Henryk Teisseyre

polski geolog

Henryk Teisseyre (ur. 21 marca 1903 we Lwowie, zm. 29 października 1975 we Wrocławiu) – polski geolog, profesor.

Henryk Teisseyre
Data i miejsce urodzenia

21 marca 1903
Lwów

Data i miejsce śmierci

29 października 1975
Wrocław

profesor nauk geologicznych
Alma Mater

Uniwersytet Lwowski

Doktorat

1928

Habilitacja

1936
Uniwersytet Jagielloński

Polska Akademia Nauk / Umiejętności
Status PAN

członek rzeczywisty

Status PAU

członek krajowy czynny

Doktor honoris causa
Uniwersytet Wrocławski – 1975
Uczelnia

Uniwersytet Lwowski
Uniwersytet Wrocławski

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Grób Henryka Teisseyre na wrocławskim Cmentarzu Grabiszyńskim

Życiorys

edytuj

Był synem geologa Wawrzyńca Teisseyre'a, bratem Stanisława i Andrzeja. W 1929 ożenił się z Julią Sabatowską córką Antoniego Sabatowskiego lekarza profesora balneologii. Synami Henryka byli profesor Andrzej Karol Teisseyre i Juliusz Teisseyre. Szkołę średnią ukończył we Lwowie w 1922 i podjął nieukończone studia chemiczne na Politechnice Lwowskiej. Od 1925 studiował geografię i geologię na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie pod kierunkiem Eugeniusza Romera. Zaliczył staż u szwajcarskiego profesora Luegona, współtwórcy płaszczowinowej teorii budowy Tatr i Alp.

Po magisterium, w latach 19281939 pracował w Karpatach Wschodnich i Środkowych jako geolog przedsiębiorstw i spółek naftowych, badając tektonikę tego pasma górskiego. Współpracował równocześnie z Państwowym Instytutem Geologicznym. Tytuł doktora w dziedzinie geografii uzyskał w 1928 na podstawie rozprawy „Powierzchnia szczytowa Karpat”, przygotowanej pod kierunkiem Romera. Habilitował się w 1936 na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był członkiem Komisji Fizjograficznej Polskiej Akademii Umiejętności, Towarzystwa Naukowego we Lwowie i innych stowarzyszeń naukowych.

W pierwszych latach wojny wykładał geologię na Uniwersytecie Lwowskim. Do 1944 badał geologię Karpat, a pod koniec wojny zatrudniony był ponownie na tym uniwersytecie.

Na początku 1945 wyjechał ze Lwowa. Początkowo pracował w Węglówce koło Krosna jako geolog Instytutu Naftowego. Zaproszony przez Uniwersytet Poznański objął tam Katedrę Geologii. W 1946 przeniósł się do Szczawna-Zdroju. W tym samym roku został profesorem nadzwyczajnym geologii na Uniwersytecie Wrocławskim. W 1956 został profesorem zwyczajnym tej uczelni. W 1975 został doktorem honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego.

W 1949 zorganizował Oddział Dolnośląski Państwowego Instytutu Geologicznego, a w 1955 Pracownię Starych Struktur Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu. Kierował obydwoma jednostkami. W 1954 został członkiem korespondentem, a w 1970 członkiem rzeczywistym PAN.

Głównym tematem badawczym Henryka Teisseyra była tektonika Karpat, a po 1946 - Sudetów. Po raz pierwszy zastosował w badaniach Sudetów analizę strukturalną. Odkrył allochtonizm metamorfiku kaczawskiego i synorogeniczność depresji Świebodzic. Twórca tzw. wrocławskiej szkoły tektonicznej. Autor lub współautor pięciu arkuszy mapy geologicznej Sudetów w skali 1:25 000.

Promował kilkudziesięciu doktorów. Autor około 130 publikacji naukowych i ponad 100 opracowań archiwalnych.

Odznaczony był m.in. Krzyżem Kawalerskim (1954) i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1960). Był laureatem Nagrody I stopnia Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki (1972) oraz członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Geologicznego[1].

Imieniem Henryka Teisseyre nazwane jest Muzeum Geologiczne Uniwersytetu Wrocławskiego, a także dolnośląski oddział Państwowego Instytutu Geologicznego.[2]

Wybrane publikacje

edytuj
  • 1930, Budowa geologiczna fałdu Rypnego między Jasieniem a Dubszarą oraz kopalnie oleju skalnego w Rypnem i Słobodzie Dubańskiej. Sprawozdania Państwowego Instytutu Geologicznego, 5, str. 565-590, Warszawa.
  • 1932, Die morphologischen Probleme der Ostpolnischen Subkarpaten. Bull. Intern. Acad. Pol. A, str. 412-423.
  • 1932, Zarys budowy geologicznej Karpat Dukielskich, Spraw. PIG, str. 319-336, Warszawa.
  • 1934, Mapa geologiczna siodła Słobody Rungurskiej 1: 25 000, Lwów.
  • 1934, Podtortońska powierzchnia kredy w okolicach Lwowa, Spraw. PIG. 8, str. 29-35, Warszawa.
  • 1936, Budowa geologiczna okolic Żabiego z mapą geologiczną 1: 50 000, Biul. Karpat. Inst. Geol. Naft. 28, str. 1-24.
  • 1936, Materiały do znajomości osuwisk w niektórych okolicach Karpat i Podkarpacia. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 12, str. 135-193, Kraków.
  • 1937, Czwartorzęd na przedgórzu arkuszy Sambor i Dobromil. Rocz. Pol. Tow. Geol., 13, str. 31-81, Kraków.
  • 1938, Niektóre zagadnienia z paleogeografii południowego Roztocza. Rocz. Pol. Tow. Geol., 14, str. 113-154, Kraków.
  • 1938, (wspólnie z O. Wyszyńskim i J. Obtułowiczem), Mapa geologiczna przedgórza Karpat Pokuckich, arkusz Kuty. Lwów.
  • 1939, Wyniki poszukiwań geologiczno-naftowych w okolicach Czerchawy i Spryni (arkusz Stary Sambor), Rocz. Pol. Tow. Geol., 15, str. 29-35, Kraków.
  • 1952, Budowa geologiczna północnej okolicy Wałbrzycha. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 62, str. 1-58, Warszawa.
  • 1954, Mapa geologiczna północnej okolicy Wałbrzycha. Instytut Geologiczny, Warszawa.
  • 1956, Depresja Świebodzic jako jednostka geologiczna, Biul. Inst. Geol., 106, str. 1-60, Warszawa.
  • 1956, Sedymentacja górnego dewonu Pogorzały i Witoszowa (Sudety Środkowe). Acta Geologica Polonica, VI, str. 227-251.
  • 1957, (wspólnie z Kazimierzem Smulikowskim i Józefem Obercem), Regionalna geologia Polski. Tom III, Sudety (z. 1), str. 1-300, Kraków.
  • 1958, Sedymentacja, paleogeografia i tektonika karbonu dolnego w Sudetach Środkowych. Kwartalnik Geologiczny, 2, str. 576-591, Warszawa.
  • 1960, (wspólnie z Alfredem Jahnem i K. Smulikowskim), Regionalna geologia Polski. Tom III, Sudety (z. 2), str. 301-438, Kraków.
  • 1960, The principal structural features of the Sudetic Caledonides. XXI Intern. Geol. Congress. Copenhagen. Part XIX, str. 108-119.
  • 1960, Karbon dolny Sudetów Środkowych. Annales Silesiae, 1, str. 411-452, Wrocław.
  • 1963, Siodło Bolków-Wojcieszów jako charakterystyczny przykład struktury kaledońskiej w Sudetach Zachodnich. Prace Instytutu Geologicznego, XXX, str. 279-300, Warszawa.
  • 1966, Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów 1: 25 000, arkusz Świebodzice. Inst. Geol., Warszawa.
  • 1968, Serie metamorficzne Sudetów. Geologia Sudetica, IV, str. 7-37.
  • 1971, Zagadnienie analizy strukturalnej w Sudetach, jej cele i metodyka. Rocz. Pol. Tow. Geol., 41, str. 93-118, Kraków.
  • 1972, Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów 1: 25 000, arkusz Stare Bogaczowice. Inst. Geol., Warszawa.

Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj
  • Wojciech Grocholski Henryk Teisseyre 1903-1975, Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, vol. XLVI, wyd. Kraków 1976, z. 4, s. 579-584
  • Teisseyre B. Wspomnienie o profesorze Henryku Teisseyre z okazji 50-lecia polskiej eksploracji geologicznej Sudetów Acta Univ. Wratisl. 1998 nr 67 s.5-17