pilotów napotkał nad brzegiem jeszcze jednego Me-110, zaatakował go i zestrzelił. Tego dnia konto zestrzałów dywizjonu wzrosło o osiem pewnych zwycięstw[7].
- 18 sierpnia dywizjon w pełnym składzie 12 „Mustangów” wystartował na samodzielne wymiatanie i ostrzeliwanie celów naziemnych po trasie: Dungeness – Le Touąuet – Cormeilles – Romilly, a w drodze powrotnej do Anglii atakowanie celów naziemnych. W rejonie Beauvais piloci zauważyli trzy grupy samolotów po około 20 FW-190.
- Wykorzystując zaskoczenie, polscy piloci zestrzelili na pewno 16 FW-190, prawdopodobnie 1 i uszkodzili 3. Kiedy piloci zawracali do Anglii, w nieznanych okolicznościach zginął dowódca dywizjonu kpt. pil. Eugeniusz Horbaczewski. Za tę zwycięską walkę Naczelny Wódz PSZ gen. broni Kazimierz Sosnkowski nadał pośmiertnie kpt. pil. Eugeniuszowi Horbaczewskiemu Złoty Krzyż Virtuti Militari, a władze angielskie nadały mu Distinguished Service Order[8].
- W październiku dywizjon został przesunięty na lotnisko w Andrews Field, a potem na lotnisko w Peterhead w Szkocji i latał w osłonie „Beaufighterów”[9].
- 7 grudnia, dywizjon osłaniał wyprawę „Beaufighterów” udającej się w rejon norweskiego portu Trondheim. Stoczono tam walkę z 15 Me-109 i FW-190. Zniszczono na pewno 6 samolotów. Zginął por. pil. Andrzej Czerwiński.
- 16 stycznia 1945 dywizjon został przeniesiony na lotnisko w Andrews Field, na południe Anglii. Tu wszedł w skład 133 Skrzydła i od tego czasu ubezpieczał wyprawy bombowe nad Niemcy oraz zwalczał cele naziemne na terenie Holandii i Niemiec.
- 25 kwietnia dywizjon wykonał swój ostatni lot bojowy uczestnicząc w osłonie 255 „Lancasterów”, które zbombardowały siedzibę Hitlera w Berchtesgaden.
- 315 Dywizjon Myśliwski „Dębliński” został rozwiązany 6 grudnia 1946[10].
Żołnierze dywizjonu
edytuj| Dowódcy dywizjonu | ||
| Dowódcy polscy[10] | ||
| Stopień | Imię i nazwisko | Okres |
|---|---|---|
| mjr | Stanisław Pietraszkiewicz | 21 I – 21 IX 1941 |
| kpt | Władysław Szczęśniewski | 21 IX – 8 XI 1941 |
| mjr | Stefan Janus | 8 XI – 6 V 1942 |
| mjr | Mieczysław Wiórkiewicz | 6 V – 25 IX 1942 |
| kpt. | Tadeusz Sawicz | 25 IX – 16 IV 1943 |
| kpt. | Jerzy Popławski | 16 IV – 15 II 1944 |
| kpt. | Eugeniusz Horbaczewski | 15 II – 18 VIII 1944 |
| kpt. | Tadeusz Andersz | 18 VIII – 6 IV1945 |
| kpt. | Władysław Potocki | 6 IV – II 1946 |
| kpt. | Jan Siekierski | II – 6 XII 1946 |
| Dowódcy brytyjscy[2] | ||
| s/ldr | H. D. Cooke | |
- Piloci
- Michał Cwynar
- Jakub Bargiełowski
- Stanisław Blok
- Marian Jankiewicz
- Henryk Pietrzak
- Bogdan Śmidowicz
- Francis „Gabby” Gabreski – „gościnnie” w okresie XI 1942-II 1943; wykonał 20 lotów bojowych
Samoloty dywizjonu
edytujEtat dywizjonu przewidywał 12 samolotów. Były to[11]:
- Hawker Hurricane Mk-I – od lutego 1941
- Supermarine Spitfire Mk-IIA i IIB – od 15 lipca 1941
- Supermarine Spitfire Mk-VA, VB i VC – od 1 grudnia 1941
- Supermarine Spitfire Mk-IXC i Mk-IXB – od 1 października 1942
- Supermarine Spitfire Mk-VB – od 1 czerwca 1943
- North American Mustang Mk-III – 26 marca 1944
Lotniska bazowania
edytuj
| Lotniska bazowania[12] | ||||
| Lotnisko | Okres | Lotnisko | Okres | |
|---|---|---|---|---|
| Acklington | 8 I – 13 III 1941 | Coolham | 1 IV – 22 VI 1944 | |
| Speke | 13 III – 14 VII 1941 | Homsley South | 22 VI – 26 VI 1944 | |
| Northolt | 14 VII – 1 IV 1942 | Ford | 26 VI – 10 VII 1944 | |
| Woodvale | 1 IV – 5 IX 1942 | Brenzett | 10 VII – 10 X 1944 | |
| Northolt | 5 IX – 2 VI 1943 | Andrews Field | 10 X – 30 X 1944 | |
| Hutton Cranswick | 2 VI – 6 VII 1943 | Peterhead | 30 X – 16 I 1945 | |
| Ballyhalbert | 6 VII – 13 IX 1943 | Andrews Field | 16 I – 10 VIII 1945 | |
| Heston | 13 IX – 1 IV 1944 | Coltishall | 10 VIII – | |
Symbole dywizjonu
edytuj- Odznaka dywizjonu
Za odznakę dywizjonu przyjęto odznakę 112 eskadry myśliwskiej[2]. Zatwierdzona została w Dzienniku Rozkazów Naczelnego Wodza nr 4 z 10 października 1943. Na tarczy w kształcie trójkąta, pokrytej białą emalią, widnieje wizerunek czarno emaliowanego walczącego koguta. Łapy i kontury srebrne, grzebień i korale z czerwonej emalii. W prawym górnym rogu srebrny numer 315.
Odznaka jednoczęściowa wykonana w białym metalu, emaliowana, na rewersie nazwa firmy JR GAUNT LONDON i numer nadania. Wymiary: 23x20 mm, Wykonanie: Firma Gaunt and Son – London[13].
Wersje[14]:
- drobne różnice w rysunku koguta
- wykonana w tombaku, numerowana na rewersie, obok podkładka
- bez numeru i nazwy firmy
- Święto dywizjonu – obchodzono 14 sierpnia na pamiątkę wielkiego zwycięstwa odniesionego nad myśliwcami niemieckimi w 1941[2]
- Szalik – do stroju lotniczego piloci nosili szaliki jedwabne koloru niebieskiego[2].
- Znaki rozpoznawcze – znakami rozpoznawczymi dywizjonu były litery PK namalowane po obu stronach kadłuba samolotów[2].
Zobacz też
edytuj- Virginia Cherrill – „matka chrzestna” Dywizjonu 315
Przypisy
edytuj- ↑ Koliński 1978 ↓, s. 186–188.
- ↑ a b c d e f Król 1982 ↓, s. 275.
- ↑ Król 1982 ↓, s. 276.
- ↑ a b Król 1982 ↓, s. 277.
- ↑ Notatka z odprawy. s. 53.
- ↑ Król 1982 ↓, s. 278.
- ↑ a b Król 1982 ↓, s. 279.
- ↑ Król 1982 ↓, s. 279–280.
- ↑ Król 1982 ↓, s. 280.
- ↑ a b Król 1982 ↓, s. 281.
- ↑ Król 1982 ↓, s. 282.
- ↑ Król 1982 ↓, s. 281–282.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 536.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 537.
Bibliografia
edytuj- Izydor Koliński: Regularne jednostki Wojska Polskiego (lotnictwo). Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek lotniczych. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. T. 9. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
- Wacław Król: Polskie dywizjony lotnicze w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06745-7.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-204-3299-2.