Wikipedia

Adelbert von Chamisso

niemiecki poeta, botanik i podróżnik; syn francuskiego emigranta
(Przekierowano z Ludolf Karl Adelbert von Chamisso)

Ludolf Karl Adelbert von Chamisso także Louis Charles Adélaïde de Chamisso de Boncourt (ur. 30 stycznia 1781 na zamku Boncourt w Châlons-en-Champagne we Francji, zm. 21 sierpnia 1838 roku w Berlinie) – niemiecki poeta, przyrodnik i podróżnik.

Ludolf Karl Adelbert von Chamisso
W nomenklaturze botanicznej: Cham.[1]
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

30 stycznia 1781
zamek Boncourt w Châlons-en-Champagne

Data i miejsce śmierci

21 sierpnia 1838
Berlin

Zawód, zajęcie

Przyrodnik, poeta

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys edytuj

Adelbert von Chamisso urodził się 30 stycznia 1781 roku na zamku Boncourt w Châlons-en-Champagne we Francji[2][3]. Dzieciństwo spędził w rodzinnym zamku, skąd rodzina von Chamisso musiała uciekać przed rewolucjonistami w 1790 roku[2]. Uciekli najpierw do Belgii i Holandii, a następnie do Niemiec – przez Düsseldorf, Würzburg i Bayreuth do Berlina[2].

W 1796 roku królowa Luiza Pruska przyjęła von Chamisso na służbę jako giermka[4][2]. W latach 1798–1807 von Chamisso służył w armii pruskiej, w 1801 roku uzyskał stopień lejtnanta[4][2]. W 1801 roku rodzice von Chamisso powrócili do Francji, a on sam pozostał na emigracji[2].

Rozpoczął studiowanie filozofii i literatury niemieckiej[2]. Wówczas zaprzyjaźnił się z Juliusem Eduardem Hitzigiem (1780–1849), a także z Karlem Augustem Varnhagen von Ense (1785–1858), Davidem Ferdinandem Koreffem (1783–1851), Wilhelmem Neumannem (1781–1834) i Friedrichem de la Motte Fouqué (1777–1843)[2]. W 1803/1804 von Chamisso współzałożył wraz z Varnhagen von Ense romantyczną grupę literacką – Nordsternbund[2]. Jego pierwsze próby poetyckie odzwierciedlały przeżycia osobiste i spekulacje filozoficzne[2]. Pozostawał pod wpływem pracy Immanuela Kanta „Krytyka czystego rozumu”[2]. W bajce Adelberts Fabel podjął temat wolnej woli[2]. W ocalałym fragmencie księgi ludowej Fortunati Glückssäckel und Wunschhütlein połączył elementy tragiczne z komicznymi[2]. Stylistycznie wzorował się na dziele Ludwiga Tiecka (1773–1853) Kaiser Octavianus[2].

Następnie von Chamisso przebywał we Francji, potem ponownie w Berlinie[2]. Niemiecka pisarka Helmina von Chézy (1783–1856) wprowadziła go do kręgu intelektualistów prowadzonego przez powieściopisarkę Madame de Staël (1766–1817)[4][2]. Madame de Staël zaprosiła von Chamisso latem 1810 roku do swoich zamków Chaumont i Fossé, gdzie von Chamisso zaczął interesować się botaniką w reakcji na list francuskiego przyrodnika Louisa de La Foye (1781–1847)[2]. Von Chamisso podjął studia przyrodnicze w Berlinie, które musiał przerwać w 1813 roku z uwagi na wojnę antyfrancuską[2]. Wówczas powstało jego najsłynniejsze dzieło poetyckie – „Przedziwna historia Piotra Schlemihla” (niem. Peter Schlemihls wundersame Geschichte)[4][2].

Po wojnie von Chamisso powrócił do studiów botanicznych, które ponownie przerwał, by wziąć udział w wyprawie badawczej dookoła świata pod dowództwem Otto Kotzebue (1788–1846)[2]. Podczas wyprawy w latach 1815–1818, odkrył wraz z Johannem Friedrichem von Eschscholtzem (1793–1831) cykl przemiany pokoleń sprzągli, dostarczając pierwszego w historii pewnego dowodu przemiany pokoleń u zwierząt[2]. Uznanie zdobyły również jego prace na temat powstawania rafy koralowej[2]. Wyprawę opisał w pamiętniku Beschreibung einer Reise um die Welt[2]. Po powrocie, przez 17 lat, razem z Diederichem Franzem Leonhardem von Schlechtendal (1794–1866) opisywał przywiezione okazy botaniczne i zoologiczne[2]. W 1819 roku von Chamisso objął stanowisko dyrektora herbarium i ogrodu botanicznego w Schönebergu[2]. Napisał podręcznik do nauki botaniki[2].

Von Chamisso był również wolnomularzem[5].

Zmarł 21 sierpnia 1838 roku w Berlinie[2][3].

Publikacje edytuj

Lista publikacji podana za Neue Deutsche Biographie (NDB)[2]:

  • pierwsze artykuły w Berliner Musenalmanach, 1804–06
  • Adelberts Fabel, 1807
  • Peter Schlemihls wundersame Geschichte, 1814
  • Gedichte, 1831
  • Fortunati Glückseckel und Wunschhütlein, 1895
  • Peter Schlemiels Schicksale, 1922
  • De Salpa, 1819
  • Bemerkungen und Ansichten auf einer Entdeckungsreise, 1821
  • Übersicht der nutzbarsten und der schädlichsten Gewächse, welche wild oder angebaut in Norddeutschland vorkommen, 1827
  • Reise um die Welt, 1836
  • Über die hawaiische Sprache, 1837
  • Werke, 1836

Członkostwa edytuj

Upamiętnienie edytuj

Nazwiskiem Chamisso nazwano podczas pierwszej wyprawy Kotzebue dookoła świata, jedną z wysp w Cieśninie Beringa[8]. Na cześć Chamisso został nazwany przez jego przyjaciela, entomologa na statku Rurik – Johanna Friedricha von Eschscholtz rodzaj roślin Camissonia z rodziny wiesiołkowatych[9]. Chamisso z kolei zrewanżował się nadaniem nazwy innej roślinie na cześć Eschsoltza – rodzajowi pozłotka z rodziny makowatych nadając mu nazwę naukową Eschscholtzia[9][10].

W 1991 roku nazwano jego nazwiskiem planetoidę z grupy pasa głównego asteroid – (24711) Chamisso[11].

Przypisy edytuj

  1. ↑ The International Plant Names Index: Cham. – Ludolf Karl Adelbert von Chamisso 1781–1838. [dostęp 2017-12-13]. (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Adalbert Elschenbroich: Chamisso, Adelbert von. W: Neue Deutsche Biographie 3. 1957, s. 190–192. [dostęp 2017-12-13]. (niem.).
  3. ↑ a b Adelbert von Chamisso, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-12-13] (ang.).
  4. ↑ a b c d Mähly: Chamisso, Adelbert von. W: Allgemeine Deutsche Biographie 4. 1876, s. 97–102. [dostęp 2017-12-13]. (niem.).
  5. ↑ Wolnomularstwo w świetle encyklopedyj. Warszawa: Wypisy, 1934.
  6. ↑ Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina: Mitgliederverzeichnis. [dostęp 2017-12-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-14)]. (niem.).
  7. ↑ Louis Charles Adelaide (gen. Adelbert) von Chamisso. [dostęp 2017-12-13]. (niem.).
  8. ↑ Otto von Kotzebue: Entdeckungs-Reise in die Südsee und nach der Bering-Straße zur Erforschung einer nordöstlichen Durchfahrt. Weimar: Gebrüder Hoffmann, 1821, s. 144. [dostęp 2017-12-13]. (niem.).
  9. ↑ a b Ari Ben-Menahem: Historical Encyclopedia of Natural and Mathematical Sciences. Springer Science & Business Media, 2009, s. 1560–1561. ISBN 978-3-540-68831-0. [dostęp 2017-12-13]. (ang.).
  10. ↑ Eschscholtz, Johann Friedrich (v.). W: Baltische Historische Kommission (BHK): Baltisches Biographisches Lexikon digital. [dostęp 2017-12-12]. (niem.).
  11. ↑ (24711) Chamisso w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Adelbert_von_Chamisso&oldid=71753390”