Litofon

Litofon (z gr. λιϑος skała i φωνή dźwięk) – instrument muzyczny, zaliczany do instrumentów perkusyjnych samobrzmiących, tzw. idiofonów. Dźwięki wytwarzane są poprzez uderzanie w zróżnicowane pod względem wielkości i formy kamienne sztaby.

Gra na litofonie w Jaskiniach w Luray, USA

Litofony były popularne m.in. w starożytnym Wietnamie. Jednym z bardziej znanych litofonów był zabytek z I tysiąclecia p.n.e. odnaleziony na stanowisku w Mỹ Lộc, w południowowietnamskim dystrykcie Tân Uyên, w dolinie rzeki Đồng Nai.

W 1993 starożytny litofon, kopię wietnamskiego instrumentu przechowywanego w paryskim Muzeum Człowieka, zrekonstruowali w Polsce Maciej Rychły, muzyk i twórca zespołu Kwartet Jorgi oraz archeolog z Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie Witold Migal. Paryski zabytek znalazł w roku 1949 w Wietnamie w prowincji Đăk Lăk francuski etnolog Georges Condominas.

Znane litofony

Gra na prostym litofonie

Za bardzo pierwotną formę litofonu można uznać kamienny gong, który używany jest przez ludy różnych kultur. Mowa tutaj o naturalnej kamiennej formacji, w którą uderzało się jakimś przedmiotem, by wydobyć dźwięki. Przykładem może być kamienny gong na Wyspie Mfangano na Jeziorze Wiktorii w Kenii. Wiele litofonów odkryto na terenie Wietnamu w XX wieku. Koreańczycy używają instrumentu zwanego pyeongyeong, który jest zbliżony formą do chińskiego bianqing. Oba instrumenty zaliczyć można do litofonów.

Brytyjski kompozytor Will Menter zbudował llechiphone. Jego kamienna marimba posiadała płytki wykonane z łupków. Inny litofon, nazwany stonaphones, zbudowany został przez Amerykanina Jima Doble ze starych płytek dachowych [1].

Jednym ze znakomitszych i sławniejszych litofonów jest The Great Stalacpipe Organ w Jaskiniach w Luray w amerykańskim stanie Wirginia. Do wydobywania dźwięków używa się 37 stalaktytów.

Inne znane litofony znajdują się w Musical Stones of Skiddaw w angielskiej Kumbrii oraz w Ringing Rocks Park w Pensylwanii.

Podobne instrumenty

Litofony są w swej budowie podobne do dzwonków (nazywanymi niepoprawnie cymbałkami), gongów, ksylofonów, marakasów, dzwonów rurowych, trójkątów czy czelest.