Knieżyca brzozówka

gatunek owada

Knieżyca brzozówka[1] (Elasmucha fieberi) – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny puklicowatych. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję od Półwyspu Iberyjskiego po Wyspy Japońskie. Żeruje na drzewach liściastych, a na północy zasięgu także na iglastych.

Knieżyca brzozówka
Elasmucha fieberi
(Jakovlev, 1865)
Ilustracja
Widok od góry
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

pluskwiaki różnoskrzydłe

Nadrodzina

tarczówki

Rodzina

puklicowate

Podrodzina

Acanthosomatinae

Rodzaj

knieżyca

Gatunek

knieżyca brzozówka

Synonimy
  • Cimex? scansor Gistel, 1857 (nomen oblitum)
  • Elasmostethus fieberi Jakovlev, 1865
  • Elasmucha jakovlevi Kiritshenko, 1911

Taksonomia

edytuj

Gatunek ten wzmiankowany w literaturze został po raz pierwszy w 1857 roku przez Johannesa von N.F.X. Gistela jako Cimex scansor, jednak nazwa ta stanowi nomen oblitum[2]. Zgodnie z zasadami Międzynarodowego kodeksu nomenklatury zoologicznej opisany został po raz pierwszy w 1865 roku przez Wasilija Jakowlewa pod nazwą Elasmostethus fieberi. Jako miejsce typowe wskazano Kazań i Niżny Nowogród w Rosji. Epitet gatunkowy nadano na cześć Franza Xavera Fiebera[3].

Morfologia

edytuj
 
Zbliżenie na głowę i przedplecze

Pluskwiak o ciele długości od 7 do 8,5 mm[4][5], ubarwionym żółtoszaro, żółtozielono lub żółtobrązowo, czasem z czerwonawym odcieniem, a niekiedy nawet niemal czarniawym[5][1]. Punktowanie wierzchu ciała jest czarne, gęstsze i wyraźniejsze niż u knieżycy szarej[4]. Czułki zwykle są jednolicie ciemne, brązowe do czarnych[5][1]. Przedplecze ma kąty przednio-boczne z ząbkowatym wyrostkiem, a kąty tylno-boczne słabo wystające, niewydłużone w wyrostek. Tarczka ma w części nasadowej ciemną, zwykle rozmytą, czasem niemal niewidoczną plamę. Ujścia gruczołów zapachowych na zapiersiu są krótsze i szersze niż u ukrzeńców, na wierzchołkach zaokrąglone. Spodnia strona odwłoka ma na jasnym tle liczne czarne punkty. Listewka brzeżna odwłoka ma kontrastowe jasne i ciemne pasy. Samiec ma grzbietową krawędź segmentu genitalnego wyraźnie i głęboko wciętą. Samica ma ósmy segment odwłoka z dużym, wyraźnie dłuższym niż szerokim gonokoksytem[5][4].

Ekologia i występowanie

edytuj
 
Imago w środowisku naturalnym

Owad ten zasiedla lasy, zadrzewienia, parki, ogrody, aleje, łąki, polany i przydroża[1]. Zarówno larwy jak i postacie dorosłefitofagami ssącymi soki z liści i owocostanów drzew liściastych[1], głównie brzóz i olsz, a w północnej części zasięgu także z drzew iglastych[4]. Postacie dorosłe aktywne są od kwietnia lub maja do września[1] i stanowią stadium zimujące[1][4].

Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Hiszpanii, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi[6][2], Ukrainy[7], Słowenii, Czarnogóry, Serbii oraz europejskiej części Rosji[6][2]. W Azji zamieszkuje Syberię[4], Mongolię, Chiny, Koreę i Japonię[2].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g Elasmucha fieberi – Knieżyca brzozówka. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-05-22].
  2. a b c d Berend Aukema (red.): Elasmucha fieberi (Jakovlev, 1865). [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-05-22].
  3. V.E. Jakovlev. Hemiptera Heteroptera of the Volga region fauna. „Uchenye Zapiski Kazanskogo Universiteta, Otdelenie Fiziko-Matematicheskikh i Meditsinskikh Nauk”. 1864, s. 109-129, 1865. 
  4. a b c d e f Jerzy A. Lis, Barbara Lis, Dariusz J. Ziaja: Heteroptera Poloniae 2: Pentatomoidea 1: Acanthosmatidae, Cydnidae, Plataspidae, Scutelleridae, Thyreocoridae. Bytom: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy "Plik", 2012.
  5. a b c d Jerzy A. Lis, Barbara Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVIII Pluskwiaki różnoskrzydłe - Heteroptera z. 13 Puklicowate - Acanthosmatidae, Żółwinkowate - Scutelleridae. Warszawa, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Turpress, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.
  6. a b Elasmucha fieberi (Jakovlev, 1865). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2022-05-22].
  7. Species: Elasmucha fieberi (Jakovlev, 1865). [w:] Ukrainian Biodiversity Information Network. Національна мережа інформації з біорізноманіття [on-line]. [dostęp 2022-05-22].