Wspólnota Narodów

Wspólnota Narodów[1][2] (ang. The Commonwealth lub Commonwealth of Nations[3][4][5]) – organizacja międzynarodowa zrzeszająca 56 niepodległych państw, której celem jest współpraca na rzecz rozwoju, demokracji i pokoju[6].

Wspólnota Narodów
The Commonwealth
Mapa
Język roboczy

angielski

Siedziba

Londyn

Członkowie

56

Głowa Wspólnoty Narodów

Karol III

Sekretarz generalny

Patricia Scotland

Utworzenie

11 grudnia 1931

Strona internetowa

Organizacja została ustanowiona w 1931 roku na mocy Statutu Westminsterskiego jako Brytyjska Wspólnota Narodów (British Commonwealth of Nations), zwana także Wspólnotą Brytyjską (British Commonwealth). Członkami założycielskimi były Wielka Brytania oraz sześć dominiów brytyjskichKanada, Australia, Nowa Zelandia, Południowa Afryka, Nowa Fundlandia oraz Irlandia. Pod obecną nazwą organizacja funkcjonuje od 1949 roku; wówczas to warunkiem członkostwa przestało być uznawanie monarchy brytyjskiego za głowę państwa, a podkreślona została pełna niezależność państw członkowskich od Wielkiej Brytanii. W okresie dekolonizacji dawnego Imperium brytyjskiego do Wspólnoty przystępowały kolejne państwa, znajdujące się wcześniej pod zwierzchnictwem brytyjskim. Proces ten zapoczątkowany został w 1947 roku wraz z przystąpieniem Indii i Pakistanu, a trwał niemal do końca XX wieku[7][8]. Członkostwo w organizacji jest dobrowolne, niektóre byłe kolonie do niej nie przystąpiły (m.in. Mjanma), a na przestrzeni lat kilka państw ją opuściło (m.in. Irlandia), część w późniejszym czasie powróciła (m.in. Południowa Afryka). Niemal wszystkie państwa członkowskie stanowiły w przeszłości część imperium brytyjskiego, wyjątkiem są jedynie Mozambik, Rwanda, Togo i Gabon[4].

Część państw członkowskich Wspólnoty Narodów – tak zwane commonwealth realms – uznaje brytyjskiego monarchę za głowę swojego kraju, jednak większość z nich to republiki, w których głową państwa jest prezydent, a niektóre mają własne monarchie. Król Karol III jest wszędzie traktowany jako Głowa Wspólnoty Narodów.

Terytoria członkowskie nie mają wobec siebie żadnych zobowiązań prawnych. Łączą je język, historia, kultura, a także deklarowane wartości jak: demokracja, prawa człowieka i rządy prawa. Przymioty te zawarte są w Karcie Wspólnoty Narodów i promowane są przez Igrzyska Wspólnoty.

Państwa członkowskie edytuj

 
Członkowie Wspólnoty Narodów:

     obecni

     brytyjskie terytoria zamorskie i dependencje Korony brytyjskiej

     zawieszeni

     byli

W 2022 roku Wspólnota Narodów liczyła 56 państw członkowskich zamieszkanych przez 2,5 mld ludzi (blisko 1/3 populacji świata). 32 spośród nich to „małe państwa”, definiowane przez organizację jako państwa o liczbie mieszkańców nieprzekraczającej 1,5 mln, bądź nieco większe lecz o podobnym uwarunkowaniu geopolitycznym, w tym liczne państwa wyspiarskie[9][10].

W nawiasach podano rok przystąpienia[9].

Europa edytuj

Ameryka Północna edytuj

Ameryka Południowa edytuj

Afryka edytuj

  •   Południowa Afryka (1931–1961, ponownie przyjęta w 1994)
  •   Ghana (1957)
  •   Nigeria (1960, zawieszona w latach 1995–1999)
  •   Sierra Leone (1961)
  •   Uganda (1962)
  •   Kenia (1963)
  •   Tanzania (1964)
  •   Malawi (1964)
  •   Zambia (1964)
  •   Gambia (1965–2013[11], ponownie przyjęta w 2018[12])
  •   Botswana (1966)
  •   Lesotho (1966)
  •   Mauritius (1968)
  •   Eswatini (1968)
  •   Seszele (1976)
  •   Namibia (1990)
  •   Mozambik (1995; jedno z czterech państw członkowskich, które nigdy nie należały do Imperium brytyjskiego)
  •   Kamerun (1995)
  •   Rwanda (2009; jedno z czterech państw członkowskich, które nigdy nie należały do Imperium brytyjskiego)
  •   Gabon (2022; jedno z czterech państw członkowskich, które nigdy nie należały do Imperium brytyjskiego; częściowo zawieszony od 2023[13])
  •   Togo (2022; jedno z czterech państw członkowskich, które nigdy nie należały do Imperium brytyjskiego)

Azja edytuj

Australia i Oceania edytuj

Dawni członkowie edytuj

  •   Irlandia (1931–1949)
  •   Zimbabwe (1980–2003, zawieszone od 2002)
  •   Tanganika (1961–1964; obecnie stanowi część Tanzanii, będącej państwem członkowskim)
  •   Zanzibar (1963–1964; obecnie stanowi część Tanzanii, będącej państwem członkowskim)
  •   Nowa Fundlandia (1931–1934; obecnie stanowi część Kanady, będącej państwem członkowskim)
  •   Federacja Malajska (1957–1963, obecnie stanowi część Malezji, będącej państwem członkowskim)

Przypisy edytuj

  1. Wspólnota Narodów, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2013-10-04].
  2. Dzień Wspólnoty Narodów. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2013-03-13. [dostęp 2013-03-13].
  3. Profile: The Commonwealth. BBC News, 2012-02-01. [dostęp 2013-10-04]. (ang.).
  4. a b Commonwealth, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2013-10-04] (ang.).
  5. the Commonwealth of Nations. Cambridge Dictionaries Online. [dostęp 2013-10-04]. (ang.).
  6. About us. Commonwealth. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
  7. Our history. Commonwealth. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
  8. Contemporary context: Commonwealth of Nations. UK Parliament. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
  9. a b Member countries. Commonwealth. [dostęp 2022-07-30]. (ang.).
  10. Small States. Commonwealth. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
  11. Gambia to leave the Commonwealth telegraph.co.uk.
  12. The Gambia rejoins the Commonwealth thecommonwealth.org.
  13. Gabon partially suspended from Commonwealth after coup, „BBC News”, 20 września 2023 [dostęp 2023-09-20] (ang.).
  14. Maldives quits Commonwealth over alleged rights abuses The Guardian.
  15. Maldives becomes 54th member of Commonwealth family | The Commonwealth, thecommonwealth.org [dostęp 2020-02-02].