Malawi

państwo w Afryce
To jest wersja przejrzana, która została oznaczona 22 wrz 2024. Na przejrzenie oczekują zmiany w szablonach lub plikach, które są zawarte na tej stronie.

Malawi, Republika Malawi (ang. Republic of Malawi; czewa Malaŵi, Dziko la Malaŵi) dawniej Niasa – państwo we wschodniej Afryce, bez dostępu do morza. Graniczy z Tanzanią, Mozambikiem i Zambią.

Republika Malawi
Republic of Malawi
Dziko la Malaŵi
Herb Flaga
Herb Flaga
Hymn: Mlungu dalitsani Malaŵi
(Boże błogosław nasz kraj Malawi)

Ustrój polityczny

republika

Stolica

Lilongwe

Data powstania

6 lipca 1964

Prezydent

Lazarus Chakwera

Powierzchnia

118 480 km²

Populacja (2017)
• liczba ludności


19 169 000[1]

• gęstość

162 os./km²

Kod ISO 3166

MW

Waluta

kwacha (MWK)

Telefoniczny nr kierunkowy

+265

Domena internetowa

.mw

Kod samochodowy

MW

Kod samolotowy

7Q

Strefa czasowa

UTC +2

Język urzędowy

angielski, czewa

Religia dominująca

chrześcijaństwo

PKB (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


11,28 mld[1] USD
496[1] USD

PKB (PSN) (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


38,23 mld[1] dolarów międzynar.[1]
1 682[1] dolarów międzynar.

Mapa opisywanego kraju
Położenie na mapie
Położenie na mapie
Lasy deszczowe w północnej części Malawi
Mieszkańcy Malawi przy zbiorze orzeszków ziemnych
Droga krajowa M1

Ustrój polityczny

edytuj

Malawi jest republiką wielopartyjną. Prezydent, wybierany w głosowaniu powszechnym na pięcioletnią kadencję, jest jednocześnie szefem rządu, ustalając skład Rady Ministrów. Głównym organem władzy ustawodawczej jest jednoizbowy parlament – Zgromadzenie Narodowe, którego 193 członków wybieranych jest w głosowaniu powszechnym na pięcioletnią kadencję. Główne partie to: Partia Kongresu Malawi (MCP), Zjednoczony Front Demokratyczny (UDF), Przymierze dla Demokracji (AFORD)[2].

Geografia

edytuj
Osobny artykuł: Geografia Malawi.

Malawi to kraj pozbawiony dostępu do morza. Położony jest w Afryce południowo-wschodniej. Z północy na południe kraju rozciąga się Wielki Rów Zachodni, w obrębie którego znajduje się trzecie co do wielkości jezioro afrykańskie – Niasa, powstałe w wyniku ruchów tektonicznych na obszarze Wielkich Rowów Afrykańskich. Z południowych krańców jeziora wypływa rzeka Shire, będąca dopływem Zambezi. Na wschód i zachód od jeziora Niasa w krajobrazie dominują wysokie płaskowyże. Położona na północy kraju wysoczyzna Nyika sięga 2600 m n.p.m. Na południe od jeziora Niasa rozciąga się wyżyna Shire, która przechodzi w masyw górski Mlandżi, osiągający wysokość 3002 m n.p.m. Klimat Malawi jest podrównikowy na przeważającym obszarze kraju.

Podział administracyjny

edytuj

Malawi zostało podzielone na 3 regiony, które składają się z 28 dystryktów.

  • Region Centralny
1 – Dedza
2 – Dowa
3 – Kasungu
4 – Lilongwe
5 – Mchinji
6 – Nkhotakota
7 – Ntcheu
8 – Ntchisi
9 – Salima
  • Region Północny
10 – Chitipa
11 – Karonga
12 – Likoma
13 – Mzimba
14 – Nkhata Bay
15 – Rumphi
  • Region Południowy
16 – Balaka
17 – Blantyre
18 – Chikwawa
19 – Chiradzulu
20 – Machinga
21 – Mangochi
22 – Mulanje
23 – Mwanza
24 – Nsanje
25 – Thyolo
26 – Phalombe
27 – Zomba
28 – Neno

Historia

edytuj

XX w. p.n.e. – osiedlenie się Buszmenów
XV w. n.e. – powstanie konfederacji plemion pod wodzą Karongi
XVII w. n.e. – kontakty z arabskimi sułtanami
1859-1863 – początki penetracji brytyjskiej
1907 – Malawi staje się kolonią brytyjską
1915 – powstanie antybrytyjskie, zdławione
1944 – pierwsza organizacja polityczna – Afrykański Narodowy Kongres Niasy
1959 – niepokoje wewnętrzne przyczyną delegalizacji ANKN, kontynuatorką stała się Partia Kongresu Malawi
1963 – utworzenie autonomii wewnętrznej Malawi
1964 – niepodległe państwo brytyjskiej Wspólnoty Narodów, członkostwo w ONZ
1966 – utworzenie republiki, na której czele stanął Hastings Kamuzu Banda
1967 – nawiązanie stosunków dyplomatycznych z RPA
1975 – przeniesienie stolicy z Zomby do Lilongwe
1989 – dotknięcie skutkami wojny domowej w Mozambiku
1993 – wprowadzenie systemu wielopartyjnego po referendum
1994 – w wyborach zwyciężył Zjednoczony Front Demokratyczny; przewodniczący partii, E. B. Muluzi, został prezydentem kraju

Gospodarka

edytuj

Malawi należy do grona najsłabiej rozwiniętych krajów świata. Gospodarka praktycznie w całości opiera się na rolnictwie, a na obszarach wiejskich mieszka ok. 90% ludności kraju. Na potrzeby własne produkuje się fasolę, ryż, kassawę. Głównym produktem żywnościowym jest kukurydza, której nadwyżki produkcji pozwoliły Malawi wesprzeć w latach 80. dotkniętych klęską suszy sąsiadów. Duże ilości tytoniu i herbaty przeznacza się na eksport. Oprócz złóż boksytów i apatytów Malawi posiada niewiele bogactw mineralnych. Obiekty przemysłowe skupione są wokół miasta Blantyre. RPA i Zimbabwe, dwaj najwięksi partnerzy handlowi Malawi, wprowadziły ułatwienia w obrocie towarowym z tym krajem, znosząc cło na pochodzące z Malawi produkty. Ważną rolę w budżecie Malawi odgrywa pomoc międzynarodowa, zwłaszcza wsparcie finansowe ze strony MFW i Banku Światowego. Rząd Malawi musi stawiać czoła takim wyzwaniom, jak związane z prymitywnymi sposobami gospodarowania wyjałowienie gleby i rozprzestrzeniająca się epidemia AIDS.

Demografia

edytuj

Dane można znaleźć w CIA Factbook.

Struktura etniczna[3]
Grupa etniczna Język Liczebność w tys. Procent ludności
Chewa Język czewa 8915 46,52%
Tumbuka Język tumbuka 2773 14,47%
Ajao Język yao 2355 12,29%
Ngoni Język czewa 1993 10,4%
Lomwe Język lomwe 1038 5,42%
Sena Język sena 626 3,27%
Tonga Język tonga 362 1,89%
Kokola Język kokola 324 1,69%
Ngonde Język ngonde 199 1,04%
Portugalczycy Język portugalski 18 0,09%
Brytyjczycy Język angielski 11 0,06%

Religia

edytuj
Osobny artykuł: Religia w Malawi.

Dane wg Spisu Powszechnego w 2018 roku[4]:

Święta państwowe

edytuj
Święta państwowe
Data Polska nazwa Oryginalna nazwa
6 lipca Święto Niepodległości Independence Day

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-05-20]. (ang.).
  2. „Systemy polityczne współczesnego świata”, Andrzej Antoszewski, Ryszard Herbut, wyd. ARCHE Gdańsk 2004.
  3. Country: Malawi – People Groups. Joshua Project, 2018. [dostęp 2018-06-25]. (ang.).
  4. 2018 Malawi Population and Housing Census Main Report [online], malawi.unfpa.org [dostęp 2020-03-25].