Wikipedia

Makak tybetański

gatunek ssaka naczelnego

Makak tybetański[9], makak wąsaty[9], makak leśny[9], makak długowłosy[9] (Macaca thibetana) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Makak tybetański
Macaca thibetana
(Milne-Edwards, 1870)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Nadrodzina

koczkodanowce

Rodzina

koczkodanowate

Podrodzina

koczkodany

Plemię

Papionini

Rodzaj

makak

Gatunek

makak tybetański

Synonimy
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Zasięg występowania edytuj

Makak tybetański występuje w środkowej i wschodniej Chińskiej Republice Ludowej we wschodnim Tybetańskim Regionie Autonomicznym, w Syczuanie, południowym Gansu, południowym Shaanxi, Hubei, Anhui, Zhejiang, północnym Junnan, Kuejczou, Jiangxi, Fujian, północnym Kuangsi i północnym Guangdong; zachodnia granica przebiega w wąwozie rzeki Jangcy w zachodnim i północno-zachodnim Syczuanie, natomiast południowa granica w Guangxi, być może również w północno-wschodnich Indiach (Arunachal Pradesh, Asam i Meghalaya), ale granica ta może być oparta na błędnej identyfikacji[10].

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1870 roku francuski zoolog Alphonse Milne-Edwards, nadając mu nazwę Macacus thibetanus[1]. Miejsce typowe to obszar w pobliżu Moupin (tj. Baoxing), Syczuan, Chiny[1][11][12][13]. Oryginalna seria, którą badał Milne-Edwards, składała się najwyraźniej z dwóch zamontowanych skór (w znaturalizowanej pozycji) wraz z czaszkami, zdeponowanych w Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu: dorosłego samca (obecna sygnatura MNHN-ZM-MO-1870-1)[14], którego zebrał 11 marca 1869 roku Armand David, oznaczonego jako lektotyp, oraz dorosłej samicy (obecna sygnatura MNHN-ZM-MO-1870-527)[15], którą David odkupił od rodzimego myśliwego, oznaczonej jako paralektotyp[11].

M. thibetana należy do grupy gatunkowej sinica (lub sinica-arctoides)[10]. Krzyżuje się z M. mulatta na wzgórzach Koulun w Hongkongu[10].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[10].

Etymologia edytuj

  • Macaca: port. macaca, rodzaj żeński od macaco „małpa”; Palmer sugeruje, że nazwa ta pochodzi od słowa Macaquo oznaczającego w Kongu makaka i została zaadoptowana przez Buffona w 1766 roku[16].
  • thibetana: Tybet[17].

Morfologia edytuj

Długość ciała (bez ogona) samic 51–63 cm, samców 61–71 cm, długość ogona samic 4–8 cm, samców 8–14 cm; masa ciała samic 9–13 kg, samców 14,2–18,3 kg[18][19]. Silna, odporna małpa, przypominająca makaka brodatego. Sierść brązowa, ogon krótki.

Ekologia edytuj

Żywi się głównie roślinami, poza tym jest wszystkożerny.

Status edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii NT (ang. near threatened ‘bliski zagrożenia’)[8]. Gatunek liczny w wielu regionach.

Uwagi edytuj

  1. ↑ Nieuzasadniona poprawka Macacus Thibetanus Milne-Edwards, 1870.
  2. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Macaca thibetana guizhouensis Wang Yingxiang & Jiang Xuelong, 1996.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c A. Milne-Edwards. Note sur quelques Mammiferes du Tibet oriental. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 70, s. 341, 1870. (fr.). 
  2. ↑ A. Milne-Edwards: Recherches pour servir à l’histoire naturelle des mammifères: comprenant des considérations sur la classification de ces animaux. Cz. 1. Paris: G. Masson, 1872, s. 244. (fr.).
  3. ↑ P. Matschie. Zur Kenntnis der südchinesischen Kurzschwanz-Makaken. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1912, s. 309, 1912. (niem.). 
  4. ↑ A.B. Howell. New Chinese mammals. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 41, s. 41, 1928. (ang.). 
  5. ↑ Jiang, Wang i Wang 1996 ↓, s. 363.
  6. ↑ Jiang, Wang i Wang 1996 ↓, s. 366.
  7. ↑ Jiang, Wang i Wang 1996 ↓, s. 369.
  8. ↑ a b L. Yongcheng & M. Richardson, Macaca thibetana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-27] (ang.).
  9. ↑ a b c d Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 48. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  10. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 226. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  11. ↑ a b J. Fooden. Taxonomy and evolution of the sinica group of macaques. 4. Species account of Macaca thibetana. „Fieldiana”. Zoology. New series. 14, s. 3, 1983. (ang.). 
  12. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macaca thibetana. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-27].
  13. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Macaca thibetana (Milne-Edwards, 1870). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-18]. (ang.).
  14. ↑ MNHN-ZM-MO-1870-1, [w:] Mammals (ZM) [online], Muséum national d’Histoire naturelle [dostęp 2023-09-18] (fr. • ang.).
  15. ↑ MNHN-ZM-MO-1870-527, [w:] Mammals (ZM) [online], Muséum national d’Histoire naturelle [dostęp 2023-09-18] (fr. • ang.).
  16. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.). 
  17. ↑ thibetana, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-18] (ang.).
  18. ↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 642–643. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  19. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 146. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Makak_tybetański&oldid=72148602”