Maria Szymanowska
Maria Szymanowska z domu Wołowska, właśc. Marianna Agata[1] (ur. 14 grudnia 1789 w Warszawie, zm. 25 lipca[2][3][4] 1831 w Petersburgu) – polska pianistka i kompozytorka.
Portret Marii Szymanowskiej autorstwa Walentego Wańkowicza (1828) | |
Imię i nazwisko |
Marianna Agata Szymanowska |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
14 grudnia 1789 |
Pochodzenie | |
Data i miejsce śmierci |
25 lipca 1831 |
Przyczyna śmierci | |
Instrumenty | |
Gatunki | |
Zawód |
Życiorys
edytujPochodziła z uszlachconej rodziny frankistów. Jej ojcem był warszawski piwowar, Franciszek Wołowski[5]. Pisała liczne utwory na fortepian, m.in. etiudy, nokturny, walce, polonezy, mazurki, pieśni. Z małżeństwa z frankistą Józefem Szymanowskim herbu Młodzian (zm. 1832) miała troje dzieci, bliźniaki Helenę (1811–1861, zamężną z Franciszkiem Malewskim[6]) i Romualda[6] (1811–1840, inżyniera) oraz Celinę[6] (1812–1855, żonę Adama Mickiewicza); małżeństwo zakończyło się rozwodem[6]. Po rozwodzie rozpoczęła karierę zawodowej pianistki. Poza Polską, Szymanowska koncertowała w Niemczech, Francji, Anglii, Włoszech, Holandii, Szwajcarii, Czechach, na Ukrainie, Litwie, i w Rosji.
W 1810 w Paryżu swą grą przyciąga uwagę kilku sławnych postaci. Luigi Cherubini, w dowód podziwu i szacunku, dedykuje jej Fantazję C-dur[7].
W Berlinie i Londynie grała na królewskich dworach. W Kijowie koncertowała razem z Karolem Lipińskim, „polskim Paganinim”. W Weimarze i Mariańskich Łaźniach (latem 1823) dla Goethego, który otoczył ją ogromnym uwielbieniem, czego dowodem jest jego wiersz Pojednanie i listy, w których nazywa ją „czarowna Wszechmogąca w królestwie dźwięków”[7]. Nokturn Szymanowskiej Le Murmure [Szmer] szybko staje się utworem niezwykle popularnym. Z Londynu udała się przez Genewę do Włoch, zaopatrzona w listy polecające od Rossiniego. W marcu 1825 roku grała w Luwrze, a później w Amsterdamie i Londynie.
W Warszawie 15 stycznia i 7 lutego 1827 triumfowała w Teatrze Narodowym. Wśród publiczności prawdopodobnie był 17-letni Fryderyk Chopin[7]. Miasto rodzinne opuściła na zawsze 1 listopada 1827, by przeprowadzić się na stałe do Petersburga, gdzie dzieliła czas między wychowanie córek, kompozycję (Ballady Mickiewicza, Nokturn b-moll), koncerty i lekcje. Tam spędziła ostatnie lata życia, gdzie była nadworną pianistką i prowadziła słynny w mieście salon, który odwiedzali przedstawiciele kosmopolitycznej elity stolicy Rosji, wśród nich najwybitniejsze postacie muzyki i literatury: m.in. Puszkin, Glinka, Karamzin, Mickiewicz, Piotr Wiaziemski, Iwan Kryłow, malarze Oleszkiewicz, Orłowski i Wańkowicz[7].
Zmarła w Petersburgu podczas epidemii cholery, dlatego też została pochowana na specjalnym cmentarzu, nazwanym później Mitrofanijewskim[8] (św. Mitrofana). Mogiła, jak i cały cmentarz, nie zachowała się do naszych czasów.
Upamiętnienie
edytuj25 września 2010 odsłonięto jej pomnik (cenotaf) na petersburskiej Nekropolii Mistrzów Sztuki obok Ławry Aleksandra Newskiego przy Newskim Prospekcie, a 27 czerwca 2013 r. w kamienicy przy ul. Italiańskiej 15, gdzie mieszkała w latach 1828–1831, odsłonięto poświęconą jej tablicę pamiątkową.
Uchwałą z 13 grudnia 2018 Senat RP IX kadencji zdecydował o ustanowieniu roku 2019 Rokiem Marii Szymanowskiej[9].
Płyty z utworami Marii Szymanowskiej
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Wyciąg z akt stanu cywilnego dla m. Warszawy, par. Św. Andrzeja, rok 1789, chrzest z dnia 22 grudnia. metryki.genealodzy.pl. [dostęp 2022-01-06]. (łac.).
- ↑ Polski Petersburg [online], www.polskipetersburg.pl [dostęp 2024-04-18] .
- ↑ Maria Szymanowska [online], portalmuzykipolskiej.pl [dostęp 2024-04-18] (pol.).
- ↑ Teofil Syga , Stanisław Szenic , Maria Szymanowska i jej czasy, 1960, s. 441 .
- ↑ Piotr Mysłakowski , Warszawa Chopinów, Warszawa 2018, s. 111 .
- ↑ a b c d Zbigniew Sudolski , Panny Szymanowskie i ich losy, 1986 .
- ↑ a b c d Élisabeth Zapolska Chapelle: Maria Szymanowska – kobieta Europy. [w:] Piano N°25 [on-line]. Société Maria Szymanowska, 2011/2012. [dostęp 2013-04-28].
- ↑ Cmentarz Mitrofaniewski: Maria Szymanowska (1789-1831)
- ↑ M.P. z 2019 r. poz. 7.
- ↑ acteprealable.com
- ↑ acteprealable.com
Bibliografia
edytuj- Maria Iwanejko, Maria Szymanowska, PWM, Kraków 1959.
- Élisabeth Zapolska Chapelle: Maria Szymanowska – kobieta Europy. [w:] Piano N°25 [on-line]. Société Maria Szymanowska, 2011/2012. [dostęp 2013-04-28].
- Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 880. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
- The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. S. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Biogram Marii Szymanowskiej na Portalu Muzyki Polskiej Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina
- Szymanowska była kobietą. I artystką europejskiej klasy (audycja Programu 2 Polskiego Radia, 22 maja 2012)
- Maria Szymanowska – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
- Utwory Marii Szymanowskiej w bibliotece Polona
- ISNI: 0000000110725505
- VIAF: 79200325
- LCCN: n79089412
- GND: 117392359
- BnF: 148012226
- SUDOC: 147005450
- SBN: DDSV188498
- NKC: mzk2010588347
- BNE: XX919157
- NTA: 329812440
- BIBSYS: 12027014
- CiNii: DA12294871
- Open Library: OL5320521A
- PLWABN: 9810586406505606
- NUKAT: n01050515
- J9U: 987007313310405171
- LNB: 000050745
- LIH: LNB:HZM;=BL
- RISM: people/140138