Mauritius

Republika Mauritiusu
*Republic of Mauritius*
Herb	Flaga
	Dewiza: Stella Clavisque Maris Indici; (Gwiazda i klucz do Oceanu Indyjskiego)
	Hymn: Motherland; (Ojczyzna);
Ustrój polityczny	republika
Stolica	Port Louis
Data powstania	12 marca 1968
Prezydent	Dharam Gokhool
Premier	Navin Ramgoolam
Powierzchnia	2045 km²
Populacja (2017); • liczba ludności	; 1 356 388
• gęstość	663 os./km²
Kod ISO 3166	MU
Waluta	rupia maurytyjska (MUR)
Telefoniczny nr kierunkowy	+230
Domena internetowa	.mu
Kod samochodowy	MS
Kod samolotowy	3B
Strefa czasowa	UTC +4
Język urzędowy	brak, de facto angielski i francuski
Religia dominująca	hinduizm
Terytoria autonomiczne	Rodrigues
PKB (2023); • całkowite ; • na osobę	; 14,57 mld USD; 11 548 USD
PKB (PSN) (2023); • całkowite ; • na osobę	; 36,79 mld dolarów międzynar.; 29 164 dolarów międzynar.
	Położenie na mapie;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach

Mauritius (fr. Maurice), Republika Mauritiusu^[3] (ang. Republic of Mauritius, fr. République de Maurice) – państwo wyspiarskie położone w południowo-zachodniej części Oceanu Indyjskiego, w archipelagu Maskarenów, około 900 km na wschód od Madagaskaru i ok. 170 km na północny wschód od Reunionu. Poza samą wyspą Mauritius do Republiki Mauritiusu należą także: wyspa Rodrigues (w odległości 563 km na wschód od wyspy głównej), archipelag Cargados Carajos (402 km na północ) i Wyspy Agalega (933 km na północ).

Historia

Wyspa została odkryta przez Portugalczyków w 1505 roku. Skolonizowana została przez Holendrów w 1638 i nazwana imieniem księcia Maurycego Orańskiego. Francuzi opanowali wyspę w XVIII wieku, zmieniając nazwę na Île de France. Nazwa Mauritius została przywrócona w 1810 roku, gdy Brytyjczycy przejęli wyspę. Anglicy znieśli niewolnictwo i zaczęli sprowadzać robotników z Indii.

Mauritius uzyskał niezależność w 1968 roku. 18 kwietnia 1968 roku na podstawie Rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 249 Mauritius został członkiem ONZ^[4].

Kraj stał się republiką w ramach Wspólnoty Narodów w 1992. Jest jednym z nielicznych krajów afrykańskich posiadających stabilną demokrację z regularnie odbywającymi się wolnymi wyborami i przestrzeganymi prawami człowieka. Dzięki rozwiniętemu sektorowi turystycznemu przyciągnął znaczne zagraniczne inwestycje, osiągając tym samym jeden z najwyższych w Afryce dochodów na obywatela.

Geografia

Rochester Falls w południowej części wyspy

Miasto Trou d'Eau Douce we wschodniej części Mauritiusa (dystrykt Flacq)

Flic-en-Flac – zachodnie wybrzeże wyspy (dystrykt Black River)

Osobny artykuł: Geografia Mauritiusa.

Mauritius razem z wyspami Reunion i Rodrigues jest częścią archipelagu Maskarenów. Archipelag ten powstał miliony lat temu w wyniku podwodnych erupcji wulkanicznych.

Stolicą wyspy i największym miastem jest Port Louis, leżący po północno-zachodniej stronie wyspy. Inne większe miasta: Curepipe, Vacoas-Phoenix, Beau Bassin, Quatre Bornes oraz Rose Hill.

Wyspa (1865 km² powierzchni) ma w przybliżeniu kształt owalu o dłuższej średnicy 61 km i krótszej 47 km. Linia brzegowa ma 161 km długości. Najwyższe wzniesienie, Piton de la Petite Riviére Noire, 826 m n.p.m. Wnętrze wyspy obejmuje płaskowyż o średniej wysokości 671 m n.p.m., charakteryzujący się znaczną wielkością opadów (średnio 510 cm rocznie). Płaskowyż opada łagodnie ku północy przechodząc w nadmorską równinę, natomiast od południa i zachodu opada stromymi urwiskami ku wąskiemu pasmu wybrzeża.

Demografia

Statystyki demograficzne

(2005)
Liczba ludności	1 230 602
Ludność według wieku
0 – 14 lat	24,4% (mężczyzn 151 043, kobiet 148 847)
15 – 64 lat	69,1% (mężczyzn 424 472, kobiet 425 974)
ponad 64 lata	6,5% (mężczyzn 31 506, kobiet 48 760)
Wiek (mediana)
W całej populacji	30,5 lat
Mężczyzn	29,65 lat
Kobiet	31,46 lat
Przyrost naturalny	0,84%
Współczynnik urodzeń	15,62 urodzin/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów	6,83 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji	−0,41 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu	1,02 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat	1,02 mężczyzn/kobiet
15 – 64 lat	1 mężczyzna/kobietę
powyżej 64 lat	0,65 mężczyzn/kobiet
w całej populacji	0,97 mężczyzn/kobiet
Umieralność noworodków
W całej populacji	15,03 śmiertelnych/1000 żywych
płci męskiej	17,74 śmiertelnych/1000 żywych
płci żeńskiej	12,27 śmiertelnych/1000 żywych
Oczekiwana długość życia
W całej populacji	72,38 lat
Mężczyzn	68,4 lat
Kobiet	76,41 lat
Rozrodczość	1,96 urodzin/kobietę
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS	0,1% (2001)
Liczba osób żyjących z HIV/AIDS	700 (2001)
Liczba zmarłych na HIV/AIDS	mniej niż 100 (2001)

Grupy etniczne

Hindusi – 68%,
Kreole – 27%,
Chińczycy – 3%,
Francuzi – 2%.

Religie i wyznania

Zobacz też: Podział administracyjny Kościoła katolickiego na Mauritiusie.

Zobacz też: Świadkowie Jehowy na Mauritiusie.

Struktura religijna w 2020 roku według The ARDA^[5]:

hinduizm – 44,2%,
chrześcijaństwo – 33,1%:
- katolicyzm – 21,3%,
- protestantyzm – 10,6% (w większości zielonoświątkowcy – ponad 100 tys.^[6]),
- niezależne kościoły – 0,86%,
islam – 16,9%,
brak religii – 2%,
bahaizm – 1,8%,
religie chińskie – 1,3%,
tradycyjne religie plemienne – 0,2%
inne religie – 0,5%.

Języki

kreolski Mauritiusa – 80,5%,
bhodźpuri – 12,1%,
francuski – 3,4% (urzędowy),
angielski – 1,3% (urzędowy),
inne – 3,7%.

Polityka

Głową państwa jest prezydent, wybierany na pięcioletnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe (National Assembly) – jednoizbowy maurytyjski parlament. Spośród 70 członków parlamentu, 62 jest wybieranych bezpośrednio w wyborach powszechnych, a 8 jest wyznaczonych, aby reprezentować mniejszości etniczne, w zależności od wyników wyborów. Parlament jest kierowany przez premiera i radę ministrów. Główne partie: Walczący Ruch Mauritiusu (MMM), Partia Pracy (LP), Partia Socjalistyczna Mauritiusu oraz Ruch Socjalistyczny Mauritiusu (MSM)^[7].

Podział administracyjny

Wyspy, do których rości sobie prawo Mauritius

Osobny artykuł: Podział administracyjny Mauritiusa.

Mauritius jest podzielony na 9 dystryktów:

Ponadto w skład Mauritiusa wchodzą trzy terytoria zależne:

Mauritius rości sobie prawa także do archipelagu Czagos, którym zarządza Wielka Brytania i samotnej wyspy Tromelin, należącej do Francji^[8]. Terytoria te były od XVIII wieku częścią francuskiej, a następnie brytyjskiej kolonii, podzielonej dopiero w połowie XX wieku.

Gospodarka

Port Louis, gospodarcze centrum kraju

Podstawami gospodarki są turystyka, eksport wyrobów tekstylnych, oraz uprawa trzciny cukrowej. Użytki rolne stanowią 56% powierzchni kraju. Uprawia się tytoń, herbatę, kukurydzę, banany. Wskaźnik rozwoju społecznego wynosi 0,771, drugi (po Libii) w regionie Afryki (63. na świecie).

Według GPI Mauritius jest najbezpieczniejszym krajem w Afryce i ma niski wskaźnik przestępczości. Jednym z głównych zagrożeń na Mauritiusie są klęski żywiołowe, takie jak cyklony. Sezon cyklonowy trwa od listopada do maja i może powodować rozległe szkody materialne^[9].

Emisja gazów cieplarnianych

Emisja równoważnika dwutlenku węgla z Mauritiusa wyniosła w 1990 roku 1,844 Mt, z czego 1,191 Mt stanowiła emisja dwutlenku węgla, na drugim miejscu był metan, a na trzecim podtlenek azotu. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 1,128 t dwutlenku węgla, a w przeliczeniu na tysiąc dolarów amerykańskich PKB – 148 kg. Od tego czasu emisje dwutlenku regularnie rosną, natomiast emisje pozostałych gazów cieplarnianych pozostają na zbliżonym poziomie. W niektórych latach nieco bardziej zauważalna jest emisja gazów fluorowanych. Szczególnie duży wzrost emisji dotyczy energetyki, nieco mniejszy transportu. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wyniosła 4,384 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca wyniosła 3,456 t i w przeliczeniu na tysiąc dolarów PKB – 164 kg^[10].

Kultura

Zmienna kolonialna przeszłość Mauritiusu ma odzwierciedlenie w kulturze. Na przykład sztuka kulinarna jest połączeniem holenderskiej, francuskiej, indyjskiej i kreolskiej.

Chamarel – ziemia siedmiu kolorów

W 2008 roku Jean-Marie Gustave Le Clézio, obywatel Francji i Mauritiusu, został pierwszym w historii wyspy laureatem literackiej Nagrody Nobla.

W 1847 roku Mauritius został piątym krajem na świecie wydającym znaczki pocztowe. Dwa typy znaczków wydane wtedy, znane jako Mauritius „Post Office”, należą do najbardziej znanych na świecie ze względu na rzadkość występowania i wysoką wartość.

Kiedy została odkryta, wyspa Mauritius była miejscem zamieszkania ptaków nieznanego wcześniej gatunku, który Portugalczycy nazwali dodo. Jednakże do 1681 roku wszystkie dodo zostały zabite przez osadników lub ich udomowione zwierzęta. Ptak ten widnieje w godle państwa.

Święta i zwyczaje

Nowy Rok – 1-2 stycznia^[11]
Zniesienie niewolnictwa – 1 lutego
Święto Narodowe – 12 marca
Święto Pracy – 1 maja
Przyjazd robotników kontraktowych – 2 listopada
Boże Narodzenie – 25 grudnia
Święto Chińskiej Wiosny, styczeń lub luty, w zależności od kalendarza chińskiego
Thaipusam, styczeń lub luty, w zależności od kalendarza tamilskiego
Mahaśiwaratri, między lutym a marcem
Ugadi, marzec
Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, 15 sierpnia
Ganeśćaturthi, między sierpniem a wrześniem
Diwali, od października do listopada
Eid ul-Fitr, o każdej porze roku, ponieważ islam opiera się na kalendarzu księżycowym

Przypisy

↑ The World Factbook – Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2017-10-05] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-05-20]. (ang.).
↑ Według Wielkiego Słownika Ortograficznego PWN jedyną poprawną formą dopełniacza jest Mauritiusa [1]. Jednak według Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poprawnym dopełniaczem podawanym w wykazie nazw państw jest Mauritiusu [2] (ta forma podawana była już w wykazie państw z 1977 r. opublikowanym jako Zarządzenie nr 17 Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki z dnia 19 kwietnia 1977 r. zmieniające zarządzenie w sprawie ustalenia brzmienia nazw miejscowości i obiektów geograficznych znajdujących się poza granicami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. Urz. MNSzWiT 1977 nr 4, poz. 13) [3]), czy w Wielkim słowniku poprawnej polszczyzny PWN pod redakcją prof. Andrzeja Markowskiego (wyd. z 2006 r.).
↑ Security Council Resolution 249 – UNSCR [online], unscr.com [dostęp 2022-02-15] .
↑ National Profiles [online], www.thearda.com [dostęp 2022-10-01] .
↑ GEORGE RAFAËL LESTE, président de l’Assemblée de Dieu : « Oui, la foi peut déplacer les montagnes » [online], Le Mauricien [dostęp 2022-10-01] (fr.).
↑ AndrzejA. Antoszewski AndrzejA., RyszardR. Herbut RyszardR., Systemy polityczne współczesnego świata, Gdańsk: Arche, 2004 .
↑ Mauritius. [w:] World Factbook [on-line]. CIA. [dostęp 2016-02-19]. (ang.).
↑ ExpatriateE. Healthcare ExpatriateE., The Safest Countries in Africa (RANKED) [online], Expatriate Group, 28 grudnia 2022 [dostęp 2023-02-24] (ang.).
↑ Mauritius, [w:] F.F. Monforti-Ferrario F.F. i inni, Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries. 2019 report – Study [pdf], Luksemburg: Publications Office of the European Union, 2019, s. 159, DOI: 10.2760/687800, ISBN 978-92-76-11100-9 (ang.).
↑ Mauritius Public Holidays 2024 [online], PublicHolidays.mu [dostęp 2024-10-15] (ang.).

Linki zewnętrzne

Government of Mauritius – oficjalna strona rządu
Official Site for Mauritius – portal Mauritius Tourism Promotion Authority
World Gazetteerr

[1] The World Factbook – Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2017-10-05] (ang.).

[IMF-2] Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-05-20]. (ang.).

[odmiana-3] Według Wielkiego Słownika Ortograficznego PWN jedyną poprawną formą dopełniacza jest Mauritiusa [1]. Jednak według Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poprawnym dopełniaczem podawanym w wykazie nazw państw jest Mauritiusu [2] (ta forma podawana była już w wykazie państw z 1977 r. opublikowanym jako Zarządzenie nr 17 Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki z dnia 19 kwietnia 1977 r. zmieniające zarządzenie w sprawie ustalenia brzmienia nazw miejscowości i obiektów geograficznych znajdujących się poza granicami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. Urz. MNSzWiT 1977 nr 4, poz. 13) [3]), czy w Wielkim słowniku poprawnej polszczyzny PWN pod redakcją prof. Andrzeja Markowskiego (wyd. z 2006 r.).

[4] Security Council Resolution 249 – UNSCR [online], unscr.com [dostęp 2022-02-15] .

[5] National Profiles [online], www.thearda.com [dostęp 2022-10-01] .

[6] GEORGE RAFAËL LESTE, président de l’Assemblée de Dieu : « Oui, la foi peut déplacer les montagnes » [online], Le Mauricien [dostęp 2022-10-01] (fr.).

[7] AndrzejA. Antoszewski AndrzejA., RyszardR. Herbut RyszardR., Systemy polityczne współczesnego świata, Gdańsk: Arche, 2004 .

[CIA-8] Mauritius. [w:] World Factbook [on-line]. CIA. [dostęp 2016-02-19]. (ang.).

[9] ExpatriateE. Healthcare ExpatriateE., The Safest Countries in Africa (RANKED) [online], Expatriate Group, 28 grudnia 2022 [dostęp 2023-02-24] (ang.).

[10] Mauritius, [w:] F.F. Monforti-Ferrario F.F. i inni, Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries. 2019 report – Study [pdf], Luksemburg: Publications Office of the European Union, 2019, s. 159, DOI: 10.2760/687800, ISBN 978-92-76-11100-9 (ang.).

[11] Mauritius Public Holidays 2024 [online], PublicHolidays.mu [dostęp 2024-10-15] (ang.).

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]