Malawi

Malawi, Republika Malawi (ang. Republic of Malawi; czewa Malaŵi, Dziko la Malaŵi) dawniej Niasa – państwo we wschodniej Afryce, bez dostępu do morza. Graniczy z Tanzanią, Mozambikiem i Zambią.

Republic of Malawi Dziko la Malaŵi Republika Malawi
Flaga Malawi Godło Malawi
Hymn: Mlungu dalitsani Malaŵi (Boże błogosław nasz kraj Malawi)
Język urzędowy	angielski, czewa
Stolica	Lilongwe
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Lazarus Chakwera
Szef rządu	prezydent Lazarus Chakwera
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	100. na świecie 118 480 km² 20,6%
Liczba ludności (2017)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	61. na świecie 19 169 000 162 osób/km²
PKB (2017)  • całkowite   • na osobę	6,21 mld USD 324 USD
PKB (PSN) (2017)  • całkowite   • na osobę	22,4 mld dolarów międzynar. 1167 dolarów międzynar.
Jednostka monetarna	kwacha (MWK)
Niepodległość	od Wielkiej Brytanii 6 lipca 1964
Religia dominująca	chrześcijaństwo
Strefa czasowa	UTC +2
Kod ISO 3166	MW
Domena internetowa	.mw
Kod samochodowy	MW
Kod samolotowy	7Q
Kod telefoniczny	+265

Ustrój polityczny

Republika wielopartyjna. Prezydent, wybierany w głosowaniu powszechnym na pięcioletnią kadencję, jest jednocześnie szefem rządu, ustalając skład Rady Ministrów. Głównym organem władzy ustawodawczej jest jednoizbowy parlament – Zgromadzenie Narodowe, którego 193 członków wybieranych jest w głosowaniu powszechnym na pięcioletnią kadencję. Główne partie: Partia Kongresu Malawi (MCP), Zjednoczony Front Demokratyczny (UDF), Przymierze dla Demokracji (AFORD).

Geografia

Malawi to kraj pozbawiony dostępu do morza. Położony jest w Afryce południowo-wschodniej. Z północy na południe kraju rozciąga się Wielki Rów Zachodni, w obrębie którego znajduje się trzecie co do wielkości jezioro afrykańskie – Niasa, powstałe w wyniku ruchów tektonicznych na obszarze Wielkich Rowów Afrykańskich. Z południowych krańców jeziora wypływa rzeka Shire, będąca dopływem Zambezi. Na wschód i zachód od jeziora Niasa w krajobrazie dominują wysokie płaskowyże. Położona na północy kraju wysoczyzna Nyika sięga 2600 m n.p.m. Na południe od jeziora Niasa rozciąga się wyżyna Shire, która przechodzi w masyw górski Mlandżi, osiągający wysokość 3002 m n.p.m. Klimat Malawi jest podrównikowy na przeważającym obszarze kraju.

Podział administracyjny

Malawi zostało podzielone na 3 regiony, które składają się z 28 dystryktów.

Region Centralny 1 – Dedza 2 – Dowa 3 – Kasungu 4 – Lilongwe 5 – Mchinji 6 – Nkhotakota 7 – Ntcheu 8 – Ntchisi 9 – Salima

Region Północny 10 – Chitipa 11 – Karonga 12 – Likoma 13 – Mzimba 14 – Nkhata Bay 15 – Rumphi

Region Południowy 16 – Balaka 17 – Blantyre 18 – Chikwawa 19 – Chiradzulu 20 – Machinga 21 – Mangochi 22 – Mulanje 23 – Mwanza 24 – Nsanje 25 – Thyolo 26 – Phalombe 27 – Zomba 28 – Neno

Historia

XX w. p.n.e. – osiedlenie się Buszmenów
XV w. n.e. – powstanie konfederacji plemion pod wodzą Karongi
XVII w. n.e. – kontakty z arabskimi sułtanami
1859-1863 – początki penetracji brytyjskiej
1907 – Malawi staje się kolonią brytyjską
1915 – powstanie antybrytyjskie, zdławione
1944 – pierwsza organizacja polityczna - Afrykański Narodowy Kongres Niasy
1959 – niepokoje wewnętrzne przyczyną delegalizacji ANKN, kontynuatorką stała się Partia Kongresu Malawi
1963 – utworzenie autonomii wewnętrznej Malawi
1964 – niepodległe państwo brytyjskiej Wspólnoty Narodów, członkostwo w ONZ
1966 – utworzenie republiki, na której czele stanął Hastings Kamuzu Banda
1967 – nawiązanie stosunków dyplomatycznych z RPA
1975 – przeniesienie stolicy z Zomby do Lilongwe
1989 – dotknięcie skutkami wojny domowej w Mozambiku
1993 – wprowadzenie systemu wielopartyjnego po referendum
1994 – w wyborach zwyciężył Zjednoczony Front Demokratyczny; przewodniczący partii, E. B. Muluzi, został prezydentem kraju

Gospodarka

Malawi należy do grona najsłabiej rozwiniętych krajów świata. Gospodarka praktycznie w całości opiera się na rolnictwie, a na obszarach wiejskich mieszka ok. 90% ludności kraju. Na potrzeby własne produkuje się fasolę, ryż, kassawę. Głównym produktem żywnościowym jest kukurydza, której nadwyżki produkcji pozwoliły Malawi wesprzeć w latach 80. dotkniętych klęską suszy sąsiadów. Duże ilości tytoniu i herbaty przeznacza się na eksport. Oprócz złóż boksytów i apatytów Malawi posiada niewiele bogactw mineralnych. Obiekty przemysłowe skupione są wokół miasta Blantyre. RPA i Zimbabwe, dwaj najwięksi partnerzy handlowi Malawi, wprowadziły ułatwienia w obrocie towarowym z tym krajem, znosząc cło na pochodzące z Malawi produkty. Ważną rolę w budżecie Malawi odgrywa pomoc międzynarodowa, zwłaszcza wsparcie finansowe ze strony MFW i Banku Światowego. Rząd Malawi musi stawiać czoła takim wyzwaniom, jak związane z prymitywnymi sposobami gospodarowania wyjałowienie gleby i rozprzestrzeniająca się epidemia AIDS.

Demografia

Dane można znaleźć w CIA Factbook.

Struktura etniczna

Grupa etniczna	Język	Liczebność w tys.	Procent ludności
Chewa	Język czewa	8915	46,52%
Tumbuka	Język tumbuka	2773	14,47%
Ajao	Język yao	2355	12,29%
Ngoni	Język czewa	1993	10,4%
Lomwe	Język lomwe	1038	5,42%
Sena	Język sena	626	3,27%
Tonga	Język tonga	362	1,89%
Kokola	Język kokola	324	1,69%
Ngonde	Język ngonde	199	1,04%
Portugalczycy	Język portugalski	18	0,09%
Brytyjczycy	Język angielski	11	0,06%

Religia

Dane wg Spisu Powszechnego w 2018 roku:

• chrześcijaństwo – 77,3%:
  • protestantyzm:
    • Kościół Prezbiteriański – 14,2%
    • adwentyści dnia siódmego i baptyści – 9,4%
    • zielonoświątkowcy – 7,6%
    • Kościół Anglikański – 2,3%
  • pozostali chrześcijanie – 26,6%
  • katolicyzm – 17,2%
• islam – 13,8%
• niereligijni – 2,1%
• tradycyjne religie plemienne – 1,1%
• buddyzm – 0,03%
• hinduizm – 0,02%
• inne religie – 5,6%.

Święta państwowe

Święta państwowe

Data	Polska nazwa	Oryginalna nazwa
6 lipca	Święto Niepodległości	Independence Day

Zobacz też

• Podział administracyjny Malawi
• Malawijskie Siły Powietrzne