Jan Adamus

polski historiograf, historyk państwa i prawa

Jan Józef Adamus (ur. 12 marca 1896 w Krakowie, zm. 19 czerwca 1962 w Łodzi) – polski historiograf i historyk państwa i prawa.

Jan Adamus
Data i miejsce urodzenia

12 marca 1896
Kraków

Data i miejsce śmierci

19 czerwca 1962
Łódź

Profesor nauk humanistycznych
Specjalność: historiografia
Alma Mater

Uniwersytet Lwowski

Doktorat

1927
Uniwersytet Lwowski

Habilitacja

1934
Uniwersytet Wileński

Profesura

1954

Uczelnia

Uniwersytet Lwowski
Uniwersytet Wileński,
Uniwersytet Łódzki

grób Jana Adamusa na Starym Cmentarzu w Łodzi

Życiorys

edytuj

Był synem Antoniego (profesora Seminarium Nauczycielskiego w Stanisławowie) i Franciszki z domu Połącarz. Ukończył gimnazjum w Stanisławowie, w latach 1915-1916 studiował nauki prawne w Wiedniu, następnie (do 1920) na Uniwersytecie Lwowskim. Wśród jego wykładowców był m.in. Oswald Balzer. Doktorat obronił w 1927 na Uniwersytecie Lwowskim pod kierunkiem Przemysława Romana Dąbkowskiego (na podstawie pracy Zastaw w prawie litewskim w XV i XVI wieku). Pełnił służbę w Wojskowym Sądzie Okręgowym Nr V w Krakowie[1]. 19 marca 1928 prezydent RP nadał mu stopień kapitana z dniem 1 stycznia 1928 i 2. lokatą w korpusie oficerów sądowych[2]. Z dniem 28 lutego 1930 został przeniesiony w stan spoczynku[3][4].

Do 1933 pracował w Uniwersytecie Lwowskim (jako starszy asystent Katedry Dawnego Prawa Polskiego). W 1933 przeniósł się do Wilna, gdzie kierował Archiwum Miasta i jednocześnie był docentem w Katedrze Historii Prawa Polskiego Uniwersytetu, na uczelni tej uzyskał habilitację.

W 1940 został aresztowany przez NKWD i zesłany na terytorium Uzbeckiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej[5]. W czasie wojny pewien czas spędził w Jerozolimie, gdzie stał na czele Archiwum Armii Polskiej na Wschodzie. W 1944 osiadł na kilka lat w Szkocji, był kierownikiem Archiwum i Muzeum Polskich Sił Zbrojnych; wykładał w tym czasie historię ustroju Polski w Polskim Wydziale Prawa uniwersytetu w Oksfordzie.

W 1947 powrócił do Polski. Podjął pracę w Uniwersytecie Łódzkim, był docentem w Katedrze Historii Prawa Polskiego, a od 1954 profesorem nadzwyczajnym. Kierował Katedrą Powszechnej Historii Państwa i Prawa, wykładał także historię stosunków polsko-litewskich. W 1959 został profesorem zwyczajnym. W latach 1949–51 był kierownikiem Biblioteki Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Łodzi. Był także związany z innymi ośrodkami naukowymi: Instytutem Nauk Prawnych PAN (do 1961) i Instytutem Historii PAN (od 1961). Został wybrany na członka korespondenta Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1936), członka Towarzystwa Nauk we Lwowie i Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie.

W badaniach naukowych zajmował się historią prawa i państwa - polskiego i litewskiego, historią prawa karnego oraz historiografią dziejów państwa i prawa. Obalił tezę Anatola Lewickiego o inkorporacji Litwy do Polski bezpośrednio po zawarciu unii krewskiej; badał dorobek Oswalda Balzera, szczególną uwagę poświęcając jego teoriom o prawie następstwa tronu w czasach piastowskich. Wysunął tezę, że Polska Piastów nie znała czystej dziedziczności tronu, natomiast krąg elektorów był zawężony do członków samej dynastii.

Został pochowany na Starym Cmentarzu w Łodzi.

Niektóre prace

edytuj
  • Z zagadnień prawa litewskiego (1926)
  • Kodeks dyplomatyczny Litwy (1930)
  • Państwo litewskie w latach 1386-1398 (1932)
  • Najnowsza literatura o akcie krewskim (1938)
  • O monarchii Gallowej (1952)
  • Metoda prawnicza w historii (1956)
  • Polska teoria rodowa (1958)
  • Problemy absolutyzmu piastowskiego (1958)
  • Monarchizm i republikanizm w syntezie dziejów Polski (1961)

Przypisy

edytuj
  1. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 697.
  2. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 19 marca 1928, s. 56.
  3. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 29 stycznia 1930, s. 37.
  4. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 368.
  5. Indeks Represjonowanych. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2023-05-04].

Bibliografia

edytuj