Uniwersytet Yale

wyższa uczelnia

Uniwersytet Yale[2] (ang. Yale University) – amerykański uniwersytet niepubliczny w mieście New Haven, w stanie Connecticut, jeden z najbardziej prestiżowych na świecie, należący do Ligi Bluszczowej, przodujący w rankingach kierunków prawniczych i humanistycznych.

Uniwersytet Yale
Universitas Yalensis
Yale University
Godło
Ilustracja
Sterling Law Building, w którym mieści się Yale Law School
Dewiza

Lux et veritas (Światłość i prawda)

Data założenia

1701

Typ

uniwersytet niepubliczny

Patron

Elihu Yale

Państwo

 Stany Zjednoczone

Stan

 Connecticut

Adres

New Haven

Liczba pracowników
• naukowych

9357 (2014)[1]
4410 (2014)[1]

Liczba studentów

12 336 (2014)[1]

Rektor

Peter Salovey

Członkostwo

Liga Bluszczowa

Drużyna sportowa

Yale Bulldogs

Położenie na mapie Connecticut
Mapa konturowa Connecticut, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Uniwersytet Yale”
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych
Mapa konturowa Stanów Zjednoczonych, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Uniwersytet Yale”
Ziemia41°18′40″N 72°55′36″W/41,311111 -72,926667
Strona internetowa
Phelps Hall na starym kampusie uniwersytetu
Rudolph Hall, w której mieści się Yale School of Architecture

Historia edytuj

Założony w 1701, jest trzecim pod względem wieku uniwersytetem amerykańskim (po Uniwersytecie Harvarda oraz College of William & Mary). Początkowo nosił nazwę Collegiate School of Connecticut. Obecna nazwa instytucji pochodzi od nazwiska Elihu Yale’a, który w 1718 podarował uczelni towary o wartości 562 funtów szterlingów, co na początku XVIII wieku było pokaźną sumą[3]. Status uniwersytetu (i nazwę Yale University) placówka zyskała w 1887, na mocy ustawy Zgromadzenia Ogólnego Connecticut – wcześniej, od 1718, był to Yale College (pełna nazwa: The President and Fellows of Yale College, in New Haven).

Uczelnia w momencie powstania znajdowała się w Killingworth (w domu pierwszego rektora, na terenie obecnego Clinton), potem została przeniesiona do Saybrook, następnie do Wethersfield i ostatecznie, w 1716, do New Haven.

Uniwersytet Yale jest drugą (po Uniwersytecie Harvarda) pod względem kapitału żelaznego (endowment) amerykańską instytucją akademicką, dysponując w 2018 majątkiem równym około 30 mld dolarów[4].

Ponad tuzin bibliotek i oddziałów bibliotecznych zawiera 15 mln woluminów (trzeci co do wielkości zespół bibliotek akademickich w Stanach Zjednoczonych).

Struktura edytuj

Studenci czteroletniego kolegium, znanego jako Yale College[a], są podzieleni – wzorem uniwersytetów w Cambridge i Oksfordzie – na dwanaście mniejszych kolegiów, zwanych residential colleges, w celu stworzenia mniejszych wspólnot administracyjno-społecznych. Każde z nich ma oddzielny budynek, swojego administratora (master) i dziekana do spraw studenckich (dean), stowarzyszonych profesorów, drużyny sportowe oraz herb. Kolegia te mają zwykle nazwy sławnych lub hojnych absolwentów.

  • Berkeley College – nazwany na cześć George’a Berkeleya (1685–1753), wczesnego darczyńcy uniwersytetu
  • Branford College – nazwa pochodzi od miejscowości Branford w Connecticut, gdzie najpierw znajdowała się uczelnia
  • Calhoun College – nazwany na cześć Johna C. Calhouna, wiceprezydenta
  • Davenport College – nazwany na cześć Johna Davenporta, założyciela New Haven; często nazywany „D’port”
  • Ezra Stiles College – nazwany na cześć Ezry Stilesa, rektora uczelni; nazywany „Stiles” (we wczesnych latach 90. master kolegium, Traugott Lawler, prowadził agitację na rzecz używania pełnej nazwy w mowie codziennej). Jego budynki zaprojektował Eero Saarinen.
  • Jonathan Edwards College – nazwany na cześć Jonathana Edwardsa, teologa, absolwenta Uniwersytetu Yale i współfundatora Uniwersytetu w Princeton; najstarszy residential college, jedyny z niezależnym zarządcą (Jonathan Edwards Trust)
  • Morse College – nazwany na cześć Samuela Morse’a, twórcy kodu Morse’a; zaprojektowany przez Eero Saarinena
  • Pierson College – nazwany na cześć pierwszego rektora Uniwersytetu Yale, Abrahama Piersona
  • Saybrook College – nazwa pochodzi od miejscowości Saybrook, gdzie dawniej działała uczelnia
  • Silliman College – nazwany na cześć Benjamina Sillimana, profesora uczelni. Niektóre jego budynki zajmuje Sheffield Scientific School, nazwana na cześć jej fundatora, Josepha Earla Sheffielda.
  • Timothy Dwight College – nazwany na cześć dwóch rektorów uniwersytetu o tym samym imieniu i nazwisku: Timothy’ego Dwighta IV i Timothy’ego Dwighta V. Najczęściej zwany „T.D.”
  • Trumbull College – najmniejszy z kolegiów, nazwany na cześć Jonathana Trumbulla, gubernatora Connecticut.

Oprócz czteroletniego Yale College w skład uniwersytetu wchodzą także uczelnie magisterskie, tzw. graduate schools. Podział ten wynika ze struktury wyższego nauczania w Stanach Zjednoczonych, które zwykle dzieli się na czteroletni program prowadzący do uzyskania bachelor’s degree (więcej niż licencjat, lecz mniej niż magister), 2- lub 3-letni dla master’s degree (magister, na przykład Master of Arts) oraz kilkuletni doktorat.

  • Yale Law School (wydział prawa)
  • Yale School of Medicine (wydział medyczny)
  • Yale School of Public Health (wydział zdrowia publicznego)
  • Yale School of Drama (wydział aktorski)
  • Yale School of Architecture (wydział architektury)
  • Yale School of Management (wydział zarządzania)
  • Yale Graduate School of Arts and Sciences
  • Sheffield Scientific School (wydział naukowo-inżynierski)
  • Yale Divinity School (wydział teologiczny)
  • Yale School of Art (wydział sztuk pięknych)
  • Yale School of Music (wydział muzyczny)
  • Yale School of Forestry & Environmental Studies (wydział leśnictwa i nauk o środowisku)
  • Yale School of Engineering & Applied Science, I i II stopnia (wydział inżynierii i nauk stosowanych).

Szkoły te są oddzielnymi jednostkami administracyjnymi i tworzą one wspólnie Uniwersytet Yale.

Renoma edytuj

Uniwersytet jest zaliczany do najlepszych placówek edukacyjnych na świecie, zawsze zajmuje miejsca w pierwszej dwudziestce wszelakich rankingów wyższych uczelni, zarówno w skali amerykańskiej, jak i globalnej, tak w klasyfikacjach ogólnych, jak i w poszczególnych dziedzinach nauki.

Akademicki Ranking Uniwersytetów Świata, opracowywany corocznie przez Uniwersytet Jiao Tong w Szanghaju, jest jednym z najpopularniejszych globalnych rankingów akademickich na świecie. Uniwersytet Yale został w 2005 sklasyfikowany na 11. miejscu (łącznie notowano 500 uczelni wyższych ze wszystkich kontynentów).

Times Higher Education–QS World University Ranking, sporządzany przez Times Higher Education i Quacquarelli Symonds, w 2005 umieścił Uniwersytet Yale na 7. miejscu w zestawieniu globalnym, na 5. w Stanach Zjednoczonych, a w naukach humanistycznych i sztuki na światowym 5. miejscu, w naukach społecznych na 6.

Sport edytuj

 
Yale Bowl

Uniwersytet należy do NCAA Division I i wraz z innymi uczelniami z Ligi Bluszczowej tworzy odrębną konferencję w ramach tych rozgrywek. Posiada łącznie 35 zespołów w różnych dyscyplinach. Wszystkie one występują pod nazwą Yale Bulldogs, a ich kolorem jest niebieski. Jako jedne z bardzo nielicznych w Dywizji I, uczelnie Ligi Bluszczowej nie oferują stypendiów sportowych. Tym samym wszyscy reprezentanci uczelni są jednocześnie normalnymi studentami, którzy musieli przejść taki sam ostry proces selekcji, jak ich koledzy spoza drużyn.

Największym obiektem sportowym należącym do uczelni jest stadion Yale Bowl, mieszczący ponad 64 tysiące widzów i używany głównie do meczów futbolu amerykańskiego.

Wybitni absolwenci i wykładowcy edytuj

Laureaci Nagrody Nobla (absolwenci)
Laureaci Nagrody Nobla (wykładowcy)
Laureaci Nagrody Pulitzera (absolwenci)
Politycy, głowy państw, szefowie rządów

Uniwersytet Yale ma wśród swych absolwentów 16 sędziów Sądu Najwyższego, 41 senatorów, 22 gubernatorów, 18 członków najwyższej centralnej administracji, 3 amerykańskich dyplomatów i wielu innych sławnych ludzi, aktywistów, ideologów, którzy odcisnęli piętno na światowej i amerykańskiej polityce i życiu.

Od lat siedemdziesiątych absolwenci tej uczelni zajmowali najwyższe stanowiska polityczne. Od 1981 do 2009 jej absolwent był w fotelu prezydenta lub wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych. Na Uniwersytet Yale uczęszczali:

Na Uniwersytecie Yale studiował także kandydat Partii Demokratycznej na prezydenta John Kerry oraz sekretarz stanu Hillary Clinton.

Oprócz tego studiowali tam: prezydent Meksyku Ernesto Zedillo, premier Turcji Tansu Çiller, prezydent Niemiec Karl Carstens i premier Włoch Mario Monti.

Inne znane osoby

Innymi znanymi osobami związanymi z tą uczelnią jako absolwenci są John Ashbery (poeta), Lukas Foss (kompozytor, dyrygent) Jeffrey Hamburger (historyk sztuki), Stanley Milgram (psycholog społeczny), Tomas Venclova (poeta, literaturoznawca), jak również zdobywczynie dwóch Oscarów, amerykańskie aktorki Meryl Streep i Jodie Foster. Przed II wojną światową na uczelni wykładała Hortense Powdermaker.

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. Nie mylić z dawną nazwą całej uczelni.

Przypisy edytuj

  1. a b c Yale „Factsheet”. Office of Institutional Research, Yale University. [dostęp 2015-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-10)]. (ang.).
  2. Uniwersytet Yale, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2016-06-11].
  3. The History of Elihu, doyouelihu.yale.edu.
  4. Investment return of 12.3% brings Yale endowment value to $29.4 billion, news.yale.edu, 1 października 2018.

Linki zewnętrzne edytuj