Wspólnota Narodów
Wspólnota Narodów[1][2] (ang. The Commonwealth lub Commonwealth of Nations[3][4][5]) – organizacja międzynarodowa zrzeszająca 56 niepodległych państw, której celem jest współpraca na rzecz rozwoju, demokracji i pokoju[6].
![]() | |
Język roboczy | |
---|---|
Siedziba | |
Członkowie |
56 |
Głowa Wspólnoty Narodów | |
Sekretarz generalny | |
Utworzenie |
11 grudnia 1931 |
Strona internetowa |
Organizacja została ustanowiona w 1931 roku na mocy Statutu Westminsterskiego jako Brytyjska Wspólnota Narodów (British Commonwealth of Nations), zwana także Wspólnotą Brytyjską (British Commonwealth). Członkami założycielskimi były Wielka Brytania oraz sześć dominiów brytyjskich – Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Południowa Afryka, Nowa Fundlandia oraz Irlandia. Pod obecną nazwą organizacja funkcjonuje od 1949 roku; wówczas to warunkiem członkostwa przestało być uznawanie monarchy brytyjskiego za głowę państwa, a podkreślona została pełna niezależność państw członkowskich od Wielkiej Brytanii. W okresie dekolonizacji dawnego Imperium brytyjskiego do Wspólnoty przystępowały kolejne państwa, znajdujące się wcześniej pod zwierzchnictwem brytyjskim. Proces ten zapoczątkowany został w 1947 roku wraz z przystąpieniem Indii i Pakistanu, a trwał niemal do końca XX wieku[7][8]. Członkostwo w organizacji jest dobrowolne, niektóre byłe kolonie do niej nie przystąpiły (m.in. Mjanma), a na przestrzeni lat kilka państw ją opuściło (m.in. Irlandia), część w późniejszym czasie powróciła (m.in. Południowa Afryka). Niemal wszystkie państwa członkowskie stanowiły w przeszłości część imperium brytyjskiego, wyjątkiem są jedynie Mozambik, Rwanda, Togo i Gabon[4].
Część państw członkowskich Wspólnoty Narodów – tak zwane commonwealth realms – uznaje brytyjskiego monarchę za głowę swojego kraju, jednak większość z nich to republiki, w których głową państwa jest prezydent, a niektóre mają własne monarchie. Król Karol III jest wszędzie traktowany jako Głowa Wspólnoty Narodów.
Terytoria członkowskie nie mają wobec siebie żadnych zobowiązań prawnych. Łączą je język, historia, kultura, a także deklarowane wartości jak: demokracja, prawa człowieka i rządy prawa. Przymioty te zawarte są w Karcie Wspólnoty Narodów i promowane są przez Igrzyska Wspólnoty.
Państwa członkowskie edytuj
obecni
brytyjskie terytoria zamorskie i dependencje Korony brytyjskiej
zawieszeni
byli
W 2022 roku Wspólnota Narodów liczyła 56 państw członkowskich zamieszkanych przez 2,5 mld ludzi (blisko 1/3 populacji świata). 32 spośród nich to „małe państwa”, definiowane przez organizację jako państwa o liczbie mieszkańców nieprzekraczającej 1,5 mln, bądź nieco większe lecz o podobnym uwarunkowaniu geopolitycznym, w tym liczne państwa wyspiarskie[9][10].
W nawiasach podano rok przystąpienia[9].
Europa edytuj
- Wielka Brytania (1931)
- Malta (1964)
Ameryka Północna edytuj
- Kanada (1931)
- Jamajka (1962)
- Trynidad i Tobago (1962)
- Barbados (1966)
- Bahamy (1973)
- Grenada (1974)
- Dominika (1978)
- Saint Lucia (1979)
- Saint Vincent i Grenadyny (1979)
- Antigua i Barbuda (1981)
- Belize (1981)
- Saint Kitts i Nevis (1983)
Ameryka Południowa edytuj
- Gujana (1966)
Afryka edytuj
- Południowa Afryka (1931–1961, ponownie przyjęta w 1994)
- Ghana (1957)
- Nigeria (1960, zawieszona w latach 1995–1999)
- Sierra Leone (1961)
- Uganda (1962)
- Kenia (1963)
- Tanzania (1964)
- Malawi (1964)
- Zambia (1964)
- Gambia (1965–2013[11], ponownie przyjęta w 2018[12])
- Botswana (1966)
- Lesotho (1966)
- Mauritius (1968)
- Eswatini (1968)
- Seszele (1976)
- Namibia (1990)
- Mozambik (1995; jedno z czterech państw członkowskich, które nigdy nie należały do Imperium brytyjskiego)
- Kamerun (1995)
- Rwanda (2009; jedno z czterech państw członkowskich, które nigdy nie należały do Imperium brytyjskiego)
- Gabon (2022; jedno z czterech państw członkowskich, które nigdy nie należały do Imperium brytyjskiego; częściowo zawieszony od 2023[13])
- Togo (2022; jedno z czterech państw członkowskich, które nigdy nie należały do Imperium brytyjskiego)
Azja edytuj
- Indie (1947)
- Pakistan (1947–1972, ponownie przyjęty w 1989, zawieszony w latach 1999–2004, zawieszony ponownie 2007–2008)
- Sri Lanka (1948)
- Cypr (1961)
- Malezja (1963)
- Singapur (1965)
- Bangladesz (1972)
- Brunei (1984)
- Malediwy (1982–2017[14], przyjęte ponownie w 2020[15])
Australia i Oceania edytuj
- Australia (1931)
- Nowa Zelandia (1931)
- Samoa (1970)
- Tonga (1970)
- Fidżi (1970–1987, ponownie przyjęte w 1997, zawieszone 2006–2014)
- Papua-Nowa Gwinea (1975)
- Wyspy Salomona (1978)
- Tuvalu (1978)
- Kiribati (1979)
- Vanuatu (1980)
- Nauru (1999)
Dawni członkowie edytuj
- Irlandia (1931–1949)
- Zimbabwe (1980–2003, zawieszone od 2002)
- Tanganika (1961–1964; obecnie stanowi część Tanzanii, będącej państwem członkowskim)
- Zanzibar (1963–1964; obecnie stanowi część Tanzanii, będącej państwem członkowskim)
- Nowa Fundlandia (1931–1934; obecnie stanowi część Kanady, będącej państwem członkowskim)
- Federacja Malajska (1957–1963, obecnie stanowi część Malezji, będącej państwem członkowskim)
Przypisy edytuj
- ↑ Wspólnota Narodów, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2013-10-04] .
- ↑ Dzień Wspólnoty Narodów. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2013-03-13. [dostęp 2013-03-13].
- ↑ Profile: The Commonwealth. BBC News, 2012-02-01. [dostęp 2013-10-04]. (ang.).
- ↑ a b Commonwealth, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2013-10-04] (ang.).
- ↑ the Commonwealth of Nations. Cambridge Dictionaries Online. [dostęp 2013-10-04]. (ang.).
- ↑ About us. Commonwealth. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
- ↑ Our history. Commonwealth. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
- ↑ Contemporary context: Commonwealth of Nations. UK Parliament. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
- ↑ a b Member countries. Commonwealth. [dostęp 2022-07-30]. (ang.).
- ↑ Small States. Commonwealth. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
- ↑ Gambia to leave the Commonwealth telegraph.co.uk.
- ↑ The Gambia rejoins the Commonwealth thecommonwealth.org.
- ↑ Gabon partially suspended from Commonwealth after coup, „BBC News”, 20 września 2023 [dostęp 2023-09-20] (ang.).
- ↑ Maldives quits Commonwealth over alleged rights abuses The Guardian.
- ↑ Maldives becomes 54th member of Commonwealth family | The Commonwealth, thecommonwealth.org [dostęp 2020-02-02] .
- ISNI: 0000 0000 9755 4421, 0000 0001 2218 6588
- VIAF: 144390698, 131285184
- LCCN: n92054696
- GND: 4010437-0
- NDL: 00563985
- BnF: 11941137j
- SUDOC: 027350460
- NLA: 35646862
- NKC: ge207251
- BIBSYS: 1070855
- J9U: 987007511403405171, 987007259918905171
- ΕΒΕ: 150766
- LIH: LNB:B2rz;=CA, LNB:B2r1;=BN
- WorldCat: lccn-n92054688, lccn-n92054696