Kłokoczka (Staphylea L.) – rodzaj roślin należący do rodziny kłokoczkowatych. Obejmuje w zależności od ujęcia od 13[4] do 24[5] gatunków. Są to krzewy i małe drzewa występujące w strefie umiarkowanej Eurazji i Ameryki Północnej, sięgające strefy tropikalnej na Półwyspie Indochińskim i w północno-zachodniej części Ameryki Południowej[5]. W Polsce rośnie dziko jeden gatunek – kłokoczka południowa S. pinnata[6]. Kokoczki rosną w różnych formacjach leśnych, często na obszarach górskich. Kwiaty zapylane są przez pszczoły[7].

Kłokoczka
Ilustracja
Kwitnąca kłokoczka południowa
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

Crossosomatales

Rodzina

kłokoczkowate

Rodzaj

kłokoczka

Nazwa systematyczna
Staphylea L.
Sp. Pl. 270. 1753
Typ nomenklatoryczny

Staphylea pinnata L.[3]

Synonimy
  • Hebokia Raf.
  • Bumalda Thunb.
  • Euscaphis Siebold & Zucc.
  • Staphylis St.-Lag.
  • Staphylodendron Tourn. ex Mill.
  • Staphylodendrum Moench

Niektóre gatunki wykorzystywane są jako źródło drewna[8], niektóre są uprawiane jako rośliny ozdobne[8][7]. Ich walorem ozdobnym są białe lub różowe (u odmian S. holocarpa) kwiaty i oryginalne, pęcherzykowato rozdęte owoce[8]. Najczęściej uprawiana jest kłokoczka południowa S. pinnata[8] oraz Staphylea colchica[7].

Morfologia

edytuj
 
Owoce kłokoczki południowej
 
Staphylea holocarpa
Pokrój
Krzewy, rzadziej małe drzewa[9] osiągające do 10 m wysokości[7].
Liście
Naprzeciwległe, wsparte odpadającymi przylistkami[4], nieparzysto–pierzaste złożone z 3–7 listków[7]. Szczytowy listek z reguły na długim ogonku, podczas gdy boczne są siedzące lub krótkoogonkowe. Listki zwykle są eliptyczne, nagie lub miękko i krótko owłosione, piłkowane, zwykle drobno[4].
Kwiaty
Obupłciowe, zebrane w wiechy i grona szczytowe[4], z reguły zwisające[4]. Działek kielicha i płatków korony jest po 5 i są one podobnej wielkości lub płatki są nieco dłuższe. Mają one barwę białą, rzadziej żółtawą lub różową[4]. Płatki są wolne, ale stulone w rurkę[7]. Pręcików jest 5, osadzonych u nasady płatków, ich nitki są nagie lub słabo owłosione. Dysk miodnikowy jest słabo rozwinięty[4]. Zalążnia jest górna, dwu- lub trójkomorowa, z dwiema lub trzema szyjkami słupka, rozdzielonymi lub złączonymi, zakończonymi główkowatym znamieniem[4][7].
Owoce
Rozdęte, o pergaminowych ściankach torebki z lśniącymi żółtymi lub brązowymi nasionami[4].

Systematyka

edytuj
Pozycja systematyczna

W szerokim ujęciu jeden z dwóch (obok Dalrympelea) rodzajów tworzących rodzinę kłokoczkowate Staphyleaceae[2][8]. W wąskim ujęciu bywają wyodrębniane osobne rodzaje Euscaphis i Turpinia[8].

Wykaz gatunków[5]

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  3. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-09].
  4. a b c d e f g h i Staphylea Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-30].
  5. a b c Staphylea L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-04].
  6. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 172, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 347. ISBN 0-333-73003-8.
  8. a b c d e f David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 879, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  9. Staphylea Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-30].