Jasienica Rosielna

wieś w województwie podkarpackim

Jasienica Rosielnawieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie brzozowskim[4], siedziba gminy Jasienica Rosielna. Miejscowość do roku 1926 nosiła nazwę Jasienica, a w latach 1727–1918 posiadała prawa miejskie.

Jasienica Rosielna
wieś
Ilustracja
Zabytkowy kościół parafialny
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

brzozowski

Gmina

Jasienica Rosielna

Wysokość

262-278 m n.p.m.

Liczba ludności (2018-12-31)

2256[2]

Strefa numeracyjna

13

Kod pocztowy

36-220[3]

Tablice rejestracyjne

RBR

SIMC

0352360

Położenie na mapie gminy Jasienica Rosielna
Mapa konturowa gminy Jasienica Rosielna, w centrum znajduje się punkt z opisem „Jasienica Rosielna”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Jasienica Rosielna”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Jasienica Rosielna”
Położenie na mapie powiatu brzozowskiego
Mapa konturowa powiatu brzozowskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Jasienica Rosielna”
Ziemia49°45′04″N 21°56′30″E/49,751111 21,941667[1]
Folwark w Jasienicy na mapie z 1851r

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Jasienica Rosielna. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. We wsi działa Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska utworzona w 1927 roku przez Stanisława Karola Wysockiego, księdza Józefa Królickiego oraz Henryka Krausa.

Historia

edytuj

Miejscowość po raz pierwszy była wzmiankowana w I poł. XV wieku. W dokumencie z 1442 r. występuje sołtys Stanisław z Jasienicy. Sześć lat później wieś z Odrzykoniem i Malinówką wchodziła w skład majątku ziemskiego Marcina Kamienieckiego. W 1451 r. Henryk Kamieniecki odkupił od swego brata Marcina Jasienicę, która została zatwierdzona jako własność Henryka, w czasie rozgraniczenia dóbr Kamienieckich i biskupich w 1460 r. W 1528 r. wróciła jako zastawiona przedtem wieś do Jana Kamienieckiego. W roku 1528 Marcin Kamieniecki za dług w wysokości 7731 florenów i dopłatę 2000 florenów odstąpił Jasienicę i połowę Orzechówki Sewerynowi Bonerowi (Bonerowi) herbu Bonarowa. Po bezpotomnej śmierci Seweryna Bonera (syna) w roku 1592, wszystkie dobra przeszły na jego siostrę Zofię z Bonerów Firlejowej, a później na jej syna Piotra Firleja (zm. w 1619 r.). Do roku 1676 wieś należała do Agnieszki Firlejowej z Balów, a później do jej córki Konstancji Teresy Tarnowskiej z Firlejów herbu Leliwa. W roku 1687 wśród wniesionych posagu przez hr. Urszulę Tarnowską – córkę Konstancji Teresy i Kazimierza Aleksandra Tarnowskich, Stanisławowi Bonifacemu Wierzbowskiemu herbu Jastrzębiec dóbr, znalazła się Jasienica. Właścicieli jasienickiego klucza dóbr – Stanisław Bonifacy Wierzbowski herbu Jastrzębiec dóbr, tuż przed śmiercią, w roku 1727, wystarał się u króla Augusta II Sasa o przywileje lokacyjne dla miasteczka Jasienica. Odtąd Jasienica składała się ze wsi i miasteczka.

Od 1727 r. do końca I wojny światowej Jasienica posiadała prawa miejskie. Jednakże według informacji zawartej w słowniku geograficznym Królestwa Polskiego (1882) było to miasteczko źle zabudowane. Wszystkie dobra po bezpotomnym Stanisławie Bonifacym Wierzbowskim odziedziczyła jego siostra – Ludwika Załuska z domu Wierzbowska, wdowa po Hieronimie Załuskim herbu Junosza. Do roku 1757 właścicielem był Jan Prosper Załuski, a od roku 1757 do 1798 – Ignacy Załuski, od 1798 do 1829 – Teofil Wojciech Załuski (1760-1831), a po nim jego syn – generał Józef Bonawentura Załuski (1786-1866)[6] i po nim Zygmunt Bogumił Załuski (1817-1872) oraz jego córka Zofia Klementyna Załuska (1854-1939) – żona Stanisława Józefa Wysockiego herbu Godziemba (zm. w 1898 r.), która w roku 1881 otrzymała w spadku majątek jasienicki. Ostatnim dziedzicem Jasienicy był syn Stanisława Józefa Wysockiego, Stanisław Karol Wysocki, z którego inicjatywy dodano do nazwy jasienica nazwę potoku "Rosielna".

Co piątek odbywał się w Jasienicy targ tygodniowy, natomiast trzy razy w roku (2 lipca, 5 sierpnia i 9 grudnia) – jarmarki. Powszechnym zajęciem pozarolniczym ludności było tkactwo.

11 sierpnia 1942 roku, około godziny 8, getto w Jasienicy otoczyła kompania gestapowców i drużyna ukraińskich SS-manów przybyłych z Krosna. Tego dnia, do godziny 7 wieczorem, hitlerowcy na miejscowym cmentarzu żydowskim rozstrzelali (małe dzieci rozbijali o drzewa) około tysiąca Polaków pochodzenia żydowskiego[7].

Z Jasienicy pochodzi rzeźbiarz Gustaw Zemła, autor wielu znanych pomników, m.in. Powstańców Śląskich w Katowicach, Polegli Niepokonani w Warszawie, Jana Pawła II w Mistrzejowicach, Bitwy o Monte Cassino, Pomnika Mojżesza w Łodzi. W latach 2015–2020 proboszczem w Jasienicy Rosielnej był późniejszy biskup ks. Krzysztof Chudzio.

Demografia

edytuj

W latach 80. XIX wieku Jasienicę zamieszkiwało 1400 osób, z czego 600 mieszkańców reprezentowało miejscową gminę izraelicką.

W 1921 mieszkało w Jasienicy 2090 osób (w tym 479 Żydów).

 
Wnętrze kościoła
 
Dzwonnica

Zabytki

edytuj
  • Kościół parafialny pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny – zbudowany w 1770 r., z fundacji Ignacego Załuckiego, dziedzica Jasienicy oraz jego żony Marianny z Dębińskich. Budynek kościoła jest drewniany, konstrukcji zrębowej na podmurowaniu. Wnętrze dekorowane polichromią iluzjonistyczną z 1870 r., wykonaną przez Jana Tabińskiego, przemalowaną 1930 r. W dzwonnicy znajduje się gotycki dzwon z napisem minuskułowym, najprawdopodobniej z XV wieku. Ta późnobarokowa świątynia należy do nielicznych kościołów drewnianych z dwuwieżową fasadą zachodnią, nawiązując do architektury murowanej. Kościół został poddany gruntownej konserwacji w latach 60. XX w., a ostatnio w latach 1997–2004. Przeprowadzone prace zmierzały do odtworzenia pierwotnego wyglądu zabytkowych polichromii[8]. W latach międzywojennych wikariuszem parafii był ks. Stanisław Bełch. W kościele funkcjonuje Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.
  • Resztki parku krajobrazowego z pierwszej połowy XIX wieku z zachowanym starodrzewem i stawami otaczają fragmenty kolumnowego portyku dawnego dworu Wysockich, spalonego w 1916 r. Zachowały się także: rządcówka, dwa spichlerze oraz stajnie wzniesione ok. połowy XIX wieku.
  • Kościół pw. św. Antoniego – zbudowany z fundacji Marcina Gorzkowskiego. W wyniku pożaru w roku 1970 uległ całkowitemu zniszczeniu.

Związani z Jasienicą Rosielną

edytuj

Urodzeni w Jasienicy Rosielnej, ofiary zbrodni katyńskiej, zostali uhonorowani przez zasadzenie Dębów Pamięci przy miejscowej Szkole Podstawowej[9][10]:

W miejscowości istnieje klub piłki nożnej, Błękitni Jasienica Rosielna, grający w A klasie, grupa Krosno II.

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 44795
  2. Strona gminy, statystyki
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2015, s. 369 [zarchiwizowane 2015-09-10].
  4. a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. Karol Wild: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: 1855, s. 71.
  7. Benedykt Gajewski: Domaradz. Wieś nad Stobnicą
  8. Strona parafii. [dostęp 2012-02-29]. (pol.).
  9. Obchody uroczystości zasadzenia "Dębu Pamięci". sp.zs-jasienicaros.pl, 29 września 2009. [dostęp 2014-04-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (23 kwietnia 2014)].
  10. Uroczystości "Katyń 1940 – 2010". sp.zs-jasienicaros.pl, 29 września 2009. [dostęp 2014-04-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (23 kwietnia 2014)].

Linki zewnętrzne

edytuj