Jerzy Łoś (logik)
Jerzy Maria Michał Łoś (ur. 22 marca 1920 we Lwowie, zm. 1 czerwca 1998 w Warszawie) – polski logik, matematyk i ekonomista.
Jerzy Łoś ok. 1955 | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przyczyna śmierci | |
Miejsce spoczynku |
skremowany, prochy rozproszone |
Zawód, zajęcie | |
Miejsce zamieszkania |
Torskie, Lwów, Lublin, Wrocław, Toruń, Warszawa |
Narodowość | |
Tytuł naukowy |
profesor zwyczajny |
Edukacja |
magister filozofii |
Alma Mater | |
Uczelnia |
Uniwersytet Wrocławski Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu |
Pracodawca | |
Rodzice |
Zygmunt i Zofia |
Małżeństwo |
Maria z d. Dux |
Dzieci |
Zygmunt, Władysław (z pierwszego małżeństwa) |
Krewni i powinowaci |
Michel de Los (Władysław Łoś, brat), Karol Rostworowski (szósty stopień pokrewieństwa), Kazimierz Dux (szwagier), Czesław Wycech (teść), August Łoś (pradziadek) |
Odznaczenia | |
Krzyż Kawalerski Polonia Restituta |
Życiorys
edytujBył synem Zygmunta Łosia i Zofii z Rostworowskich. Studiował we Lwowie w latach 1937–1939, początkowo medycynę, następnie filozofię i chemię. W czasie okupacji pracował jako urzędnik w cukrowni w Lublinie. Po okupacji podjął studia filozoficzne na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej, zakończone uzyskaniem stopnia magistra filozofii w sensie ścisłym na podstawie pracy Analiza metodologiczna kanonów Milla. Od 1947 we Wrocławiu początkowo pracował jako asystent w Katedrze Fizyki Uniwersytetu Wrocławskiego, następnie w katedrze logiki. Doktorat uzyskał w 1949, na podstawie pracy O matrycach logicznych. W trakcie pobytu we Wrocławiu zainteresował się matematyką, nie bez wpływu tamtejszych uczonych Hugona Steinhausa czy Edwarda Marczewskiego. Od 1947 związany był z Instytutem Matematycznym PAN, gdzie w 1954 został profesorem nadzwyczajnym, a w 1955 uzyskał stopień doktora nauk matematycznych (odpowiadający habilitacji). W 1952 przeniósł się do Torunia, gdzie podjął pracę na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii UMK.
Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych zainteresowania Łosia skierowały się ku teorii gier, a później ku matematycznym metodom ekonomii.
Od 1966 pracownik Instytutu Matematycznego PAN, a od 1974 Centrum Obliczeniowego PAN, przekształconego później w Instytut Podstaw Informatyki PAN. Od 1964 członek korespondent, a od 1983 członek rzeczywisty PAN. W 1974 otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. W latach 1979–1983 sprawował funkcję przewodniczącego Wydziału Logiki, Metodologii i Filozofii Nauki Międzynarodowej Unii Historii i Filozofii Nauki[1]. W 1995 Uniwersytet w Hagen nadał mu tytuł doktora honoris causa.
Pracował na uczelniach we Wrocławiu, Toruniu i Warszawie oraz na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, Uniwersytecie w Aarhus, Uniwersytecie Yale i Uniwersytecie Wisconsin w Madison. Jego prace dotyczyły logiki, algebry oraz podstaw matematyki i jej zastosowań, zwłaszcza w ekonomii.
Najbardziej znanym osiągnięciem Łosia w dziedzinie algebry i teorii modeli jest jego praca nad ultraproduktami (twierdzenie Łosia).
Praca magisterska Łosia Analiza metodologiczna kanonów Milla[2] uznawana jest za prekursorską w dziedzinie logiki temporalnej[3][4]. Arthur Prior , uważany za twórcę logiki temporalnej, w swoim podstawowym dziele wspomina pracę Łosia[5], o której wiedział dzięki recenzji Henryka Hiża[6].
Jerzy Łoś był kolekcjonerem zabytkowej porcelany, głównie polskiej, oraz współautorem książki Polska porcelana[7].
W styczniu 1976 podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[8]. W 1988 Jerzy Łoś podpisał list opozycyjnych intelektualistów do Marszałka Sejmu PRL.[9]
Ważniejsze prace
edytuj- Próba aksjomatyzacji logiki tradycyjnej, Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, Sectio F, Vol. I, No 3, 1946, s. 211–228.[10]
- Podstawy analizy metodologicznej kanonów Milla, Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, Sectio F, Vol. II, No 5, 1947, s. 269–301. (praca magisterska)[11]
- Logiki wielowartościowe a formalizacja funkcji intensjonalnych, Kwartalnik Filozoficzny XVII, No 1-2, 1948, s. 59–78.
- O matrycach logicznych,. Prace Wroclawskiego Towarzystwa Naukowego, Seria B, No 19, 1949, s. 1–141. (praca doktorska)
- On the categoricity in power of elementary deductive systems and some related problems. Colloquium Mathematicum, Vol. III, 1954, s. 58–62.
- The algebraic treatment of the methodology of elementary deductive systems. Studia Logica II, 1955, s. 151–212.
- Quelques remarques, theorèmes et problèmes sur les classes definissables d’algèbres. Mathematical Interpretation of Formal System, Studies in Logic and the Foundations of Mathematics, Amsterdam, 1955, s. 98–113
- On the extending of models (I). Fundamenta Mathematicae XLII, 1955, s. 38–54
- Abelian groups that are direct summands of every abelian group which contains them as pure subgroups, Bull. Acad. Polon. Sci. 4 (1956), 73, oraz Fund. Math. 44 (1957), 8490.
- Linear equations and pure subgroups, Bull. Acad. Polon. Sci. 7 (1959), s. 13–18.
- Generalized limits in algebraically compact groups, Bull. Acad. Polon. Sci. 7 (1959), s. 19–21.
- Uwagi o modelach optymalizacji zapasów, Przegląd Statystyczny, 15, 1968, s. 227–250.
- Praca jako miernik wartości strumienia produkcji w gospodarce zamkniętej, Ekonomista, 4, 1971, s. 529–543
- Labour, Consumption and Wages. 1972, s. 67–72 in: Mathematical Methods in Economics, Proceedings of the Symposium on Mathematical Methods of Economics and of the Conference on von Neumann Models 1972, North-Holland and Polish Science Publishers PWN, 1974.
- Extremal Properties in von Neumann Models. In: Mathematical Economics and Game Theory, Essays in Honor of Oscar Morgenstern, R. Henn and O. Moeschlin (eds.), Springer, 1977, s. 645–667.
Przypisy
edytuj- ↑ INTERNATIONAL UNION OF HISTORY AND PHILOSOPHY OF SCIENCE, DIVISION OF LOGIC, METHODOLOGY AND PHILOSOPHY OF SCIENCE. [dostęp 2013-06-26]. (ang.).
- ↑ J. Łoś, Podstawy analizy metodologicznej kanonów Milla Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska Sectio F, Vol. II, No 5, 1947, s. 269–301.
- ↑ N. Rescher, A. Urquhart, Temporal Logic, Vienna 1971 s. 12.
- ↑ T. Jarmużek, A. Pietruszczak, Completness of Minimal Positional Calculus, Logic and Logical Philosophy, 13, 2004, 147–162.
- ↑ A. Prior, Past, present and Future, Oxford 1967, s. 212.
- ↑ H. Hiz, Review of: J. Los Podstawy analizy metodologicznej kanonów Milla, Journal of Symbolic Logic, 16(I), 1951, 58-59.
- ↑ E. Kowecka, J. i M. Łosiowie, L. Winogradow, Porcelana polska, Wrocław Ossolineum, 1975.
- ↑ Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 30.
- ↑ Kalendarium luty 1988. Encyklopedia Solidarności. [dostęp 2013-06-25]. (pol.).
- ↑ Jerzy Łoś: Próba aksjomatyzacji logiki tradycyjnej. [dostęp 2017-08-10]. (pol.).
- ↑ Jerzy Łoś: Analiza metodologiczna kanonów Milla. [dostęp 2017-08-10]. (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- S. Balcerzyk i inni, Jerzy Łoś 1920–1998 Elements of Biography, „Studia Logica” 2000, LXV, 3, 301-314. ipipan.waw.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-28)]. Zawiera pełną bibliografię prac Łosia
- Prof. zw. dr hab. cz Jerzy Łoś, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2009-04-26] .
- Jerzy Łoś w genealogii potomków uczestników Sejmu Wielkiego
- John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Jerzy Łoś (logik) w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dostęp 2021-10-27].