Legwanowate
Legwanowate, legwany (Iguanidae) – rodzina jaszczurek z infrarzędu Iguania w rzędzie łuskonośnych (Squamata), obejmuje ok. 35 gatunków, w tym 11 krytycznie zagrożonych wyginięciem.
| Iguanidae[1] | |||
| Oppel, 1811 | |||
 Przedstawiciel rodziny – legwan zielony (Iguana iguana) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina |
legwanowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Iguana Laurenti, 1768 | |||
| Rodzaje | |||
| |||
WystępowanieEdytuj
Legwany występują od południowo-zachodniej części USA po obszary centralne Ameryki Południowej, na wyspach Galapagos (Amblyrhynchus, Conolophus), Antylach (Iguana, Cyclura) i na Fidżi (Brachylophus).
CharakterystykaEdytuj
Wielkość od 14 cm długości (Dipsosaurus dorsalis) do ponad 2 metrów (Iguana iguana). Ich zęby są umieszczone pleurodontycznie (co odróżnia je od agam i kameleonów) i podlegają stałej wymianie. U niektórych występuje autotomia – zdolność odrzucania ogona. Pokrój ciała u większości gatunków przypomina typowe jaszczurki z długim ogonem. Gatunki prowadzące naziemny tryb życia mają ciała brzusznie spłaszczone, a nadrzewne bocznie spłaszczone. Skóra pokryta jest nieregularnie rozmieszczonymi niewielkich rozmiarów łuskami. Występują u nich różne skórne twory jak grzebienie, fałdy, wachlarze. Samce wielu gatunków w czasie, gdy są podniecone nadymają worki podgardzielowe. Ubarwienie z reguły w różnych ochronnych odcieniach zieleni. W czasie godów samce przybierają jaskrawsze barwy. Większość jest wszystkożerna, a nieliczne odżywiają się wyłącznie pokarmem roślinnym. Większość legwanów jest jajorodna, a część jajożyworodna. Jaja w pergaminowatych osłonkach składają do jam w ziemi w liczbie od 1 do 90 sztuk. Zajmują rozmaite środowiska od lasów deszczowych poprzez pustynie. Są wśród nich gatunki naziemne (Dipsosaurus, Cyclura), naskalne (Sauromalus, Ctenosaura, Conolophus), nadrzewne (Iguana, Brachylophus) i jeden gatunek (legwan morski) spędzający większość czasu w wodzie morskiej.
SystematykaEdytuj
Tradycyjnie do rodziny Iguanidae zaliczano wiele gatunków jaszczurek z kladu Iguania, w większości zamieszkujących obszary obu Ameryk, ale także niektóre gatunki z wysp na Pacyfiku a nawet z Madagaskaru; w obrębie Iguanidae wyróżniano wówczas wiele podrodzin, m.in. Iguaninae, Corytophaninae, Crotaphytinae, Oplurinae, Phrynosomatinae, Polychrotinae i Tropidurinae. Frost i Etheridge (1989) stwierdzili jednak, iż brakuje dowodów na to, że wszystkie te podrodziny tworzą takson monofiletyczny, do którego jednocześnie nie należą agamy i kameleony; z tego powodu zaproponowali, by nazwy Iguanidae używać jedynie w odniesieniu do dawnej podrodziny Iguaninae, a pozostałe podrodziny legwanów podnieść do rangi odrębnych rodzin[2]. Do rodziny Iguanidae należą następujące występujące współcześnie rodzaje[3]:
- Amblyrhynchus – jedynym przedstawicielem jest Amblyrhynchus cristatus – legwan morski
- Brachylophus
- Cachryx
- Conolophus
- Ctenosaura
- Cyclura
- Dipsosaurus
- Iguana
- Sauromalus
oraz rodzaje wymarłe[2]:
Późniejsze badania wykazały jednak, że dawne podrodziny Iguanidae sensu lato tworzą monofiletyczną grupę, do której nie należą agamy i kameleony[4]. W związku z tym część naukowców powtórnie zaczęła zaliczać do rodziny Iguanidae wszystkie jej dawne podrodziny[4][5]; inni jednak uznają, że podział Iguanidae sensu lato na szereg odrębnych rodzin za bardzo się upowszechnił, by od niego odchodzić i proponują, by nadal używać nazwy Iguanidae tylko w odniesieniu do rodzaju Iguana i jego najbliższych krewnych, tj. dawnej podrodziny Iguaninae (na określenie Iguanidae sensu lato autorzy ci używają nazwy Pleurodonta)[6].
ZagrożeniaEdytuj
W 2008 w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów umieszczono 27 gatunków z tej rodziny, w tym 11 w kategorii CR (krytycznie zagrożone)[7].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Iguanidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b D.R. Frost & R. Etheridge (1989) "A phylogenetic analysis and taxonomy of iguanian lizards (Reptilia: Squamata)." University of Kansas Museum of Natural History, Miscellaneous Publications 81: 1-65.
- ↑ P. Uetz & J. Hallermann: Higher taxa: Iguanidae. The Reptile Database. [dostęp 2018-10-20]. (ang.).
- ↑ a b Macey, J. Robert; Larson, Allan; Ananjeva, Natalia B. i Papenfuss, Theodore J. (1997) "Evolutionary Shifts in Three Major Structural Features of the Mitochondrial Genome Among Iguanian Lizards" Journal of Molecular Evolution 44: 660-674. DOI: 10.1007/PL00006190
- ↑ James A. Schulte, John Pablo Valladares, Allan Larson. Phylogenetic relationships within Iguanidae inferred using molecular and morphological data and a phylogenetic taxonomy of iguanian lizards. „Herpetologica”. 59 (3), s. 399-419, 2003. DOI: 10.1655/02-48. (ang.).
- ↑ Frost, Darrel R; Etheridge, Richard; Janies, Daniel i Titus, Tom A. (2001) "Total evidence, sequence alignment, evolution of polychrotid lizards, and a reclassification of the Iguania (Squamata: Iguania)." American Museum Novitates 3343: 1-38. DOI: 10.1206/0003-0082(2001)343<0001:TESAEO>2.0.CO;2
- ↑ 2008 IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2008-12-06]. (ang.).
BibliografiaEdytuj
- Hanna Dobrowolska: Gady. Warszawa: Państwowe Wydaw. Naukowe, 1981. ISBN 83-01-00957-8.
- Włodzimierz Juszczyk: Gady i płazy. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986. ISBN 83-214-0464-2.
- Family Iguanidae (sensu Frost et al.) - Iguanas. J. Craig Venter Institute. [dostęp 2008-12-06]. (ang.).
- Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.