Latania
Latania (Latania Gaertn.) – rodzaj roślin z rodziny arekowatych, czyli palm (Arecaceae). Obejmuje trzy gatunki[4][5][6][7]. Wszystkie są endemitami Maskarenów, przy czym w naturze są bardzo rzadkie. Latania sinolistna L. loddigesii zachowała się na pewno tylko na Round Island i być może bardzo nielicznie na Mauritiusie. Latania żółta L. verschaffeltii rośnie tylko na wyspie Rodrigues, a L. lontaroides na Reunionie[5]. Występują w wąwozach, na klifach nadmorskich, w zbiorowiskach sawanny z palmami[5].
 Latania sinolistna | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
latania | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Latania Commerson ex A. L. Jussieu Gen. 39. 4 Aug 1789[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
L. borbonica Lamarck[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Wszystkie trzy gatunki rozpowszechnione są w uprawie jako rośliny ozdobne[5]. Ich liście wykorzystywane są jako wachlarze, a pnie stanowią źródło drewna. Młode owoce opisywane są jako jadalne[5]. Z nasion i drewna tych palm ludność miejscowa sporządza amulety stosowane w praktykach leczniczych i magicznych znachorów i uzdrowicieli[8].
Nazwa rodzajowa powstała w wyniku latynizacji nazwy miejscowej latanier odnoszącej się do tych palm[5].
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Palmy średniej wielkości. Pnie wyrastają pojedynczo, są prosto wzniesione, szorstkie od blizn liściowych[5]. Zwykle bezbronne (bez kolców)[5][7].
- Liście
- Okazałe, zimotrwałe u młodych okazów, u starszych odpadające wraz z nasadami[5]. Pochwa liściowa wąska i asymetryczna, naga lub owłosiona. Ogonek liściowy tęgi i długi, na grzbiecie rynienkowato wgłębiony w pobliżu nasady, dalej spłaszczony. Gęsto owłosiony. Na końcu ogonka na stronie doosiowej krótka hastula, której brak po stronie odosiowej. Blaszka wachlarzowata (dłoniasto złożona), z blaszką rozdzielającą się do 1/3–1/2 promienia na pojedynczo zgięte i rozwidlone na końcach odcinki[7][5].
- Kwiaty
- Palmy dwupienne. Kwiatostany męskie i żeńskie wyrastają między liśćmi różnych okazów i są zupełnie odmienne. Męskie rozwijają się u nasady z krótkim i szerokim, u nasady rurkowatym liściem wspierającym. Na szypule rozwijają się 1, 2 lub więcej liści podkwiatostanowych z luźnymi pochwami otulającymi szypułę. Rozgałęzienia pierwszego rzędu kwiatostanu męskiego są krótkie, okryte podsadkami. Na końcach rozgałęziają się palczasto na kilka do kilkunastu dłuższych lub krótszych odgałęzień dalszych rzędów, kłosowatych, z ciasno ułożonymi, rurkowatymi przysadkami. W ich nasadach rozwijają się pojedyncze kwiaty męskie. Trzy listki zewnętrznego okółka okwiatu są zaokrąglone, w dole rurkowato zrośnięte, grubsze na końcach. Listki wewnętrznego okółka wyciągnięte, wystające z zagłębienia, w którym rozwija się kwiat. Pręcików jest 15–30 lub czasem więcej, ich nitki są krótkie. Kwiatostany żeńskie są słabiej rozgałęzione – jedynie na jedną lub dwie osie kwiatostanu, które są jednak szersze i dłuższe, z większymi liśćmi podkwiatostanowymi i przysadkami. W ich kątach rozwijają się pojedyncze, kulistawe kwiaty słupkowe, znacznie większe od męskich. Każdy wsparty jest dwoma, sztywnymi listkami podkwiatowymi. Listki okwiatu w obu okółkach podobne, zaokrąglone. Zalążnia jest kulistawa, trójkomorowa, na szczycie wyciągnięta w szyjkę słupka[5].
Systematyka edytuj
Rodzaj klasyfikowany jest do podplemienia Lataniinae Meisner (1842) zaliczanego do plemienia Borasseae Mart. (1837) i podrodziny Coryphoideae Griff. (1844) w obrębie arekowatych Arecaceae[7][9].
- Wykaz gatunków[4]
- Latania loddigesii Mart. – latania sinolistna[8]
- Latania lontaroides (Gaertn.) H.E.Moore
- Latania verschaffeltii Lem. – latania żółta[8]
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-04-17] (ang.).
- ↑ a b c Hyphaene. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-04-17].
- ↑ a b Hyphaene Gaertn.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-01-20].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Latania Comm. ex Juss.. [w:] PALMweb: Palms of the World Online [on-line]. [dostęp 2020-04-17].
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 506, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. IV. Flowering Plants. Monocotyledons. Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin, Heidelberg: Springer, 1998, s. 335. ISBN 978-3-642-08378-5.
- ↑ a b c Jolanta i Karol Węglarscy: Użyteczne rośliny tropików. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 194-195. ISBN 978-83-61320-17-3.
- ↑ Genus: Latania Comm. ex Juss.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-04-17].