Lotos

rodzaj roślin

Lotos (Nelumbo Adans.) – rodzaj roślin z rodziny lotosowatych. Należą do niego dwa gatunkilotos orzechodajny N. nucifera występujący w południowej Rosji, Azji południowej, wschodniej i południowo-wschodniej oraz północno-wschodniej Australii oraz lotos żółty N. lutea rosnący od Kolumbii w Ameryce Południowej, poprzez Antyle i Amerykę Środkową po wschodnią część Ameryki Północnej[4][2][5].

Lotos
Ilustracja
lotos orzechodajny
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

srebrnikopodobne

Rząd

srebrnikowce

Rodzina

lotosowate

Rodzaj

lotos

Nazwa systematyczna
Nelumbo Adans.
Fam. 2: 76, 582. Jul-Aug 1763[3]
Typ nomenklatoryczny

N. nucifera J. Gaertner[3]

Lotos żółty

Jest jedną z roślin, które w starożytnej taksonomii ludowej opisywano jako lotos, a dokładniej „lotos wodny”[6]. Lotos orzechodajny odgrywa ogromną rolę w południowo- i wschodnioazjatyckiej kulturze, sztuce i religii. W starożytności znany także i uprawiany w basenie Morza Śródziemnego. Owoce bogate w skrobię są spożywane surowe, po ugotowaniu i uprażeniu. Kłącza tego gatunku spożywane są jako jarzyna[7]. Rośliny uprawiane są jako ozdobne (tylko w Chinach znanych jest ok. 600 kultywarów). Liście służą do opakowywania żywności, a włókna z ogonków liściowych służą do wyrobu tekstyliów[5].

Morfologia edytuj

Wieloletnie byliny wodne o sezonowych liściach[8]. Z wyglądu podobne są do grzybieni, jednak u lotosów ponad powierzchnię wody wzniesione są nie tylko kwiaty, ale również liście. Liście są pokryte woskowym nalotem i są niemal okrągłe. Kwiaty wonne, wyrastające pojedynczo na długich szypułkach. Kwiaty obupłciowe posiadają 200–400 pręcików otaczających słupek. Nasiona (orzeszki) są niezwykle długowieczne. Odkryte w Japonii nasiona lotosów liczące około 2 tysięcy lat wykiełkowały, a otrzymane z nich rośliny zakwitły[8].

Systematyka edytuj

Ze względu na zewnętrzne podobieństwo rośliny te zaliczano dawniej do grzybieniowatych Nymphaeaceae[9]. W nowszych systemach klasyfikacyjnych rodzaj wyodrębniany jest w randze rodziny lotosowatych Nelumbonaceae w rzędzie srebrnikowców Proteales[2].

Wykaz gatunków

Gatunek wymarły – Nelumbo aureavallis odkryto w osadach dolnoeoceńskiej (iprez) formacji Golden Valley (ang. Golden Valley Formation) (USA)[10].

Zastosowanie edytuj

Jadalne są bogate w skrobię orzeszki i kłącze, w kuchni chińskiej także rozszerzone dno kwiatowe[5]. Lotosy są też uprawiane w zbiornikach wodnych jako rośliny ozdobne. Wykorzystywane są także jako rośliny lecznicze[5].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. a b c Peter F. Stevens, Proteales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-01-24] (ang.).
  3. a b Nelumbo. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2021-02-18].
  4. Armen Takhtajan: Flowering Plants. 978-1-4020-9608-2: Springer, 2009, s. 74-75.
  5. a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 618-619, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. Piotr Panek, Ubrania i przebrania, czyli jak ludzi mami krótkie słowo „lotos”, Pulsar, 18 lutego 2024 [dostęp 2024-02-19].
  7. Anna Masternak, Marian Rejewski, Tomasz Waszak (red.), Rośliny kwiatowe. 1, Warszawa: Muza, 1998, 87-88 oclc = 749836232, ISBN 83-7079-778-4.
  8. a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  9. Gurcharan Singh: Plant Systematics. Enfield: Science Publishers, 2004, s. 330-331. ISBN 1-57808-351-6.
  10. S.L. Wing, Fossil Floras and Plant-bearing Beds of the Central Bighorn Basin, [w:] P.D. Gingerich, Fossil floras and plant-bearing beds of the central Bighorn Basin, Ann Arbor: Museum of Paleontology The University of Michigan, 1980, s. 119-125.