Karabin maszynowy MG 42
Maschinengewehr 42 (MG 42) – niemiecki uniwersalny karabin maszynowy z okresu II wojny światowej.
 MG 42 ze złożonym dwójnogiem | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Historia | |
| Prototypy |
1939 |
| Produkcja |
1941–1945 |
| Dane techniczne | |
| Kaliber |
7,92 mm |
| Nabój | |
| Taśma nabojowa |
segmentowa, Patronengurt 34 lub 34/41, segmenty po 50 nabojów[1] |
| Wymiary | |
| Długość |
1230 mm[1] |
| Wysokość |
215 mm (ze złożonym celownikiem)[1] |
| Szerokość |
130 mm[1] |
| Długość lufy |
533 mm |
| Masa | |
| karabinu właściwego |
11,6 kg[1] |
| wyposażenia dodatkowego |
ok. 1 kg (dwójnóg)[1] |
| Inne | |
| Prędkość pocz. pocisku |
średnio 820 m/s[1] |
| Szybkostrzelność teoretyczna |
1500 strz./min (według niemieckiej instrukcji)[1] |
| Zasięg maks. |
ok. 4000 m[1] |
| Zasięg skuteczny |
2000 m (z dwójnogu) |
Historia edytuj
W 1934 do uzbrojenia Reichswehry (od 1935 Wehrmacht) wprowadzono uniwersalny karabin maszynowy MG 34. Była to broń dobrze sprawdzająca się w warunkach bojowych, o dużej szybkostrzelności, ale skomplikowana i droga w produkcji. Dlatego już w latach 1935–1937 inspektorat broni strzeleckiej (WaPrüf 2) Urzędu Uzbrojenia (HWA – Heereswaffenamt) podjął analizy dotyczące wprowadzenia nowego prostszego w produkcji karabinu maszynowego[2]. Podjęto decyzję o zastosowaniu w konstrukcji na szeroką skalę technologii głębokiego tłoczenia, niestosowanej do tej pory szerzej w produkcji broni, lecz umożliwiającej masową produkcję przez niewyspecjalizowane firmy. Założono także większe tolerancje elementów, niż w MG 34, zwiększające niezawodność i umożliwiające stosowanie podzespołów od różnych podwykonawców[2]. W 1937 HWA zaproponował sporządzenie projektu koncepcyjnego, a następnie wykonanie modeli funkcjonalnych nowej broni trzem firmom: Rheinmetall, Stübgen w Erfurcie i Metall- und Lackwarenfabrik Johannes Großfuß w Döbeln. Karabiny maszynowe dwóch pierwszych firm działały na zasadzie odprowadzenia gazów prochowych, a firmy Großfuß na zasadzie krótkiego odrzutu lufy, z nowatorskim układem ryglowania za pomocą rolek[2]. W 1938 przeprowadzono próby modeli, po których odrzucono już na początkowym etapie rozwoju karabiny firm Rheinmetall i Stübgen (miały one pewne problemy z gromadzeniem się nagaru). Model karabinu maszynowego firmy Großfuß okazał się obiecujący i pewny w działaniu i na jego rozwoju następnie się skupiono[3].
Po próbach kilkakrotnie ulepszanych modeli funkcjonalnych w 1938, w lutym 1939 powstał prototyp karabinu maszynowego, który otrzymał początkowo oznaczenie MG 39. Na żądanie wojska zwiększono szybkostrzelność w stosunku do MG 34, do 1050 strz./min[3]. Zamówiono następnie partię przedseryjną 150 karabinów MG 39, które testowano latem 1939. Karabin ten miał m.in. lufę zaadaptowaną z MG 34 i celownik ramieniowy z ramieniem na mimośrodzie[3]. W 1940 dopracowywano konstrukcję oraz, na kolejne żądanie wojska, podwyższono szybkostrzelność teoretyczną do 1500 strz./min, tworząc model MG 39/41, z nową lufą i lżejszym zamkiem. W 1941 zamówiono 1500 sztuk do badań wojskowych. Równolegle prowadzone były prace nad zwiększeniem szybkostrzelności karabinu MG 34 (model MG 34S). 24 listopada 1941 nowe karabiny maszynowe zademonstrowano Hitlerowi, który, pod wrażeniem pokazu strzelania, nie czekając na wyniki prób, nakazał skierowanie MG 39/41 do produkcji[3]. Po próbach, na wiosnę 1942 przyjęto nową broń na uzbrojenie pod nowym oznaczeniem Maschinengewehr 42, w skrócie MG 42 (oficjalnie uczyniono to dopiero rozkazem z 12 października 1943)[3].
O procesie konstruowania karabinu maszynowego MG 42 wiadomo, że kierownikiem zespołu konstrukcyjnego był dr inż. Werner Gruner z firmy Großfuß, nieznany wcześniej (ani później) szerzej z konstrukcji broni[4]. Również firma Großfuß nie miała do czynienia do tej pory z konstrukcją broni, ale przodowała w technologii głębokiego tłoczenia metali, co wskazuje, że od początku była typowana na zwycięzcę konkursu, którego celem było stworzenie broni jak najbardziej technologicznej, z zastosowaniem nowych rozwiązań (warto zauważyć, że skonstruowania karabinu maszynowego nie zlecono takim uznanym i potencjalnie bardziej konserwatywnym producentom broni strzeleckiej, jak np. Mauser)[4]. Prawdopodobnym autorem kluczowego rozwiązania projektu, w postaci zamka ryglowanego rolkami, według części relacji był pracownik WaPrüf 2 inż. Eckhardt, co potwierdzałoby wersję o celowym zleceniu skonstruowania broni oczekiwanej przez wojsko[4][a].
W 1942 rozpoczęto produkcję seryjną nowej broni. Do końca roku wyprodukowano 17 250 sztuk[3]. W 1943 produkcję uruchomiono także w innych zakładach, wypuszczając 119 000 sztuk, a w 1944 – 215 300 sztuk[3]. Do końca wojny wyprodukowano około 360–370 tysięcy sztuk[3]. Produkcja odbywała się w sposób kooperacyjny, karabiny były montowane przez 5 fabryk: Großfuß w Döbeln, Gustloff-Werke w Suhl, Maget Maschinen- und Gerätebau w Berlinie, Mauser w Berlinie i Steyr w Austrii, które wykorzystywały części własnej produkcji, jak i dostarczane przez licznych mniejszych kooperantów[6]. Poszczególne części produkowane były w kilku miejscach, co pozwalało na utrzymanie produkcji w warunkach bombardowań alianckich[6].
MG 42 nazywany był przez żołnierzy „Szybką strzykawką” (niem. Schnellespritze) lub „Piłą Hitlera” (niem. Hitlersäge)[7], z powodu charakterystycznego odgłosu wydawanego podczas strzelania serią, który ze względu na szybkostrzelność karabinu zlewał się w jeden dźwięk przypominający jazgot piły tarczowej.
MG 42 został po raz pierwszy użyty w maju 1942 w Afryce. Pierwszymi żołnierzami, którzy z niego strzelali w warunkach bojowych, byli grenadierzy pancerni z Afrika Korps feldmarszałka Erwina Rommla. Tak rozpoczęło się bojowe użytkowanie MG 42 – karabinu, który powszechnie jest uważany za udany pierwowzór nowoczesnego uniwersalnego karabinu maszynowego. Oryginalność i trafność rozwiązań konstrukcyjnych sprawiają, że mimo upływu lat, broń ta jest nadal produkowana (po wojnie pojawiły się nowe wersje tego karabinu: MG 42/59, MG1 i MG3 strzelające NATO-wską amunicją kalibru 7,62 mm). Natomiast w Jugosławii produkowano ukm wz. 53, nieznacznie różniący się od oryginału i strzelający nabojem 7,92 × 57. Po wycofaniu z jednostek liniowych, gdzie zastąpiony został przez licencyjny sowiecki PKM oznaczony wz. 84, trafił do pospolitego ruszenia. Podczas wojen w rozpadającej się Socjalistycznej Federacyjnej Republice Jugosławii był często używany.
MG 42 zdobył tak duże uznanie, że Amerykanie postanowili skopiować tę broń na podstawie kilku zdobytych egzemplarzy, lecz próby te skończyły się fiaskiem. Szwajcarzy skonstruowali Mg. 51 oparty konstrukcyjnie na MG 42. Do dziś w większości współczesnych karabinów maszynowych stosuje się rozwiązania, które po raz pierwszy pojawiły się właśnie w MG 42.
Czas produkcji i cena edytuj
Produkcja jednej sztuki MG 42 zajmowała 75 roboczogodzin i kosztowała 250 reichsmarek[8].
Uwagi edytuj
- ↑ Według innej hipotezy zamek MG 42 miał być twórczym rozwinięciem opatentowanego 8 lipca 1933 przez polskiego inżyniera Edwarda Steckego (Pat. nr 20103)[5] zamka półswobodnego, w którym rozchylane dźwignie zastąpiono rolkami. Dokumentacja tego rozwiązania miała dostać się w ręce niemieckie w 1939 po wkroczeniu wojsk hitlerowskich do Warszawy. Jest to jednak bezpodstawne, gdyż patent Polaka był już dawno znany, a poza tym działanie niemieckiego systemu jest oparte na zupełnie innej koncepcji, a widocznej w patencie niemieckim nr 582097 firmy Siemens-Schuckertwerke z 14 lutego 1929 (za którym według relacji również stał inż. Eckhardt)[4]. Poza tym, model zamka MG 42 przedstawiono już w 1937. Patent niemiecki na zamek MG 42 dla właściciela zakładów Johannesa Paula Kurta Großfußa został zaś zarejestrowany 26 września 1939.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l Nowakowski 1993/06 ↓, s. 6–9.
- ↑ a b c Erenfeicht 2008 ↓, s. 23–24.
- ↑ a b c d e f g h Erenfeicht 2008 ↓, s. 25–26.
- ↑ a b c d Erenfeicht 2008 ↓, s. 27–29.
- ↑ U.S. Patent 2 089 671
- ↑ a b Erenfeicht 2008 ↓, s. 30.
- ↑ Erenfeicht 2008 ↓, s. 31–33.
- ↑ David Porter: II Wojna Światowa Tajne Bronie Hitlera 1933-1945 Fakty, Liczby i Dane Statystyczne, s. 86.
Bibliografia edytuj
- Tomasz Nowakowski. MG-42 i jego następcy. „Nowa Technika Wojskowa”. 1993. nr 1. s. 11–13. ISSN 1230-1655.
- Tomasz Nowakowski. MG-42 i jego następcy (II). „Nowa Technika Wojskowa”. 1993. nr 6. s. 6–9. ISSN 1230-1655.
- Robert Pawlikowski. Spandau - weteran. „Komandos”. 1994. nr 7-8(29). s. 24–26. ISSN 0867-8669.
- David Porter: II Wojna Światowa Tajne Bronie Hitlera 1933–1945 Fakty, Liczby i Dane Statystyczne. Poznań: Vesper, 2010. ISBN 978-83-61524-92-2.
- Leszek Erenfeicht. MG 42: wielki sukces szybkiej szprycy. „Strzał”. 10(66) październik 2008. s. 22–36.