Kuna (rodzaj ssaków)
rodzaj drapieżnych ssaków
(Przekierowano z Kuna (rodzaj ssaka))
Kuna[10] (Martes) – rodzaj ssaków z podrodziny Guloninae w obrębie rodziny łasicowatych (Mustelidae), skupiający niewielkie zwierzęta lądowe, o wydłużonym ciele, ostrym pysku i sporych, trójkątnych uszach.
| Martes | |||
| Pinel, 1792[1] | |||
 Przedstawiciel rodzaju – kuna leśna (M. martes) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
kuna | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Martes domestica Pinel, 1792 (= Mustela foina Erxleben, 1777) | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Gatunki | |||
| |||
Zasięg występowania edytuj
Rodzaj obejmuje gatunki występujące na wszystkich kontynentach półkuli północnej[11][12][13].
Charakterystyka edytuj
Długość ciała 36–70 cm, ogona 11,5–50 cm; masa ciała 470–550 g (samce są większe i cięższe od samic)[12][14]. Kuny są nieco większe niż spokrewnione z nimi łasicowate z rodzaju Mustela. Ich kończyny są krótkie, półstopochodne. Ogon zazwyczaj długi, uwłosiony gęściej niż u Mustela, ubarwienie najczęściej ciemne, czasem z białą lub żółtawą (pomarańczową) plamą na stronie brzusznej, w okolicy piersiowej. Są zwierzętami drapieżnymi, wszystkożernymi. Zamieszkują lasy, zazwyczaj z dużym udziałem drzew iglastych. Sprawnie wspinają się po drzewach. Polują w nocy.
Systematyka edytuj
Rodzaj zdefiniował w 1792 roku francuski lekarz i zoolog Philippe Pinel w artykule poświęconym badaniam żuchwy zwierząt czworonożnych opublikowanym na łamach Actes de la Société d’Histoire Naturelle de Paris[1]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) kuna domowa (M. foina).
Etymologia edytuj
- Martes: łac. martes ‘kuna’[15].
- Zibellina: wł. zibellino ‘soból’, od nowołac. sabellinus ‘soból’, od łac. sabellum ‘soból’[16]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mustela zibellina Linnaeus, 1758.
- Hydrocyon: gr. ὑδρο- hudro- ‘wodny-’, od ὑδωρ hudōr, ὑδατος hudatos ‘woda’; κυων kuōn, κυνος kunos ‘pies’[17]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Hydrocyon sansaniensis Lartet, 1851.
- Mustela: łac. mustela ‘łasica’, od zdrobnienia mus, muris ‘mysz’[18]. Gatunek typowy: Blasius wymienił dwa gatunki – Mustela foina Erxleben, 1777 (= Mustela foina von Schreber, 1776) i Mustela martes Linnaeus, 1758 – nie wyznaczając typu nomenklatorycznego.
- Charronia: gr. χαρων kharōn ‘lew’ (tj. podobny do lwa), prawdopodobnie od Charona (gr. Χαρων Kharōn, łac. Charon) – w mitologii greckiej boga umierających i konających, przewoźnika dusz przez rzekę Acheron[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Maustela flavigula Boddaert, 1785.
- Foina: wł. fuina, foina lub foin ‘tchórz zwyczajny’[20]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Mustela foina Erxleben, 1777 (= Mustela foina von Schreber, 1776.
- Lamprogale: gr. λαμπρος lampros ‘lśniący, jasny’[21]; γαλεη galeē lub γαλη galē ‘łasica’[22].
- Sansanictis: Sansan, Francja; gr. ικτις iktis, ικτιδις iktidis ‘łasica’[9]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Hydrocyon Sansaniensis Lartet, 1851.
Podział systematyczny edytuj
Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[23][14][11][10]:
- Martes flavigula (Boddaert, 1785) – kuna żółtogardła
- Martes gwatkinsi Horsfield, 1851 – kuna tamilska
- Martes foina (Erxleben, 1777) – kuna domowa
- Martes zibellina (Linnaeus, 1758) – soból tajgowy
- Martes martes (Linnaeus, 1758) – kuna leśna
- Martes melampus (J.A. Wagner, 1840) – kuna japońska
- Martes americana (Turton, 1806) – kuna amerykańska
- Martes caurina (Merriam, 1890) – kuna zachodnia
Opisano również gatunki wymarłe[24]:
- Martes crassidens Jiangzuo Qigao, Gimranov, Liu Jinyuan, Liu Sizhao, Jin Changzhu & Liu Jinyi, 2021[25] (Azja; pliocen)
- Martes foxi Hibbard & Riggs, 1949[26] (Ameryka Północna; pliocen)
- Martes ginsburgi Montoya, Morales & Abella, 2011[27] (Europa; miocen)
- Martes glareae Sinclair, 1915[28] (Ameryka Północna; pliocen)
- Martes khelifensis Ginsburg, 1977[29] (Afryka; miocen)
- Martes lydekkeri (Colbert, 1933)[30] (Azja; miocen)
- Martes oregonensis Shotwell, 1970[31] (Ameryka Północna; pliocen)
- Martes petersbuchensis Morlo, 1996[32] (Europa; miocen)
- Martes stirtoni R.L. Wilson, 1968[33] (Ameryka Północna; pliocen)
- Martes ten Shikama, 1949[34] (Azja; plejstocen)
- Martes vetus Kretzoi, 1947[35] (Europa; plejstocen)
- Martes wenzensis Stach, 1959[36] (Europa; pliocen)
Takson o niepewnej pozycji systematycznej[5][37]:
- „Martes” sansaniensis (Lartet, 1851)
Uwagi edytuj
- ↑ Nazwa odrzucona, publikacja Frischa Das Natur-System der Vierfüßigen Thierezostała uznana za nieważną (poza kilkoma wyjątkami) na mocy uprawnień ICZN, ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego[2].
- ↑ Młodszy homonim Hydrocyon G. Cuvier, 1819 (Actinopterygii).
- ↑ Nie Mustela Linnaeus, 1758.
- ↑ Nazwa zastępcza dla Charronia J.E. Gray, 1765, ponieważ Ognev uważał, że nazwa ta jest zajęta przez Charonia Gistel, 1847 (Mollusca).
Przypisy edytuj
- ↑ a b P. Pinel. Recherches sur une nouvelle méthode de classification des quadrupèdes, fondée sur la structure méchanique des parties osseuses qui servent à l’articulation de la mâchoire inférieure. „Actes de la Société d’Histoire Naturelle de Paris”. 1, s. 55, 1792. (fr.).
- ↑ F. Hemming. Opinion 258. Rejection for nomenclatorial Purposes of the work by Frisch (J. L.) published in 1775 under the title Das Natur-system der Vierfüssigen Thiere. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 5, s. 55–72, 1954. (ang.).
- ↑ J.L. Frisch: Das Natur-System der Vierfüßigen Thiere. Glogau: Christian Friedrich Günther, 1775, s. 11. (niem.).
- ↑ J.J. Kaup: Skizzirte Entwickelungs-Geschichte und natürliches System der europäischen Thierwelt: Erster Theil welcher die Vogelsäugethiere und Vögel nebst Andeutung der Entstehung der letzteren aus Amphibien enthält. Darmstadt: In commission bei Carl Wilhelm Leske, 1829, s. 34. (niem.).
- ↑ a b É. Lartet: Notice sur la colline de Sansan, suivie d’une récapitulation des diverses espèces d’animaux vertébrés fossiles, trouvés soit à Sansan, soit dans d’autres gisements du terrain tertiaire miocène dans le bassin sous-pyrénéen. Auch: J.-A. Portes, 1851, s. 17. (fr.).
- ↑ J.H. Blasius: Fauna der Wirbelthiere Deutschlands und der angrenzenden Länder von Mitteleuropa. Cz. 1: Säugethiere. Braunschweig: Friedrich Vieweg und Sohn, 1857, s. 211. (niem.).
- ↑ a b J.E. Gray. Revision of the genera and species of Mustelidae contained in the British Museum. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 108, 1864. (ang.).
- ↑ С.И. Огнёв. Новые данные по систематике и географическому распространению некоторых видов сем. Mustelidae. „Мемуары Зоолoгическаго отд-ния о-ва любителей естествознания, антропологии, этнографии”. 2, s. 26, 30, 1928. (ros.).
- ↑ a b L. Ginsburg. La faune des carnivores miocènes de Sansan (Gers). „Mémoires du Muséum national d’Histoire naturelle”. Série C Sciences de la terre. 9 (1), s. 107, 1961. (fr.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 157–158. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 452–454. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ a b S. Larivière, A.P. Jennings: Family Mustelidae (Weasels and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 628–632. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Martes. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-23].
- ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 685–686. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 401.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 715.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 335.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 436.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 179.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 285.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 136.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 107.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-20]. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Martes Pinel, 1792, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-12-20] (ang.).
- ↑ Q. Jiangzuo, D. Gimranov, J. Liu, S. Liu, C. Jin & J. Liu. A new fossil marten from Jinyuan Cave, northeastern China reveals the origin of the Holarctic marten group. „Quaternary International”. 591, s. 48, 2021. DOI: 10.1016/j.quaint.2020.10.064. (ang.).
- ↑ C.W. Hibbard & E.S. Riggs. Upper Pliocene vertebrates from Keefe Canyon, Meade County, Kansas. „Bulletin of the Geological Society of America”. 60 (5), s. 836, 1949. DOI: 10.1130/0016-7606(1949)60[829:UPVFKC]2.0.CO;2. (ang.).
- ↑ P. Montoya, J. Morales & J. Abella. Musteloidea (Carnivora, Mammalia) from the Late Miocene of Venta del Moro (Valencia, Spain). „Estudios Geológicos”. 67 (2), s. 194, 2011. DOI: 10.3989/egeol.40576.183. (ang.).
- ↑ W.J. Sinclair. Additions to the fauna of the Lower Pliocene Snake Creek Beds (Results of the Princeton University 1914 Expedition to Nebraska). „Proceedings of the American Philosophical Society held at Philadelphia for promoting useful knowledge”. 54 (217), s. 80, 1915. (ang.).
- ↑ L. Ginsburg. Les carnivores du Miocène de Beni Mellal (Maroc). „Géologie méditerranéenne”. 4 (3), s. 226, 1977. DOI: 10.3406/geolm.1977.1005. (fr.).
- ↑ E.H. Colbert. A new mustelid from the Lower Siwalik beds of northern India. „American Museum novitates”. 605, s. 1, 1933. (ang.).
- ↑ J.A. Shotwell. Pliocene mammals of southeast Oregon and adjacent Idaho. „Bulletin of the Museum of Natural History, University of Oregon”. 17, s. 79, 1970. (ang.).
- ↑ M. Morlo. Carnivoren aus dem Unter-Miozän des Mainzer Beckens (2. Mustelida, Pinnipedia, Feliformia, Palaeogale). „Senckenbergiana lethaea”. 76 (1–2), s. 240, 1996. DOI: 10.1007/BF03042850. (niem.).
- ↑ R.L. Wilson. Systematics and faunal analysis of a Lower Pliocene vertebrate assemblage from Trego County, Kansas. „Contributions from the Museum of Paleontology, University of Michigan”. 22 (7), s. 109, 1968. (ang.).
- ↑ T. Shikama. The Kuzuü ossuaries. Geological and palaeontological studies of the limestone fissure deposits, in Kuzuü, Totigi Prefecture. „Science Reports of the Tohoku Imperial University”. 2nd series. 23, s. 156, 1949.
- ↑ M. Kretzoi. New names for mammals. „Annales historico-naturales Musei Nationalis Hungarici”. 40, s. 286, 1947. (ang.).
- ↑ J. Stach. On some Mustelinae from the Pliocene bone breccia of Weze. „Acta Palaeontologica Polonica”. 4 (2), s. 110, 1959. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, †"Martes" sansaniensis (Lartet, 1851), Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-12-20] (ang.).
Bibliografia edytuj
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).