Leki beta-adrenolityczne

lek działający antagonistycznie na receptory β1 i β2 adrenergiczne, hamujący aktywność układu współczulnego

Leki beta-adrenolityczne (leki β-adrenolityczne), beta-adrenolityki (β-adrenolityki), leki beta-sympatykolityczne, potocznie beta-blokery lub β-blokery (ATC: C07) – grupa leków działających antagonistycznie na receptory β1 i β2 adrenergiczne. Hamują aktywność układu współczulnego, wywierając działanie na niemal cały organizm. Jest to jedna z najważniejszych grup leków stosowanych w kardiologii, a zwłaszcza w chorobie niedokrwiennej serca i nadciśnienia tętniczego. Znajdują też zastosowanie w leczeniu innych schorzeń.

Propranolol, pierwszy zastosowany z powodzeniem lek beta-adrenolityczny

Działanie

edytuj

Ich działanie związane jest z zablokowaniem receptora beta-adrenergicznego, co powoduje następujące efekty biologiczne:

  • w obrębie serca – zmniejszenie częstości akcji serca (efekt chronotropowy ujemny), spadek przewodnictwa przedsionkowo-komorowego (efekt dromotropowy ujemny), obniżenie kurczliwości mięśnia komór (efekt inotropowy ujemny) i zmniejszenie objętości wyrzutowej i minutowej serca, zmniejszenie zużycia tlenu przez mięsień sercowy, zwiększenie przepływu wieńcowego i poprawa odżywienia mięśnia sercowego poprzez wydłużenie rozkurczu (efekt luzytropowy ujemny)
  • w obrębie naczyń krwionośnych – skurcz naczyń i zwiększenie oporu obwodowego
  • w obrębie mięśni gładkich narządów wewnętrznych – skurcz (np. oskrzeli)
  • w układzie RAA – hamują wydzielanie reniny i w konsekwencji obniżają ciśnienie krwi
  • w oku: obniżają ciśnienie śródgałkowe.

Wyniki badań przedstawione podczas konferencji European Breast Cancer Conference 2010 wskazują, że leki beta-adrenolityczne zapobiegają również tworzeniu się przerzutów raka sutka[1].

Poszczególne leki z tej grupy różnią się:

  • selektywnością wpływu na receptory β2 i β1-adrenergiczne – wpływa to na częstość występowania działań niepożądanych; leki nieselektywne mogą powodować skurcz oskrzeli
  • wewnętrzną aktywnością β-adrenergiczną (ISA); leki mające tę właściwość są mniej niebezpieczne – po przedawkowaniu nie dojdzie do całkowitej blokady serca, gdyż w niewielkim stopniu będą one pobudzały serce do skurczu
  • działaniem chinidynopodobnym; leki o działaniu chinidynopodobnym wykazują słabe właściwości antyarytmiczne oraz znieczulające (mogą maskować bóle wieńcowe).

Wskazania

edytuj

Przeciwwskazania

edytuj

Działania niepożądane

edytuj
  • układ krążeniabradykardia (zwolnienie rytmu serca), niewydolność krążenia, blok przedsionkowo-komorowy, hipotensja (nadmierne obniżenie ciśnienia), ziębnięcie dłoni i stóp
  • ośrodkowy układ nerwowy − oszołomienie, depresja, zaburzenia widzenia, halucynacje, nietypowe sny, problemy z pamięcią
  • przewód pokarmowynudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka lub zaparcie
  • układ oddechowy − zaostrzenie przebiegu lub prowokacja napadu astmy oskrzelowej
  • u niektórych chorych przejściowa impotencja
  • diabetogenność (potwierdzona w polskim badaniu Screen-Pol). Jako substancje zmniejszające wydzielanie insuliny, leki blokujące receptory beta-adrenergiczne mogą również zwiększać zapotrzebowanie na leki stymulujące wydzielanie insuliny lub pogarszać ich skuteczność. W neuropatii sercowo-naczyniowej w przebiegu cukrzycy beta-blokery mogą, przez blokadę współczulną, zwiększać stopień „odnerwienia” układu krążenia i zmniejszać jego adaptację do stresu; mogą wreszcie maskować objawy adrenergiczne hipoglikemii[7].

Leki należące do tej grupy

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Stare leki – nowe zastosowania. www.alivia.org.pl. [dostęp 2015-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-06)].
  2. Stanowisko British Hypertension Society. [dostęp 2007-09-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-09)].
  3. Rafał Olszanecki, Paweł Wołkow, Jacek Jawień (red.), Farmakologia: mechanizmy, leki, farmakoterapia oparta na faktach. T. 1, Wydanie I, Warszawa: PZWL, 2023, ISBN 978-83-01-23047-0 [dostęp 2024-11-13].
  4. Rafał Olszanecki, Paweł Wołkow, Jacek Jawień (red.), Farmakologia: mechanizmy, leki, farmakoterapia oparta na faktach. T. 1, Wydanie I, Warszawa: PZWL, 2023, ISBN 978-83-01-23047-0 [dostęp 2024-11-13].
  5. Bente Arboe, Charlotte Suppli Ulrik, Beta-blockers: friend or foe in asthma?, „International Journal of General Medicine”, 6, 2013, s. 549–555, DOI10.2147/IJGM.S46592, ISSN 1178-7074, PMID23882156, PMCIDPMC3709648 [dostęp 2017-11-09].
  6. Biyda Jahanshahi, Paradoksal farmakologi [online], 1 marca 2017.
  7. J. Chen, T.A. Marciniak, M.J. Radford, Y. Wang, H.M. Kromholz. Beta-blocker therapy for secondary prevention of myocardial infarction in elderly diabetic patients. Results from the National Cooperative Cardiovascular Project. „J. Amer. Coll. Cardiol.”. 34, s. 1388-1394, 1999. DOI: 10.1016/S0735-1097(99)00383-6. (ang.).  Opublikowano również w Medycyna Praktyczna 2000/04 Stosowanie beta-blokerów we wtórnej profilaktyce zawału serca u osób w podeszłym wieku chorych na cukrzycę

Bibliografia

edytuj
  • Janiec Waldemar (red.): Kompendium farmakologii. Wydanie II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006, ISBN 83-200-3589-9