Kłokoczka
Kłokoczka (Staphylea L.) – rodzaj roślin należący do rodziny kłokoczkowatych. Obejmuje w zależności od ujęcia od 13[4] do 24[5] gatunków. Są to krzewy i małe drzewa występujące w strefie umiarkowanej Eurazji i Ameryki Północnej, sięgające strefy tropikalnej na Półwyspie Indochińskim i w północno-zachodniej części Ameryki Południowej[5]. W Polsce rośnie dziko jeden gatunek – kłokoczka południowa S. pinnata[6]. Kokoczki rosną w różnych formacjach leśnych, często na obszarach górskich. Kwiaty zapylane są przez pszczoły[7].
 Kwitnąca kłokoczka południowa | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
kłokoczka | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Staphylea L. Sp. Pl. 270. 1753 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
| |||
Niektóre gatunki wykorzystywane są jako źródło drewna[8], niektóre są uprawiane jako rośliny ozdobne[8][7]. Ich walorem ozdobnym są białe lub różowe (u odmian S. holocarpa) kwiaty i oryginalne, pęcherzykowato rozdęte owoce[8]. Najczęściej uprawiana jest kłokoczka południowa S. pinnata[8] oraz Staphylea colchica[7].
Morfologia
edytuj
- Pokrój
- Krzewy, rzadziej małe drzewa[9] osiągające do 10 m wysokości[7].
- Liście
- Naprzeciwległe, wsparte odpadającymi przylistkami[4], nieparzysto–pierzaste złożone z 3–7 listków[7]. Szczytowy listek z reguły na długim ogonku, podczas gdy boczne są siedzące lub krótkoogonkowe. Listki zwykle są eliptyczne, nagie lub miękko i krótko owłosione, piłkowane, zwykle drobno[4].
- Kwiaty
- Obupłciowe, zebrane w wiechy i grona szczytowe[4], z reguły zwisające[4]. Działek kielicha i płatków korony jest po 5 i są one podobnej wielkości lub płatki są nieco dłuższe. Mają one barwę białą, rzadziej żółtawą lub różową[4]. Płatki są wolne, ale stulone w rurkę[7]. Pręcików jest 5, osadzonych u nasady płatków, ich nitki są nagie lub słabo owłosione. Dysk miodnikowy jest słabo rozwinięty[4]. Zalążnia jest górna, dwu- lub trójkomorowa, z dwiema lub trzema szyjkami słupka, rozdzielonymi lub złączonymi, zakończonymi główkowatym znamieniem[4][7].
- Owoce
- Rozdęte, o pergaminowych ściankach torebki z lśniącymi żółtymi lub brązowymi nasionami[4].
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna
W szerokim ujęciu jeden z dwóch (obok Dalrympelea) rodzajów tworzących rodzinę kłokoczkowate Staphyleaceae[2][8]. W wąskim ujęciu bywają wyodrębniane osobne rodzaje Euscaphis i Turpinia[8].
- Wykaz gatunków[5]
- Staphylea affinis (Merr. & L.M.Perry) Byng & Christenh.
- Staphylea arguta (Seem.) Byng & Christenh.
- Staphylea bolanderi A.Gray
- Staphylea bumalda DC.
- Staphylea campanulata J.Wen
- Staphylea cochinchinensis (Lour.) Byng & Christenh.
- Staphylea colchica Steven
- Staphylea emodi Wall. ex Brandis
- Staphylea formosana (Nakai) Byng & Christenh.
- Staphylea forrestii Balf.f.
- Staphylea holocarpa Hemsl.
- Staphylea indochinensis (Merr.) Byng & Christenh.
- Staphylea insignis (Tul.) Byng & Christenh.
- Staphylea japonica (Thunb.) Mabb.
- Staphylea macrosperma (C.C.Huang) Byng & Christenh.
- Staphylea megaphylla (Tul.) Byng & Christenh.
- Staphylea pinnata L. – kłokoczka południowa
- Staphylea pringlei S.Watson
- Staphylea shweliensis W.W.Sm.
- Staphylea subsessilifolia (C.Y.Wu) Byng & Christenh.
- Staphylea ternata (Nakai) Byng & Christenh.
- Staphylea tricornuta (Lundell) Byng & Christenh.
- Staphylea trifolia L. – kłokoczka trójlistna
- Staphylea yuanjiangensis K.M.Feng & T.Z.Hsu
Zobacz też
edytuj- moszenki Colutea i roztrzeplin Koelreuteria – przykłady innych rodzajów o dętych owocach
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-09].
- ↑ a b c d e f g h i Staphylea Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-30].
- ↑ a b c Staphylea L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-04].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 172, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 347. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b c d e f David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 879, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Staphylea Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-30].