Mauritius

Republika Mauritiusu
Republic of Mauritius
Flaga	Herb
	Dewiza: (łac.) Stella Clavisque Maris Indici ; (Gwiazda i klucz do Oceanu Indyjskiego)
	Hymn: Motherland ; (Ojczyzna)
Język urzędowy	brak, de facto angielski i francuski
Stolica	Port Louis
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Prithvirajsing Roopun
Szef rządu	premier Pravind Jugnauth
Powierzchnia ; • całkowita ; • wody śródlądowe	; 2045 km² ; 0,05%
Liczba ludności (2017); • całkowita ; • gęstość zaludnienia	; 1 356 388; 663 osób/km²
PKB (2017); • całkowite ; • na osobę	; 12,4 mld USD; 9794 USD
PKB (PSN) (2017); • całkowite ; • na osobę	; 27,5 mld dolarów międzynar.; 21 640 dolarów międzynar.
Waluta	rupia maurytyjska (MUR)
Niepodległość	od Wielkiej Brytanii; 12 marca 1968
Religia dominująca	hinduizm
Strefa czasowa	UTC +4
Kod ISO 3166	MU
Domena internetowa	.mu
Kod samochodowy	MS
Kod samolotowy	3B
Kod telefoniczny	+230
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Cytaty w Wikicytatach
	Hasło w Wikisłowniku

Mauritius (fr. Maurice), Republika Mauritiusu^[3] (ang. Republic of Mauritius, fr. République de Maurice) – państwo wyspiarskie położone w południowo-zachodniej części Oceanu Indyjskiego, w archipelagu Maskarenów, około 900 km na wschód od Madagaskaru i ok. 170 km na północny wschód od Reunionu. Poza samą wyspą Mauritius do Republiki Mauritiusu należy także wyspa Rodrigues (w odległości 563 km na wschód od wyspy głównej), archipelag Cargados Carajos (402 km na północ) i Wyspy Agalega (933 km na północ).

HistoriaEdytuj

Wyspa została odkryta przez Portugalczyków w 1505 roku. Skolonizowana została przez Holendrów w 1638 i nazwana imieniem księcia Maurycego Orańskiego. Francuzi opanowali wyspę w XVIII wieku, zmieniając nazwę na Île de France. Nazwa Mauritius została przywrócona w 1810 roku, gdy Brytyjczycy przejęli wyspę. Anglicy znieśli niewolnictwo i zaczęli sprowadzać robotników z Indii.

Mauritius uzyskał niezależność w 1968 roku.18 kwietnia 1968 roku na podstawie Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 249 Mauritius został członkiem ONZ^[4].

Kraj stał się republiką w ramach Wspólnoty Narodów w 1992. Jest jednym z nielicznych krajów afrykańskich posiadających stabilną demokrację z regularnie odbywającymi się wolnymi wyborami i przestrzeganymi prawami człowieka. Dzięki rozwiniętemu sektorowi turystycznemu przyciągnął znaczne zagraniczne inwestycje, osiągając tym samym jeden z najwyższych w Afryce dochodów na obywatela.

GeografiaEdytuj

Rochester Falls w południowej części wyspy

Miasto Grand Baie (Grand Bay) w północnej części Mauritiusa

Gris Gris – południowe wybrzeże wyspy

Osobny artykuł: Geografia Mauritiusa.

Mauritius razem z wyspami Reunion i Rodrigues jest częścią archipelagu Maskarenów. Archipelag ten powstał miliony lat temu w wyniku podwodnych erupcji wulkanicznych.

Stolicą wyspy i największym miastem jest Port Louis, leżący po północno-zachodniej stronie wyspy. Inne większe miasta: Curepipe, Vacoas-Phoenix, Beau Bassin, Quatre Bornes oraz Rose Hill.

Wyspa (1865 km² powierzchni) ma w przybliżeniu kształt owalu o dłuższej średnicy 61 km i krótszej 47 km. Linia brzegowa ma 161 km długości. Najwyższe wzniesienie, Piton de la Petite Riviére Noire, 826 m n.p.m. Wnętrze wyspy obejmuje płaskowyż o średniej wysokości 671 m n.p.m., charakteryzujący się znaczną wielkością opadów (średnio 510 cm rocznie). Płaskowyż opada łagodnie ku północy przechodząc w nadmorską równinę, natomiast od południa i zachodu opada stromymi urwiskami ku wąskiemu pasmu wybrzeża.

DemografiaEdytuj

Statystyki demograficzneEdytuj

(2005)
Liczba ludności	1 230 602
Ludność według wieku
0 – 14 lat	24,4% (mężczyzn 151 043, kobiet 148 847)
15 – 64 lat	69,1% (mężczyzn 424 472, kobiet 425 974)
ponad 64 lata	6,5% (mężczyzn 31 506, kobiet 48 760)
Wiek (mediana)
W całej populacji	30,5 lat
Mężczyzn	29,65 lat
Kobiet	31,46 lat
Przyrost naturalny	0,84%
Współczynnik urodzeń	15,62 urodzin/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów	6,83 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji	−0,41 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu	1,02 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat	1,02 mężczyzn/kobiet
15 – 64 lat	1 mężczyzna/kobietę
powyżej 64 lat	0,65 mężczyzn/kobiet
w całej populacji	0,97 mężczyzn/kobiet
Umieralność noworodków
W całej populacji	15,03 śmiertelnych/1000 żywych
płci męskiej	17,74 śmiertelnych/1000 żywych
płci żeńskiej	12,27 śmiertelnych/1000 żywych
Oczekiwana długość życia
W całej populacji	72,38 lat
Mężczyzn	68,4 lat
Kobiet	76,41 lat
Rozrodczość	1,96 urodzin/kobietę
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS	0,1% (2001)
Liczba osób żyjących z HIV/AIDS	700 (2001)
Liczba zmarłych na HIV/AIDS	mniej niż 100 (2001)

Grupy etniczneEdytuj

Hindusi – 68%,
Kreole – 27%,
Chińczycy – 3%,
Francuzi – 2%.

Religie i wyznaniaEdytuj

Zobacz też: Podział administracyjny Kościoła katolickiego na Mauritiusie.

Zobacz też: Świadkowie Jehowy na Mauritiusie.

Struktura religijna w 2020 roku według The ARDA^[5]:

hinduizm – 44,2%,
chrześcijaństwo – 33,1%:
- katolicyzm – 21,3%,
- protestantyzm – 10,6% (w większości zielonoświątkowcy – ponad 100 tys.^[6]),
- niezależne kościoły – 0,86%,
islam – 16,9%,
brak religii – 2%,
bahaizm – 1,8%,
religie chińskie – 1,3%,
tradycyjne religie plemienne – 0,2%
inne religie – 0,5%.

JęzykiEdytuj

kreolski Mauritiusa – 80,5%,
bhodźpuri – 12,1%,
francuski – 3,4% (urzędowy),
angielski – 1,3% (urzędowy),
inne – 3,7%.

PolitykaEdytuj

Głową państwa jest prezydent, wybierany na pięcioletnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe (National Assembly) – jednoizbowy maurytyjski parlament. Spośród 70 członków parlamentu, 62 jest wybieranych bezpośrednio w wyborach powszechnych, a 8 jest wyznaczonych, aby reprezentować mniejszości etniczne, w zależności od wyników wyborów. Parlament jest kierowany przez premiera i radę ministrów. Główne partie: Walczący Ruch Mauritiusu (MMM), Partia Pracy (LP), Partia Socjalistyczna Mauritiusu oraz Ruch Socjalistyczny Mauritiusu (MSM)^[7].

Podział administracyjnyEdytuj

Wyspy, do których rości sobie prawo Mauritius

Osobny artykuł: Podział administracyjny Mauritiusa.

Mauritius jest podzielony na 9 dystryktów:

Ponadto w skład Mauritiusa wchodzą trzy terytoria zależne:

Mauritius rości sobie prawa także do archipelagu Czagos, którym zarządza Wielka Brytania i samotnej wyspy Tromelin, należącej do Francji^[8]. Terytoria te były od XVIII wieku częścią francuskiej, a następnie brytyjskiej kolonii, podzielonej dopiero w połowie XX wieku.

GospodarkaEdytuj

Podstawą gospodarki jest turystyka, eksport wyrobów tekstylnych, uprawa trzciny cukrowej. Użytki rolne stanowią 56% powierzchni kraju. Uprawia się też tytoń, herbatę, kukurydzę, banany. Wskaźnik rozwoju społecznego wynosi 0,771, drugi (po Libii) w regionie Afryki (63. na świecie).

Emisja gazów cieplarnianychEdytuj

Emisja równoważnika dwutlenku węgla z Mauritiusa wyniosła w 1990 roku 1,844 Mt, z czego 1,191 Mt stanowiła emisja dwutlenku węgla, na drugim miejscu był metan, a na trzecim podtlenek azotu. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 1,128 t dwutlenku węgla, a w przeliczeniu na tysiąc dolarów amerykańskich PKB – 148 kg. Od tego czasu emisje dwutlenku regularnie rosną, natomiast emisje pozostałych gazów cieplarnianych pozostają na zbliżonym poziomie. W niektórych latach nieco bardziej zauważalna jest emisja gazów fluorowanych. Szczególnie duży wzrost emisji dotyczy energetyki, nieco mniejszy transportu. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wyniosła 4,384 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca wyniosła 3,456 t i w przeliczeniu na tysiąc dolarów PKB – 164 kg^[9].

KulturaEdytuj

Zmienna kolonialna przeszłość Mauritiusu ma odzwierciedlenie w kulturze. Na przykład sztuka kulinarna jest połączeniem holenderskiej, francuskiej, indyjskiej i kreolskiej.

W 2008 roku Jean-Marie Gustave Le Clézio, obywatel Francji i Mauritiusu, został pierwszym w historii wyspy laureatem literackiej Nagrody Nobla.

W 1847 roku Mauritius został piątym krajem na świecie wydającym znaczki pocztowe. Dwa typy znaczków wydane wtedy, znane jako Mauritius „Post Office”, należą do najbardziej znanych na świecie ze względu na rzadkość występowania i wysoką wartość.

Kiedy została odkryta, wyspa Mauritius była miejscem zamieszkania ptaków nieznanego wcześniej gatunku, który Portugalczycy nazwali dodo. Jednakże do 1681 roku wszystkie dodo zostały zabite przez osadników lub ich udomowione zwierzęta. Ptak ten widnieje w godle państwa.

Chamarel – ziemia siedmiu kolorów

PrzypisyEdytuj

↑ The World Factbook – Central Intelligence Agency, www.cia.gov [dostęp 2017-10-05] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2017: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2018. [dostęp 2018-06-28]. (ang.).
↑ Według Wielkiego Słownika Ortograficznego PWN jedyną poprawną formą dopełniacza jest Mauritiusa [1]. Jednak według Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poprawnym dopełniaczem podawanym w wykazie nazw państw jest Mauritiusu [2] (ta forma podawana była już w wykazie państw z 1977 r. opublikowanym jako Zarządzenie nr 17 Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki z dnia 19 kwietnia 1977 r. zmieniające zarządzenie w sprawie ustalenia brzmienia nazw miejscowości i obiektów geograficznych znajdujących się poza granicami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. Urz. MNSzWiT 1977 nr 4, poz. 13) [3]), czy w Wielkim słowniku poprawnej polszczyzny PWN pod redakcją prof. Andrzeja Markowskiego (wyd. z 2006 r.).
↑ Security Council Resolution 249 – UNSCR, unscr.com [dostęp 2022-02-15] .
↑ National Profiles, www.thearda.com [dostęp 2022-10-01] .
↑ GEORGE RAFAËL LESTE, président de l’Assemblée de Dieu : « Oui, la foi peut déplacer les montagnes », Le Mauricien [dostęp 2022-10-01] (fr.).
↑ AndrzejA. Antoszewski AndrzejA., RyszardR. Herbut RyszardR., Systemy polityczne współczesnego świata, Gdańsk: Arche, 2004 .
↑ Mauritius. [w:] World Factbook [on-line]. CIA. [dostęp 2016-02-19]. (ang.).
↑ Mauritius, [w:] F.F. Monforti-Ferrario F.F. i inni, Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries. 2019 report – Study [pdf], Luksemburg: Publications Office of the European Union, 2019, s. 159, DOI: 10.2760/687800, ISBN 978-92-76-11100-9 (ang.).

Linki zewnętrzneEdytuj

Government of Mauritius – oficjalna strona rządu
Official Site for Mauritius – portal Mauritius Tourism Promotion Authority
World Gazetteerr

[1] The World Factbook – Central Intelligence Agency, www.cia.gov [dostęp 2017-10-05] (ang.).

[IMF-2] Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2017: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2018. [dostęp 2018-06-28]. (ang.).

[odmiana-3] Według Wielkiego Słownika Ortograficznego PWN jedyną poprawną formą dopełniacza jest Mauritiusa [1]. Jednak według Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poprawnym dopełniaczem podawanym w wykazie nazw państw jest Mauritiusu [2] (ta forma podawana była już w wykazie państw z 1977 r. opublikowanym jako Zarządzenie nr 17 Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki z dnia 19 kwietnia 1977 r. zmieniające zarządzenie w sprawie ustalenia brzmienia nazw miejscowości i obiektów geograficznych znajdujących się poza granicami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. Urz. MNSzWiT 1977 nr 4, poz. 13) [3]), czy w Wielkim słowniku poprawnej polszczyzny PWN pod redakcją prof. Andrzeja Markowskiego (wyd. z 2006 r.).

[4] Security Council Resolution 249 – UNSCR, unscr.com [dostęp 2022-02-15] .

[5] National Profiles, www.thearda.com [dostęp 2022-10-01] .

[6] GEORGE RAFAËL LESTE, président de l’Assemblée de Dieu : « Oui, la foi peut déplacer les montagnes », Le Mauricien [dostęp 2022-10-01] (fr.).

[7] AndrzejA. Antoszewski AndrzejA., RyszardR. Herbut RyszardR., Systemy polityczne współczesnego świata, Gdańsk: Arche, 2004 .

[CIA-8] Mauritius. [w:] World Factbook [on-line]. CIA. [dostęp 2016-02-19]. (ang.).

[9] Mauritius, [w:] F.F. Monforti-Ferrario F.F. i inni, Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries. 2019 report – Study [pdf], Luksemburg: Publications Office of the European Union, 2019, s. 159, DOI: 10.2760/687800, ISBN 978-92-76-11100-9 (ang.).

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]