Edith Wilson
Edith Bolling Galt Wilson (ur. 15 października 1872 w Wytheville w Wirginii, zm. 28 grudnia 1961 w Waszyngtonie) – pierwsza dama Stanów Zjednoczonych w latach 1915–1921, żona 28. prezydenta USA Thomasa Woodrowa Wilsona.
 Edith Wilson pomiędzy rokiem 1915 a 1921 | |
| Data i miejsce urodzenia |
15 października 1872 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
28 grudnia 1961 |
| Pierwsza dama Stanów Zjednoczonych | |
| Okres |
od 18 grudnia 1915 |
| Poprzedniczka | |
| Następczyni | |
| |
| Odznaczenia | |
| |
Gdy prezydent doznał rozległego wylewu krwi do mózgu w październiku 1919 roku, Edith Wilson służyła za łącznika pomiędzy chorym prezydentem a jego gabinetem, decydując które z przedkładanych spraw faktycznie wymagają jego udziału. Z tego względu wiele źródeł uznaje ją za de facto pierwszą kobietę w historii nadzorującą władzę wykonawczą w USA i pierwszą damę, która przejęła na siebie część obowiązków prezydenta USA[1][2]. W roli tej trwała do końca drugiej kadencji męża w marcu 1921 roku.
Życiorys
edytujPochodziła z rodziny byłych właścicieli niewolniczych plantacji tytoniu[3], jej dziadek utracił swoją w czasie wojny secesyjnej[4]. Urodziła się 15 października 1872 r. w Wytheville jako córka Williama Holcombe'a i jego żony Sally White[5]. Jej ojciec był sędzią[6] wywodzącym się z wirginijskiej arystokracji[3]. Była siódmym z jedenaściorga dzieci[7] i w dziewiątym pokoleniu potomkiem Pocahontas[3][8]. Jako że jej rodzina utraciła większość dochodów podczas wojny, młoda Edith wychowywała się w ciasnym mieszkaniu położonym nad sklepem[3][6]. Początkowo nie uczęszczała do żadnej szkoły[4], dopiero w latach 1887–1888 uczyła się w Martha Washington College, ale porzuciła naukę po dwóch semestrach[6]. Następnie rok spędziła w domu[4]. W kolejnym roku szkolnym (1889–1890) uczęszczała do The Richmond Female Seminary[6], jednak nie mogła tam kontynuować edukacji, ponieważ szkoła została zamknięta[4].
Pierwszym mężem Edith był Norman Galt, którego rodzina prowadziła dobrze prosperujący sklep jubilerski w Waszyngtonie[3]. Poznała go w 1891 roku[4], podczas wizyty w Waszyngtonie u siostry[7], której mąż był jego kuzynem. Wyszła za mąż w pięć lat później. Para miała jedno dziecko (syna), które urodziło się w 1903 roku i zmarło po kilku dniach[4]. Norman Galt zmarł w 1908 roku[6], a Edith odziedziczyła rodzinny biznes[4]. W czasie trwania małżeństwa Edith przeszła zabieg usunięcia wyrostka robaczkowego, jednak z uwagi na niechęć do szpitali, operacji dokonano w domu[9].
Wdowa wynajęła menedżera do zarządzania sklepem, co przynosiło jej przez kolejne lata znaczny dochód. Dzięki zyskom ze sklepu stała się szybko postacią powszechnie znaną w mieście stołecznym. W tym okresie często podróżowała z siostrą i przyjaciółką Alice Gordon do Europy. O rękę Alice Gordon starał się w tym czasie Gary Grayson, który był lekarzem prezydenta Wilsona. To za jego sprawą Edith zaczęła bywać w Białym Domu i w marcu 1915 r. poznała Wilsona, który od niedawna był wdowcem[4].
Pierwszy raz Wilson oświadczył się jej na początku maja tego samego roku, jednak Edith nie zgodziła się na ślub, choć chciała kontynuować znajomość. Po zatopieniu parowca Lusitania w USA rozpoczęła się intensywna debata na temat tego, czy przystępować do wojny w Europie. Wilson włączył wówczas Edith do nieoficjalnego grona doradców i prowadził z nią długie rozmowy dotyczące kierunków prowadzenia polityki. To zaangażowanie w sprawy państwowe zacieśniło więź między nimi i przez całe lato Wilson używał spraw państwowych jako sposobu na przekonanie Edith do małżeństwa, w tym celu dzielił się z nią dokumentami państwowymi. Ostatecznie 29 czerwca tego roku Edith przyjęła oświadczyny[4].
Większość doradców odradzała Wilsonowi ponowny ślub, w szczególności zaś zawieranie go tuż przed zbliżającymi się wyborami, jednak ostatecznie 6 października Wilson osobiście spisał oświadczenie dla prasy, w którym informował o zaręczynach i planowanym ślubie oraz jednocześnie ogłosił swoje poparcie dla kwestii przyznania kobietom praw wyborczych[4]. 18 grudnia 1915 r. wyszła za mąż za Wilsona[6], sama uroczystość odbyła się w kameralnym gronie w jej domu w Waszyngtonie[4][6]. Ślubu udzielał pastor prezbiteriański (takiego wyznania był pan młody) i pastor episkopalny (takiego wyznania była panna młoda)[10].
Gdy Edith została pierwszą damą, pomagała prezydentowi w codziennych obowiązkach[11]. Przeglądała dokumenty państwowe, segregowała pocztę i brała udział w spotkaniach politycznych[11]. Kiedy w 1917 roku Stany Zjednoczone przystąpiły do I wojny światowej, Edith rozszerzyła swoją działalność jako pierwsza dama[12]. Osobiście szyła mundury dla żołnierzy, dochody z hodowli owiec przy Białym Domu przeznaczała na Czerwony Krzyż, a także uczestniczyła w spotkaniach wojskowych[12]. Ponadto, w grudniu 1918 roku, pojechała wraz z mężem na konferencję pokojową do Paryża[12]. Aby uzyskać poparcie dla ratyfikacji traktatu wersalskiego, Wilson udał się w podróż po kraju[13].
Gdy 2 października 1919 r. prezydent doznał rozległego wylewu krwi do mózgu, po którym miał sparaliżowaną lewą stronę ciała, Edith zataiła fakt choroby męża, utrzymując iż jest on tylko przemęczony. W czasie jego choroby i związanej z nią siedmiomiesięcznej nieobecności uczestniczyła w posiedzeniach rządu i przejmowała dokumenty adresowane do prezydenta[14], pozwalając członkom gabinetu na zajmowanie się pozostałymi kwestiami[6]. Z tego powodu pojawiły się podejrzenia, że pierwsza dama podejmuje polityczne decyzje i przejmuje kontrolę nad rządem[12]. Przez przeciwników politycznych Wilsona, była nazywana m.in.: „sekretnym prezydentem”, „panią prezydent”, „Pierwszym Mężem Stanów Zjednoczonych” lub „regentką”[15][7], niemniej jej aktywność i zakres władzy w tym okresie czyni ją jedną z najbardziej kontrowersyjnych pierwszych dam w historii USA[4].
Po powrocie do zdrowia, prezydent rozważał kandydowanie na trzecią kadencję, aby jeszcze raz spróbować przekonać Senat do ratyfikacji traktatu wersalskiego, jednak Edith sprzeciwiła się temu pomysłowi[15]. Pierwsza dama stanowczo sprzeciwiała się także przyznaniu nominacji Williamowi Gibbsowi McAdoo, ostatecznie kandydatem Partii Demokratycznej został James Cox[4].
Po zakończeniu kadencji Wilsona, para zamieszkała w rezydencji przy S Street w Waszyngtonie[4], a Edith opiekowała się mężem do jego śmierci w 1924 roku. Resztę życia poświęciła na troskę o spuściznę po mężu, decydowała także o udostępnianiu pozostałych po nim dokumentów, jako że wówczas tego typu zbiory nie były jeszcze uważane za własność publiczną[6]. W 1939 r. wydała wspomnienia z okresu wspólnego życia z mężem pt. My Memoir (pol. Mój pamiętnik)[4]. Sprawowała także bezpośredni nadzór nad produkcją filmu Wilson z 1944 roku[6] i ściśle współpracowała z Rayem Stannardem Bakerem przy ośmiotomowej biografii Wilsona. W późniejszych latach przekazała dom przy S Street na cele fundacji dbającej o dziedzictwo narodowe, zabiegała także o przekształcenie w zabytek domu rodzinnego Wilsona[4].
W okresie międzywojennym kilkakrotnie podróżowała do Europy, angażując się w wydarzenia związane z Ligą Narodów[6], m.in. w 1925 r. odwiedziła jej nową siedzibę i została przyjęta owacją[16]. Chociaż odmawiała zaangażowania w bieżącą działalność Partii Demokratycznej, była postrzegana jako potencjalny kandydat na wiceprezydenta w czasie wyborów w 1928 roku. Podczas tych wyborów jej aktywność ograniczyła się jednak do obecności na konwencji partyjnej i wygłoszenia przemówienia[6]. 8 grudnia 1941 roku[16] uczestniczyła jako gość w posiedzeniu Kongresu, na którym prezydent Franklin Roosevelt zwrócił się do parlamentu o wypowiedzenie wojny państwom Osi[6].
Utrzymywała także bliskie kontakty z kolejnymi pierwszymi damami, przede wszystkim z Grace Coolidge, Eleanor Roosevelt i Mamie Eisenhower[6].
Po raz ostatni Edith Wilson pojawiła się publicznie 20 stycznia 1961 r. na uroczystości zaprzysiężenia 35. prezydenta USA Johna F. Kennedy’ego[6], którego kampanię wspierała. W listopadzie 1961 r. przeszła infekcję płuc[4]. Rankiem 28 grudnia tego samego roku zmarła na serce. Później tego samego dnia – w dniu 105. rocznicy urodzin jej męża – miała otworzyć most jego imienia w Waszyngtonie[16].
Odznaczenia
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Brian Lamb, Richard Norton Smith, Douglas Brinkley, Carol Hellwig: Who's buried in Grant's tomb? a tour of presidential gravesites. Waszyngton: National Cable Satellite Corp, 1999, s. 119. ISBN 978-1-881-84607-9. (ang.).
- ↑ Dwight Young, Margaret Johnson: Dear First Lady: letters to the White House: from the collections of the Library of Congress & National Archives. Waszyngton: National Geographic, 2008, s. 91. ISBN 978-1-426-20087-8. (ang.).
- ↑ a b c d e A First Lady’s Princess Complex: Royalty, Racism & Edith Wilson’s Pocahontas Blood. firstladies.org. [dostęp 2024-06-30]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Lewis L. Gould: American first ladies : their lives and their legacy. Nowy Jork: Routledge, 2001, s. 237-244. ISBN 978-0-415-93021-5. (ang.).
- ↑ Pastusiak 2012 ↓, s. 348.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o First Lady Biography: Edith Wilson. firstladies.org. [dostęp 2024-06-30]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ a b c Edith Bolling Galt Wilson. Biały Dom. [dostęp 2024-06-30]. (ang.).
- ↑ The Genealogy of Edith Bolling Wilson. edithbollingwilson.org. [dostęp 2024-06-30]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ Pastusiak 2012 ↓, s. 351.
- ↑ Pastusiak 2012 ↓, s. 354.
- ↑ a b Pastusiak 2012 ↓, s. 355.
- ↑ a b c d Pastusiak 2012 ↓, s. 356.
- ↑ Pastusiak 2012 ↓, s. 357.
- ↑ Pastusiak 2012 ↓, s. 358.
- ↑ a b Pastusiak 2012 ↓, s. 359.
- ↑ a b c Ruth Ashby: Woodrow & Edith Wilson. Milwaukee: World Almanac Library, 2005, s. 41-42. ISBN 978-0-836-85759-7. (ang.).
- ↑ Odznaczenie pani Wilsonowej. „Gazeta Lwowska”. 19, s. 4, 24 stycznia 1932. Lwów. [dostęp 2024-06-30]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Longin Pastusiak: Panie Białego Domu. Toruń: Adam Marszałek, 2012. ISBN 978-83-7780-322-6. (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Edith Bolling Galt Wilson. Biały Dom. [dostęp 2024-06-30]. (ang.).