Golęczewo
Golęczewo (niem. Golenczewo, Golenhofen 1906-18) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie poznańskim, w gminie Suchy Las.
| wieś | |
 Golęczewo – detale architektoniczne zabytkowych budynków. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1370[2] |
| Strefa numeracyjna |
61 |
| Kod pocztowy |
62-001[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PZ |
| SIMC |
0595364 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu poznańskiego  | |
Położenie na mapie gminy Suchy Las  | |
 52°32′06″N 16°49′19″E/52,535000 16,821944[1]
| |
Historia
edytujOsada stała istniała w miejscu obecnej wsi najprawdopodobniej już we wczesnym średniowieczu (okres wczesnopiastowski), o czym świadczą znaleziska archeologiczne m.in. z lat 1983–1985, 1990–1991, 2009 i 2013. Osada zamieszkana była przez ludność słowiańską. Siedem stanowisk archeologicznych potwierdza na pewno istnienie tu wsi w X-XII wieku. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1313, kiedy to wymieniona została jako Golenzcowo w Kodeksie dyplomatycznym Wielkopolski (II 307). Nazwa ta pochodziła od nazwy osobowej Goleniec[4]. Wieś szlachecka Gołwiczewo położona była w 1580 roku w powiecie poznańskim województwa poznańskiego[5].
Golęczewo (623 ha) zostało wykupione z rąk polskich w październiku 1901 z zamiarem stworzenia tu tzw. wzorcowej wsi niemieckiej, zgodnej z założeniami Hakaty. Zapłacono za nie 530.000 ówczesnych marek. Wieś była zaniedbana, w związku z czym najpierw przeprowadzono prace przygotowawcze: melioracyjne, budowlane i wyposażeniowe. Do przyjęcia osadników zatwierdzono ją dopiero w 1903. Miała to być wieś ewangelicka, o dużym stopniu samowystarczalności – z kościołem, szkołą, salą gimnastyczną, łaźnią, pralnią, piekarnią, strażą pożarną i wodociągiem. Domy wybudowane w Golenhofen (ówczesna nazwa) były białe z aplikacjami czerwonymi i czarnymi (barwy pruskie). Obok zrealizowano stajnie i obory (2-4 konie i 8-10 krów). Zbudowano też salę modlitw i zebrań, mieszkanie dla nauczyciela, łaźnię z piekarnią i pralnią oraz izbą przechowywania sprzętu gaśniczego, a także zbiornik wodny z silnikiem wiatrowym, napędzającym wiejski wodociąg[6].
Życie społeczne gminy cechował konflikt między dwiema grupami osadników: z głębi Rzeszy i reemigrantami ze wschodu (ci pierwsi uważali się za element wartościowszy i byli preferowani przez administrację prowincjonalną przy obsadzie stanowisk w gminie). Mimo wysiłków państwowych wieś nie stała się wzorem dla ludności polskiej, a jej status majątkowy nie odbiegał od wsi polskich[6].
Do Golęczewa organizowano wycieczki dla dziennikarzy, parlamentarzystów i dygnitarzy różnego szczebla, celem demonstracji osiągnięć niemieckich kolonistów (m.in. 24 maja 1909, 6 czerwca 1910 i we wrześniu 1913)[6].
Pozostałością kolonizacji jest cmentarz ewangelicki przy ul. Dworcowej.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego.
Współczesność
edytujW Golęczewie znajduje się klub piłkarski GKS Golęczewo, remiza strażacka, szkoła i przedszkole. We wsi funkcjonuje także apteka. Dojazd z Poznania zapewniają autobusy podmiejskie linii 905 i 907 oraz pociągi osobowe w kierunku Piły – do przystanku Golęczewo[7]. Linie autobusowe przebiegające przez wieś obsługiwane przez ZKP kończą swój bieg na dworcu ulokowanym na osiedlu Sobieskiego w Poznaniu. Przez wieś przebiega Transwielkopolska Trasa Rowerowa[8].
Na zachód od wsi znajduje się Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Samicy Kierskiej.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 34476
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 322 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Andrzej Krzyszowski, Golęczewo i Suchy Las. Z problematyki lokacji wsi wielkopolskich, w: Archeologia dawnego osadnictwa Wielkopolski, Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich Oddział Wielkopolski, Poznań, 2018, s. 216-228, ISBN 978-83-65085-09-2
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska t. I, Warszawa 1883, s. 36.
- ↑ a b c Przemysław Hauser, Kolonista niemiecki na ziemiach polskich w XIX i XX wieku – mit i rzeczywistość, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, 1994, ss.6-7, ISBN 83-232-0665-1
- ↑ ZTM Poznań. [dostęp 2013-06-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-16)].
- ↑ Andrzej Kaleniewicz, Transwielkopolska Trasa Rowerowa, Atlas rowerowy, Poznań, Pietruska & Mierkiewicz, 2003, ISBN 83-89118-22-X
Linki zewnętrzne
edytuj- strona o historii Golęczewa: www.goleczewo.com
Bibliografia
edytuj- Bajer Maria, Golęczewo wieś z zabudową szachulcową, „Kronika Powiatu Poznańskiego”, nr 2, Poznań 2011, s. 41–57, także na stronie: https://powiat.poznan.pl/wp-content/uploads/2014/02/kronika_wnetrze_2011.pdf.
- Bajer Marian, Bibliografia. O krainie między Wartą a Samicą, Golęczewo 2006.
- Golęczewo. Jubileusz 2005, red. Maria Bajer, Golęczewo 2007.
- Jakobi V., Das Musterdorf Golenhofen in der Provinz Posen, w: tejże, Heimatschutz und Bauerndorf. Zum planmäßigen Dorfbau im Deutschen Reich zu Beginn des 20. Jahrhunderts, Berlin 2003, także na stronie: https://depositonce.tu-berlin.de/handle/11303/1027.
- Jakóbczyk W., Kolonizatorzy i hakatyści, Poznań 1989.
- Jubileusz 700-lecia Golęczewa, t. 2, wybór, oprac. i red. Maria Bajer, Golęczewo 2017.
- Piotrowski J., Skierska I., Studium historyczno-przestrzenne. Golęczewo, archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Poznaniu, Poznań 1992.
- Rylukowska A., Wzorcowa wieś niemiecka – Golenhofen, „Renowacje i Zabytki” 2016, nr 4, s. 42–49, także na stronie: http://powiat.poznan.pl/wp-content/uploads/2017/02/Rylukowska-Wzorcowa-wies.pdf.